Morgoth
New member
İlk iki dönemiyle yeni bir periyot açıp küçük ilgileri absürt bir halde işleyerek gündemimize taşıyan dizi ‘Gibi’, geçtiğimiz haftalarda yeni dönemine girdi. Toplumsal medyada hayli yankı uyandıran dizinin yeni kısımları seyirciyi ikiye bölerken beğeni bildiren postların yanı sıra temponun düştüğüne, hatta büyünün bozulduğuna dair yorumlar okuduk. “Sarışın ve Kotlu” ile “Keskin Nişancı” kısımlarında gerçekten de mühlet uzamış, tempo düşmüştü öbür yandan ise temel şu kuşku uyanıyordu: Sanki ‘Gibi’den bıkmış mıydık? Aziz Kedi ile Feyyaz Yiğit’in birlikte kalem aldıkları, üçüncü döneminde direktör koltuğuna Onur Uzun’un oturduğu dizi sıkmış mıydı? Ekip gole bir vakit içinderın Barcelona’sı üzere daima birebir taktikle mi uzanıyordu? Kale mi küçülmüştü, direkler mi kalınlaşmıştı yoksa? Her espri ağlarla kucaklaşmıyor muydu artık? Sorularımızın karşılığını “Büfe” başlığını taşıyan üçüncü kısımda aldık ve anladık ki ‘Gibi’, güldürüde bir devir açıp, yeni bir evreye geçerek küçük alakaları devleştirmekle kalmamış giderek politik bir telaffuz de tutturur olmuştu. Daha doğrusu birinci dönemlerde ortalara serpiştirdiği politik özünü daha fazla esirgememeye karar vermişti. Artık bu öze eğilmek ve ‘Gibi’nin politik damarına değinmek niyetindeyim. evvelce ise dizideki güldürünün hangi dinamiklere yaslandığını, nereden bereketlendiğini anarsak bir sahne dahi ‘Gibi’ izlememişler için uygun olacaktır.
.
YILMAZ BİR 12 EYLÜL ERKEĞİ MİDİR?
‘Gibi’, Yılmaz (Feyyaz Yiğit) ile İlkkan’ın (Kıvanç Kılınç) maceralarıyla başladı. Birebir meskeni paylaşan iki arkadaşın başına tuhaf olaylar geliyor, kendilerini bir anda kokoreç dükkânı açmanın eşiğinde bulabiliyorlardı. Kafadarlarımız her olayın o derece ortasında ve yanlış vakit yanlış yer denklemindeydiler ki kimi vakit kendilerinden kan parası talep ediliyor, kimi vakit ucuza anlaştıkları tekinsiz bir boyacı salonları duvarını ortadan çizgi çekip soğuk renklere boyuyordu. Pes dedirten şeyler de eksik değildi. örneğin bir arkadaşlarının babaannesi, Erasmus değişim programıyla İstanbul’a gelen Avrupalı bir yamyam tarafınca yeniyor ve acılı arkadaşları (Ersoy) sonrasındasında hayatlarına dâhil oluyordu. İkilinin hayatında her şey boşlukta yüzüyor üzereydi. İşsizdiler, avare geziyorlardı. Vatkalı ceketin niye demode olduğunu keder ediniyorlardı kelam gelimi veyahut yaşlıları yıkamak üzere bir nazaranv ediniyorlardı. Çağımızın “çağın haricinden” kahramanlarıydılar güya. Kendi meskenlerinde konuk, misafirlikte mesken rahatlığındaydılar. Birden fazla vakit birbirlerine kızıyor, haklı çıkan olmak istiyorlardı. Ortalarına vakit içinde Ersoy da (Ahmet Kürşat Öçalan) katıldı ve üçüncü dönem afişinde üçü birden poz verdiler.
Peki, diziyi bu denli sevdiren, kısa müddette hayran kitlesi kazandıran neydi? Birfazlaca sebep sıralanabilir ancak Yılmaz’ın samimiyetini ve arkadaşlarıyla irtibatında oynadığı baskın rolü en başa yazmak mümkün… Yılmaz katıksız bir halk adamı! Özdeşlik kurulabilecek derecede yakın lakin ömrümüze sokmayacağımız kadar da gülünç ve uzak. Kendimize samimi bir mesafe! Çoklukla hoyrat ve korkak. Alabildiğine dobra, insanların özel hayatına saygılı gözüküp mahremi hiçe sayan kusursuz bir nobran o.
Yılmaz’ın tonlarını epeydir izlemekteyiz. Çağan Irmak “Issız Adam” (2008), Şahan Gökbakar ise “Recep İvedik” (2008) ile utangaç fakat özgüvenli, insani bağlarda bencil; kaçak dövüşen, cin fikirli bir tipleme çizdiler. Dışı sıcak içi soğuk, mikrodalgada ısıtılmış tiplemelerdi bunlar… Dışları yakıyor, içleri donduruyordu. Irmak’ın karakteri Alper orta üst sınıftan, Gökbakar’ın İvedik’i alt sınıftan gelip bu despot mağduru çağımızın ve elbet coğrafyamızın bir eseri olarak sundular. Üstelik bu çizginin izlerini 80’lerde aramak mümkündü. Darbe daha sonrası ne yapacağını şaşıran bir toplumun erkeği, milenyumda Batı kıyıları güneşli yurdumuza birdenbire indiren “halkın iktidarı” ile kendi üzere olmaya başlamıştı. Bu şiddetli sağanak ve gri bulutlar altında kimi lisans üstüne lisans yapıp paralar kazanmış, aşçı başlıkları takmış kimi balkonlardan sepet sarkıtıp çizgili pijamalarını kuşanmıştı. ‘Gibi’ de bu çizgiyi, çizgili pijamayı ortalama ve bir istikametten meçhul olan Yılmaz’da somutladı ve absürt diyaloglarla besledi. Yılmaz belgisiz bir kahramandı; ne iş yaptığı, ne okuduğu bilinmiyordu. Onu tanımak için reaksiyonlarına kulak kabartmamız gerekiyordu. Diyaloglara kulak kabarttık ve birçok aforizma dinledik. Kaçışın süsüydü bu aforizmalar. Lakin dizi yalnız diyaloglarıyla dikkat çekmiyor bununla birlikte İvedik’in, Alper’in kaybettiğini, bölümlerinin geçmekte olduğunu haber veriyordu. Her macerada haklı çıkmasına karşın karikatürize olmaktan kurtulamayan Yılmaz’ın vücudunda bu erkek modeli yeniliyordu aslında. ‘Gibi’, toplumsal bir kırılmaya denk gelip bulutların parçalanmaya yüz tuttuğu bir siyasi kestirim panosu önünde sunuculuk yaptığı ve yıllardır çeşitli vesilelerle izlediğimiz bir tiplemeyi birinci kez gerçek manada “gülünç” hâllere soktuğu için epeyce sevildi. Yavaş yavaş bu modelin hezimetini de duyurdu. Çünkü bu biçimdesi karikatürize olup yaban kalan bir karakterin gerçek hayattaki karşılığının silinmeye yüz tuttuğu ileri sürülebilir.
YOLLAR GİDİŞİMİZE NAZİLLİ GELİŞİMİZE HASTA!
Yazıya ilham veren üçüncü dönem üçüncü kısma, ismiyle sanıyla “Büfe”ye artık geçebileceğimizi düşünüyorum. Kısmı muadillerinden ayırarak yazılmaya kıymet kılan ögelere tebdili yer probleminden başlayalım. “Büfe”, dönem finallerinde vakit içinder ortası seyahate çıkmalarına rağmen uzamsal değişikliklere pek yüz vermeyen grubumuzu konfor alanından (çalışmadan nasıl yaşadıkları merak konusu evlerinden) çıkarıp Aydın Nazilli’ye götürmekte. Bu seyahat kısmın temelini atarken finalde yaşanan kaosun tesirini artıyor. Zira sinemanın koptuğu yer, takımımızı tanıdığımız sokakların epeyce uzağında, tahminen kendilerini huzursuz (hiç değilse özgüvensiz) hissedecekleri bir kent.
Bölümü özetlemek gerekirse özetleyelim. Yılmaz, İlkkan ve Ersoy huyları gereği üzerlerine görev olmayan bir işe kalkışarak arkadaşları Serdar’ın büfesini Nazilli’ye, teyzesine gdolayıyorlar. Bu büfeyi ‘Gibi’nin seyirciyle buluştuğu “Kokariç” kısmındaki taşınabilir besin standıyla karıştırmayın! Bildiğiniz salon mobilyası bu! Vitrin diye de geçer. Ön yüzü uzunluktan boya camekân, üç tarafı ahşap kaplıdır. Bizim büfenin art kısmının kontrplak materyalden olduğunu epey daha sonra öğrensek dahi kısım uzunluğu övülüp ovulan mobilya törensel bir seyahate çıkıyor lakin aksiliklerin gerisi ardı gelmiyor. Serdar’ın teyzesini bulamıyorlar, kaplıcaya gitmiş dönecekmiş! Dayısını arıyor, ona da ulaşamıyorlar. Büfeyi konuta bir çıkarıp bir indiriyorlar; vakitlerini ise teyzenin konutunun yanındaki kahvede geçiriyor kafadarlarımız. Doğal sıkıntı bu kadar yalın değil. İşin içine İlkkan’ın gönül maceraları giriyor ve blind date’i “üzüm gözlüm” çıkageliyor(!) Oysaki İlkkan’ın sıkıntısı büfenin sağ salim Nazilli’ye ulaşması değilmiş! Libidosunun peşindeymiş kahramanımız! Daha fazla anlatmaya gerek yok. Olaylar karıştıkça karışıyor. Biz Nazilli’ye dönelim. Feyyaz Yiğit’in Anadolu’muzun güzide kentlerine ilgisi malum. Doldurduğu kayıtların isimleri bu ilginin en bariz ispatı. ‘Teşekkür Ettim ve Yanından Ayrıldım’ albümünde ‘Samsunlu Değilim’ ve ‘Burdurlular’ üzere birbirinden tuhaf kesimler seslendiren Yiğit, senaryo ortağı Aziz Kedi ile birlikte ‘Gibi’nin bu son kısmında bir taşla iki kuş vuruyor aslında ve okumuş cahilin, başka bir deyişle “ortam okumuşları”nın kibrini epeyce istikametli maksat alıyor.
.
BUGÜN HİÇ NAZİLLİ’Yİ ÖVECEK ÜZERE UYANMADIM YA!
Bizim ortamcı okumuşlarımız İran’ı övmeyi fazlaca sever örneğin! Son periyodun en kuvvetli politik mizahını yapan Umut Sarıkaya bu sıkıntıya “Övmek İçin Yaşayanlar” çizgi serisinde değinmişti. İran övgüsü 2 numaraydı. Lakin bu cinsten övgülerin sonu yok! Ortamcılarımız bu defa büfeyi övüyorlar meczup divane. Dünya büfeler tarihinde bir büfe birinci kere bu kadar övülmüş olabilir! Feyyaz Yiğit ile Aziz Kedi, bu cenahtan kimselerin kendinden olmayanı, olağan koşullarda yanına yakıştırmayacaklarını bilinçsizce överek uzak tutma uğraşlarını eleştirel bir bakışla işlemişler. Sorun tam da bu diyebiliriz. Bu okumuş cahiller hayatın her alanında eklektik bir tutum takınıyorlar. İran’ın esaslı bir tarihi mi var, öv gitsin! Büfe biraz farklı, antikaya benziyor, öv hemen! Bergen’in enteresan bir hikayesi var, epeyce acı çekmiş bayan, durma öv… İkimiz birden “övebiliriz”, göğe bakalım!
Konfor yitirme tedirginliğine karşı sığınılmış bu övgünün bugün artık yöresel eser heykelleri ile gündeme oturan sessiz sakin Anadolu kentleriyle buluşması tenkidin niteliğini ve dozunu yükseltmiş zira bu övgü sahipleri küçük yerlerin en büyük övücüleri, cittaslow avcıları bununla birlikte! Otantik düşkünleri, bir cins Anadolu Horror sevicileri… Erik kısmı gevrektir eşliğinde oynarken uçurumdan yuvarlanan Ispartalı amcada ironi ve irfanı tıpkı anda arayanlar! “Abi küçük yerde yaşayacaksın ya! Hem para da harcamazsın! Roberto Carlos Sivas’ta ne yapsın?” diye girer birisi ve gecikmeden şu cevabı alır: “Tabii abi daha samimi hem… Arayacağın arkadaş sayısı azalınca arama sayın artar.” (Gerine gerine hak vermeler, bıraksan sonsuza gidecek bedensel onaylamalar) Bu mizanseni uzatabilirim ancak mevzumuza dönmekte yarar var.
Sözün özü “Büfe”, yalnızca büfenin değil büyük kent zihniyetinin de Nazilli’ye taşındığı bir kısım olmuş. Bu zihniyeti köpürten de yol boyunca dinlediğimiz müzik… Küçük Cem’in arabesk modülü “Dalgana Bak”, bu kısımdaki tezatları pek yeterli işaretliyor ve günübirlik göçü manalı kılıyor. Büfeyi Nazilli’ye getirenler bir yandan daima Nazillilere, sevecen Ege kasabalarına gitmek isteyenleri temsil etmiyor mu? Hangi dünya görüşüne, ömür alışkanlığına sahip olursa olsunlar kentten bakışın temsilcileri değiller mi? Öyleyse onları kentte mağdur eden sorunlara karşı çekildikleri mevzi biçiminde yorumlayabileceğimiz yeni arabeski de yol boyunca dinliyor oluşumuz bu buluşmayı (İstanbul-Nazilli) daha bir manalı kılıyor. Küçük Cem, kesimin kelam muharriri Ahmet Selçuk İlkan veyahut müziğin özdeşleştiği Tüdünya isimleri eski lakin bu “yeni” bir arabesk, değineceğim. “Büfe”, sanat/festival sinemamızın da itinayla eğildiği “küçük dünyalar” retoriğine naif gözlemleriyle katkı sunuyor. her insanın birbirini tanıdığı ve aleni yerdiği bir küçük dünya. Polis çilingiri eleştirip rencide ediyor zira babasını tanıyor, küçüklüğünü biliyor. daha sonra çilingir bozulup işi bırakıyor falan… Kahvedeki karakterler de çok uygun seçilmiş. bir daha bir sanat sineması klişesi olarak burada olaylar yavaş akıyor. Lakin bu yavaşlığa bir çeşit vurdumduymazlık da karışıyor. Kahvedeki adamın “başın sağ olsun” deyip oyununa devam etmesi/edecek olması bir küçük kent miti değil midir? Yabancının kederi yeri gelir yerlinin çenesini dahi yormaz. Yerli ellerini çalıştırır ve en çok hesabına oyun oynanan masasına döner. Tahminen okeye döner… Serdar’a dayısının mevt haberini getiren yağız ve orta yaşına yanlışsız yol alan adama ne demeli… Tam bir misyon adamı! Haberi veriyor, izahı yapıyor, son noktayı koyup gidiyor. O da “başın sağ olsun” diyor. Küçük kentlerde üç nokta olmaz tahminen de… Baş sağ olur ve gövdenin üstünde tek bir nokta olarak öylece durur.
KAOSA HAKİKAT İPLERİN UCU…
Finaldeki kaosa ve bu kaostan nasıl yan manalar türetebileceğimize geçmeden kısımdaki başarıyı dinamikleriyle değerlendirelim. “Büfe” kısmı, başka ‘Gibi’ kısımlarından ayrılıyor mu, ayrılıyorsa ayıran ne? Öncelikle “Büfe”nin ‘Gibi’ çizgisini teğe bir yansıttığını söyleyebiliriz. ‘Gibi’, kahramanlarımızı her keresinde absürt maceraların orta yerinde bırakırken “bu adamlar bu kadarını yapmazdı, bu hâllere düşmezdi,” dedirtmeyen bir dizi. İlkkan da, Yılmaz da, Ersoy da her vakit kendilerine yakışanı diğer bir deyişle “üzerlerine yapışanı” yapıyorlar. Birinci dönem Yılmaz ile İlkkan içindeki tansiyon çabucak hemen çözülmediğinden bir baş karışıklığı kelam konusuydu lakin kısımlar aktıkça dizi oturdu ve devamında ana takıma eklenen Ersoy da sırıtmayıp bir eksiği (zayıf üçüncüyü, yancıyı) karşıladı. İlkkan’ın “bayanlar”ın peşinde oradan oraya savrulması, savrulurken birfazlaca kişiyi kandırarak peşinden sürüklemesi tam da ondan beklenecek bir hareket. Veya Yılmaz’ın arkadaşını, meskenlerinin salonunda değil de daha evvel hiç gitmedikleri bir kentin sokağında azarlaması şaşırtmıyor. Ersoy’un babaannesi yenileli beri içine attığı da bilinen bir gerçek.
Bölüm, kahramanlarımızın kişiliklerinden, münasebetlerdeki durumlarından özet geçiyor ancak öbür yandan kusursuz bir anlatı oluşuyla öne çıkıyor. Tek bir diyalogunda dahi gevezelik yok zira “bizimkiler” bu biçimde! bir daha tek bir kare fazla değil. Bizimkiler o büfeyi elli sefer indirip çıkaracak cinsten adamlar. Dairenin kapısını açtıktan daha sonra çıkaralım demezler örneğin… İstanbul’dan Nazilli’ye büfe getiren tiplerden bahsediyoruz! bir daha Yılmaz ile İlkkan, güneşin altında bir pikap kasasında seyahat etmekte beis görmezler. Güneş bu yahu! Ne kadar ziyanlı olabilir ki! “Büfe” ayrıyeten kaotik finali hazırlayan bir inceliğe sahip… Kısım açılırken Ersoy’un yüzüne pudra sürdüğünü öğreniyoruz. Pudra, varlığını görmesek de birinci obje olarak işleniyor zihnimize. Akabinde büfe geliyor, büfenin kıymetinden dem vuruluyor. Ve İlkkan’ın bir dizi özlü kelamını dinliyoruz. Tebdili yerde ferahlık olduğundan bahsediyor İlkkan ve ekliyor: “Sahipsiz kapı anahtarsız açılır”. Bu iki kelam takımımızın yatay hareketini ve yeni bir meskene girme uğraşını muştuluyor. Ayrıyeten girişte İlkkan’a Üzüm Gözlüm’den gelen iletiler ve abartılı bir gözlemci olmanın yanı sıra ıslah edilmez bir “muhtar” da olan Yılmaz’ın bu üzüm göze merakı olayların gelişeceğini gösteriyor. Dört ipucu birden veriyor dizi: Büfe, pudra, seyahat ve üzüm gözlüm. Kısmın 45 dakika sürmesi bu dizinin azamî randımana 45 dakikada varacağını ortaya koyarken tansiyonun ayrıldığı noktalar da çok başarılı. İlkkan’ın foyası tam vaktinde ortaya çıkıyor. Kapı tam vaktinde “defalarca” açılmaya çalışılıyor ve dönüş tadında oluyor.
.
OLDUĞUN ÜZERE GÖRÜN YA DA GÖRÜNDÜĞÜN ÜZERE OL! (İLKKAN BU BAŞLIĞI OKUMASIN, BİR daha sonraKİ KISIMDA KULLANIR!)
Gelelim finale… “Büfe” kısmının son on dakikası bana birinci dönemdeki “Ayırtma Yenilemesi” kısmını anımsattı. İki başka maceranın işlendiği bu kısımda gençlerimiz daha kalabalık bir arkadaş kümesiyle bir arada hareket ederek İlkkan’ın bağlantı meselesini -büyü marifetiyle- çözüyor akabinde büyük bir iştahla rezervasyon yaptırdıkları meyhanede alıyorlardı soluğu. Meyhane ise tuhaf işletmecisi, tuvaletin girişinde uyuyan müdavimi, paslı çivileri, birkaç adet balığı ve çeşitli bardaklarda servis edilen rakısıyla karışıklığa yol açıyordu. Bu izbelikteki kaotik atmosfer çabucak sonrasında bir soyunma odasında halk oyunları takımıyla birlikte mahsur kalınan kısımda ecel terleri döküldüğü sıra Yılmaz’ın yıllar evvel bir kemerin peşine düşmesiyle az fazlaca yakalansa dahi üç kafadarın döktürdüğü bir düzeye çıkılmamıştı. “Büfe” ise final sahnesinde üçlünün yanına bir erkek, bir bayan, bir de büfe vererek salaş meyhanedeki havayı yakalıyor. her insanın kendi telinden çaldığı, çoğulluğun kaosa sebep olurken tekilliğin hüzne boğduğu bir sahne bu, “Salaş Meyhane”den artısı ise biroldukca duyguyu birebir anda yaşatabilmesi. Öyleyse yazının başlığında anmaya çalıştığımız diyalektik sorununu biraz kurcalayabiliriz. “Büfe” kısmı iki objenin çelişkisinde çatılmış ve Ersoy’da cisimleşmiş âdeta. Ersoy büfenin sarılıp sarmalanmasından da sorumlu kişi. Üstünkörü battaniyeye sardığı büfe kazasız belasız Nazilli’ye var ise bile cildinin hoşluğundan bahsedilip pudra kullandığı öğrenilen Ersoy bir şeyleri kapatma ancak aslen oldurma kederinde. Finalde sıkıntıdan çıkıp ağlamaya başladığında ise Yılmaz her zamanki yansısıyla karşılıyor onu ve “Ersoy sen son vakit içinderda epey ağlamaya başladın” diyor. Dizilerde pek sık duymayacağımız bir sitem bu, ‘Gibi’de şaşırtmıyor ancak Ersoy’un sıkıntısı öbür elbet. “…bir daha olmadı, makyaja sığındım bir daha olmadı” diyor ağlarken… Neyin olmadığını ise anlayamıyoruz. Ersoy makyaj yaparak neyi oldurmaya çalışıyor? Üzerine baş yormak lazım.
‘ÇİFTE KAYBOLMUŞ’ BİR JENERASYONUN ONULMAZ YARALARI, BÜYÜK ŞEHİR-TAŞRA SINIRI VE BLİND DATE PANELLER!
Büyük kentin okumuş cahilleri bir sahtekârlığı da peşinen benimsemiş durumda. İlkkan, sanal flörtü Ceylin’e (Üzüm Gözlüm) Nazilli’de bir ideoloji paneline geldiğini söylüyor, üstelik konuşmacı sıfatıyla… İlkkan’ın pudrası bu… İnsanlara palavra söylüyor İlkkan. Ceylin’e palavra söylüyor örneğin, Ceylin’le kurduğu alaka de temel flörtü Melisa’ya palavra söylemek, onu kıskandırmak için… İlkkan en yakınlarına, canciğer arkadaşlarına palavra söylüyor, “büfeyi götürelim” diye çıkarıyor arkadaşlarını seyahate. Bu palavralar dünyasında bir şeyleri örtüyor İlkkan. İlkkan için dizide okumuş cahillerin kristalize hâli diyebiliriz… Tanınan yaranmacı, ona buna eklenmeci, yararcı, bana dokunmayan yılan bin yıl yaşasıncı! Yılmaz’ın deyişiyle ışıl ışıl bir dallama… Ersoy’un oldurmaya çalıştığı şey de İlkkan’ınkine emsal: Olduğu üzere görünme hengamesi. Lakin biraz farklı, tanınan olup o denli görünmek istiyor Ersoy! Gösteriş budalası okumuş cahillerin dünyasında saflıklarını (ya da beceriksizliklerini) aşamayanlar muvaffakiyete ulaşamıyor. Ersoy da daireye sokulamayan büfe üzere tanınan çocukların, alfaların dünyasına bir türlü sokulamıyor. Lakin bu küme motivasyonlarının ötesinde fazlaca daha yakıcı bir çelişki var: Kentler ortası çelişkide de yansımasını gördüğümüz huzur çelişkisi. Büyük kent, okumuş cahillerine salt huzursuzluk, “gerginlik” vadederken bu cehennemden hiç çıkılamaması, onun yerine tesellinin arabesk modüllerde aranması ve kültürel barışın bu biçimde sağlanması da muazzam bir çelişki… 80’lerin arabeskçilerinden medet umulup müziklerinden hikmet süzülmesi de bundan değil mi? Bu arabeske, icra eski olsa da yeni demek gerekiyor zira geçmişten gelip yeni acıların tesellisini başka bir deyişle “çifte kaybolmuş” bir jenerasyonun acısını seslendiriyorlar. ‘Gibi’ de işte bu eklektik bağımlısı nesli, cenahı diyalektik bir çerçevede sergiliyor, objeleri çatıştırarak, tezin karşısına antitezi koyarak. Pudra ile “saklanması gerektiği” önerilen tüm acılar, gayretler ve var olma telaşları bir büfe vasıtasıyla teşhir edilirken finalde büfenin içine geçen yumruk, bir daha o yumruğun ucunda sallanan anahtar; anahtarın (bildik, akıl edildik yolların) yetmeyeceği durumlarda tabiatın kendi çözümünü/olgunluğu gösteriyor.
POLİTİK ‘GİBİ’: DİYALEKTİKLE KAOTİĞİN ÇOCUĞU BİR FİNAL!
Doğanın kendi tahlili ise kaosla geliyor elbette. Bu kaos, salaş meyhane bölümündekine kıyasla hayli daha politik. Değişiktir, o kısım de okumuş cahillerin tansiyonunu yansıtıyordu. Salaş meyhane muhabbetinin de İran üzere veyahut bu kısımda meselae rastladığımız büfe üzere amansızca döndürüldüğü malum. “Büfe” ise bir tanımdan hareketle yaratıyor kaosunu, bu yüzden politik. bir daha 3. dönem 2. kısımda Yılmaz, katkıları yardımıyla işine geri dönen keskin nişancının teşekkürünü kabul ederken kısım boyunca izlediğimiz mecnun karakterine dair şu kıymetli çıkarımda bulunuyordu: “Abi o yalnızca fazlaca yeterli bakılmış bir meczup yani, bizlerse daima horlanan, ötelenen akıllılarız”. Bu akıllılar yani okumuş cahiller günümüzün baş mağdurlarıdır ve alabildiğine politiktirler. “Gençliğimiz yenildi” yargısında ise özne değil, mezedirler. esasen bu yüzden sahtekârdırlar, gözyaşlarını silip panellere “konuşmacı” olarak katılırlar. Daha yanlışsız bir tabirle her duvarın önünde hizaya geçip “ağlamacı” olarak katılırlar hayata. Mağduriyetleri, okuyarak bir yere varılacağını zanniçin son nesil tarafınca yetiştirilmelerinden kaynaklanır büyük ölçüde. Ebeveynlerini seçememiş ve kandırılanlar tarafınca kandırılmışlardır. Bir yandan pudra kullanır, bir yandan salya sümük ağlarlar. Büfeleri ise onların kimliğidir. Bir bakıma cüzdanları, arasındakilerin önüne geçmiştir ve biçim özü onlarda yutmuştur.
‘Gibi’nin “Büfe” kısmı birkaç dakikalık final sahnesiyle işte tüm bu hisleri uyandırabiliyor. Gülmek ile ağlamayı bu kadar iç içe sokması hayatın politik tarafını da gözler önüne seriyor. Hayatta hiç bir duyguyu başkasından bağımsız yaşayamıyoruz. Stabil geçmiyor ömürler… Gülerken bir anda ağlıyor, ağlarken gülüyoruz. Bu makaraların koy verilmesi, yaşama ve şartlara ahenk sağlayan insanın politik esnekliğinden ötürü. “Büfe” bu diyalektik ilgiyi; kaybetmiş, retroya gömülmüş, kefenine vatkalar dikilmiş bir jenerasyonun amansız yarasını deşerek kuruyor ve bağlantısını yitirmiş, bağırarak, sövüp sayarak haberleşen bir toplumda kaosu gerçek anda gerçek yerde yükseltiyor. aslına bakarsan diyalektik biraz bu biçimde değil midir? ‘Gibi’ de Nazilli’ye aniden gelerek tam vaktinde giderek ve bir ölçü da kalarak jenerasyonlar uzunluğu çaresizliği, coğrafyalar çok onulmazlığı vurguluyor. Işıl ışıl tıpkı vakitte…
.
YILMAZ BİR 12 EYLÜL ERKEĞİ MİDİR?
‘Gibi’, Yılmaz (Feyyaz Yiğit) ile İlkkan’ın (Kıvanç Kılınç) maceralarıyla başladı. Birebir meskeni paylaşan iki arkadaşın başına tuhaf olaylar geliyor, kendilerini bir anda kokoreç dükkânı açmanın eşiğinde bulabiliyorlardı. Kafadarlarımız her olayın o derece ortasında ve yanlış vakit yanlış yer denklemindeydiler ki kimi vakit kendilerinden kan parası talep ediliyor, kimi vakit ucuza anlaştıkları tekinsiz bir boyacı salonları duvarını ortadan çizgi çekip soğuk renklere boyuyordu. Pes dedirten şeyler de eksik değildi. örneğin bir arkadaşlarının babaannesi, Erasmus değişim programıyla İstanbul’a gelen Avrupalı bir yamyam tarafınca yeniyor ve acılı arkadaşları (Ersoy) sonrasındasında hayatlarına dâhil oluyordu. İkilinin hayatında her şey boşlukta yüzüyor üzereydi. İşsizdiler, avare geziyorlardı. Vatkalı ceketin niye demode olduğunu keder ediniyorlardı kelam gelimi veyahut yaşlıları yıkamak üzere bir nazaranv ediniyorlardı. Çağımızın “çağın haricinden” kahramanlarıydılar güya. Kendi meskenlerinde konuk, misafirlikte mesken rahatlığındaydılar. Birden fazla vakit birbirlerine kızıyor, haklı çıkan olmak istiyorlardı. Ortalarına vakit içinde Ersoy da (Ahmet Kürşat Öçalan) katıldı ve üçüncü dönem afişinde üçü birden poz verdiler.
Peki, diziyi bu denli sevdiren, kısa müddette hayran kitlesi kazandıran neydi? Birfazlaca sebep sıralanabilir ancak Yılmaz’ın samimiyetini ve arkadaşlarıyla irtibatında oynadığı baskın rolü en başa yazmak mümkün… Yılmaz katıksız bir halk adamı! Özdeşlik kurulabilecek derecede yakın lakin ömrümüze sokmayacağımız kadar da gülünç ve uzak. Kendimize samimi bir mesafe! Çoklukla hoyrat ve korkak. Alabildiğine dobra, insanların özel hayatına saygılı gözüküp mahremi hiçe sayan kusursuz bir nobran o.
Yılmaz’ın tonlarını epeydir izlemekteyiz. Çağan Irmak “Issız Adam” (2008), Şahan Gökbakar ise “Recep İvedik” (2008) ile utangaç fakat özgüvenli, insani bağlarda bencil; kaçak dövüşen, cin fikirli bir tipleme çizdiler. Dışı sıcak içi soğuk, mikrodalgada ısıtılmış tiplemelerdi bunlar… Dışları yakıyor, içleri donduruyordu. Irmak’ın karakteri Alper orta üst sınıftan, Gökbakar’ın İvedik’i alt sınıftan gelip bu despot mağduru çağımızın ve elbet coğrafyamızın bir eseri olarak sundular. Üstelik bu çizginin izlerini 80’lerde aramak mümkündü. Darbe daha sonrası ne yapacağını şaşıran bir toplumun erkeği, milenyumda Batı kıyıları güneşli yurdumuza birdenbire indiren “halkın iktidarı” ile kendi üzere olmaya başlamıştı. Bu şiddetli sağanak ve gri bulutlar altında kimi lisans üstüne lisans yapıp paralar kazanmış, aşçı başlıkları takmış kimi balkonlardan sepet sarkıtıp çizgili pijamalarını kuşanmıştı. ‘Gibi’ de bu çizgiyi, çizgili pijamayı ortalama ve bir istikametten meçhul olan Yılmaz’da somutladı ve absürt diyaloglarla besledi. Yılmaz belgisiz bir kahramandı; ne iş yaptığı, ne okuduğu bilinmiyordu. Onu tanımak için reaksiyonlarına kulak kabartmamız gerekiyordu. Diyaloglara kulak kabarttık ve birçok aforizma dinledik. Kaçışın süsüydü bu aforizmalar. Lakin dizi yalnız diyaloglarıyla dikkat çekmiyor bununla birlikte İvedik’in, Alper’in kaybettiğini, bölümlerinin geçmekte olduğunu haber veriyordu. Her macerada haklı çıkmasına karşın karikatürize olmaktan kurtulamayan Yılmaz’ın vücudunda bu erkek modeli yeniliyordu aslında. ‘Gibi’, toplumsal bir kırılmaya denk gelip bulutların parçalanmaya yüz tuttuğu bir siyasi kestirim panosu önünde sunuculuk yaptığı ve yıllardır çeşitli vesilelerle izlediğimiz bir tiplemeyi birinci kez gerçek manada “gülünç” hâllere soktuğu için epeyce sevildi. Yavaş yavaş bu modelin hezimetini de duyurdu. Çünkü bu biçimdesi karikatürize olup yaban kalan bir karakterin gerçek hayattaki karşılığının silinmeye yüz tuttuğu ileri sürülebilir.
YOLLAR GİDİŞİMİZE NAZİLLİ GELİŞİMİZE HASTA!
Yazıya ilham veren üçüncü dönem üçüncü kısma, ismiyle sanıyla “Büfe”ye artık geçebileceğimizi düşünüyorum. Kısmı muadillerinden ayırarak yazılmaya kıymet kılan ögelere tebdili yer probleminden başlayalım. “Büfe”, dönem finallerinde vakit içinder ortası seyahate çıkmalarına rağmen uzamsal değişikliklere pek yüz vermeyen grubumuzu konfor alanından (çalışmadan nasıl yaşadıkları merak konusu evlerinden) çıkarıp Aydın Nazilli’ye götürmekte. Bu seyahat kısmın temelini atarken finalde yaşanan kaosun tesirini artıyor. Zira sinemanın koptuğu yer, takımımızı tanıdığımız sokakların epeyce uzağında, tahminen kendilerini huzursuz (hiç değilse özgüvensiz) hissedecekleri bir kent.
Bölümü özetlemek gerekirse özetleyelim. Yılmaz, İlkkan ve Ersoy huyları gereği üzerlerine görev olmayan bir işe kalkışarak arkadaşları Serdar’ın büfesini Nazilli’ye, teyzesine gdolayıyorlar. Bu büfeyi ‘Gibi’nin seyirciyle buluştuğu “Kokariç” kısmındaki taşınabilir besin standıyla karıştırmayın! Bildiğiniz salon mobilyası bu! Vitrin diye de geçer. Ön yüzü uzunluktan boya camekân, üç tarafı ahşap kaplıdır. Bizim büfenin art kısmının kontrplak materyalden olduğunu epey daha sonra öğrensek dahi kısım uzunluğu övülüp ovulan mobilya törensel bir seyahate çıkıyor lakin aksiliklerin gerisi ardı gelmiyor. Serdar’ın teyzesini bulamıyorlar, kaplıcaya gitmiş dönecekmiş! Dayısını arıyor, ona da ulaşamıyorlar. Büfeyi konuta bir çıkarıp bir indiriyorlar; vakitlerini ise teyzenin konutunun yanındaki kahvede geçiriyor kafadarlarımız. Doğal sıkıntı bu kadar yalın değil. İşin içine İlkkan’ın gönül maceraları giriyor ve blind date’i “üzüm gözlüm” çıkageliyor(!) Oysaki İlkkan’ın sıkıntısı büfenin sağ salim Nazilli’ye ulaşması değilmiş! Libidosunun peşindeymiş kahramanımız! Daha fazla anlatmaya gerek yok. Olaylar karıştıkça karışıyor. Biz Nazilli’ye dönelim. Feyyaz Yiğit’in Anadolu’muzun güzide kentlerine ilgisi malum. Doldurduğu kayıtların isimleri bu ilginin en bariz ispatı. ‘Teşekkür Ettim ve Yanından Ayrıldım’ albümünde ‘Samsunlu Değilim’ ve ‘Burdurlular’ üzere birbirinden tuhaf kesimler seslendiren Yiğit, senaryo ortağı Aziz Kedi ile birlikte ‘Gibi’nin bu son kısmında bir taşla iki kuş vuruyor aslında ve okumuş cahilin, başka bir deyişle “ortam okumuşları”nın kibrini epeyce istikametli maksat alıyor.
.
BUGÜN HİÇ NAZİLLİ’Yİ ÖVECEK ÜZERE UYANMADIM YA!
Bizim ortamcı okumuşlarımız İran’ı övmeyi fazlaca sever örneğin! Son periyodun en kuvvetli politik mizahını yapan Umut Sarıkaya bu sıkıntıya “Övmek İçin Yaşayanlar” çizgi serisinde değinmişti. İran övgüsü 2 numaraydı. Lakin bu cinsten övgülerin sonu yok! Ortamcılarımız bu defa büfeyi övüyorlar meczup divane. Dünya büfeler tarihinde bir büfe birinci kere bu kadar övülmüş olabilir! Feyyaz Yiğit ile Aziz Kedi, bu cenahtan kimselerin kendinden olmayanı, olağan koşullarda yanına yakıştırmayacaklarını bilinçsizce överek uzak tutma uğraşlarını eleştirel bir bakışla işlemişler. Sorun tam da bu diyebiliriz. Bu okumuş cahiller hayatın her alanında eklektik bir tutum takınıyorlar. İran’ın esaslı bir tarihi mi var, öv gitsin! Büfe biraz farklı, antikaya benziyor, öv hemen! Bergen’in enteresan bir hikayesi var, epeyce acı çekmiş bayan, durma öv… İkimiz birden “övebiliriz”, göğe bakalım!
Konfor yitirme tedirginliğine karşı sığınılmış bu övgünün bugün artık yöresel eser heykelleri ile gündeme oturan sessiz sakin Anadolu kentleriyle buluşması tenkidin niteliğini ve dozunu yükseltmiş zira bu övgü sahipleri küçük yerlerin en büyük övücüleri, cittaslow avcıları bununla birlikte! Otantik düşkünleri, bir cins Anadolu Horror sevicileri… Erik kısmı gevrektir eşliğinde oynarken uçurumdan yuvarlanan Ispartalı amcada ironi ve irfanı tıpkı anda arayanlar! “Abi küçük yerde yaşayacaksın ya! Hem para da harcamazsın! Roberto Carlos Sivas’ta ne yapsın?” diye girer birisi ve gecikmeden şu cevabı alır: “Tabii abi daha samimi hem… Arayacağın arkadaş sayısı azalınca arama sayın artar.” (Gerine gerine hak vermeler, bıraksan sonsuza gidecek bedensel onaylamalar) Bu mizanseni uzatabilirim ancak mevzumuza dönmekte yarar var.
Sözün özü “Büfe”, yalnızca büfenin değil büyük kent zihniyetinin de Nazilli’ye taşındığı bir kısım olmuş. Bu zihniyeti köpürten de yol boyunca dinlediğimiz müzik… Küçük Cem’in arabesk modülü “Dalgana Bak”, bu kısımdaki tezatları pek yeterli işaretliyor ve günübirlik göçü manalı kılıyor. Büfeyi Nazilli’ye getirenler bir yandan daima Nazillilere, sevecen Ege kasabalarına gitmek isteyenleri temsil etmiyor mu? Hangi dünya görüşüne, ömür alışkanlığına sahip olursa olsunlar kentten bakışın temsilcileri değiller mi? Öyleyse onları kentte mağdur eden sorunlara karşı çekildikleri mevzi biçiminde yorumlayabileceğimiz yeni arabeski de yol boyunca dinliyor oluşumuz bu buluşmayı (İstanbul-Nazilli) daha bir manalı kılıyor. Küçük Cem, kesimin kelam muharriri Ahmet Selçuk İlkan veyahut müziğin özdeşleştiği Tüdünya isimleri eski lakin bu “yeni” bir arabesk, değineceğim. “Büfe”, sanat/festival sinemamızın da itinayla eğildiği “küçük dünyalar” retoriğine naif gözlemleriyle katkı sunuyor. her insanın birbirini tanıdığı ve aleni yerdiği bir küçük dünya. Polis çilingiri eleştirip rencide ediyor zira babasını tanıyor, küçüklüğünü biliyor. daha sonra çilingir bozulup işi bırakıyor falan… Kahvedeki karakterler de çok uygun seçilmiş. bir daha bir sanat sineması klişesi olarak burada olaylar yavaş akıyor. Lakin bu yavaşlığa bir çeşit vurdumduymazlık da karışıyor. Kahvedeki adamın “başın sağ olsun” deyip oyununa devam etmesi/edecek olması bir küçük kent miti değil midir? Yabancının kederi yeri gelir yerlinin çenesini dahi yormaz. Yerli ellerini çalıştırır ve en çok hesabına oyun oynanan masasına döner. Tahminen okeye döner… Serdar’a dayısının mevt haberini getiren yağız ve orta yaşına yanlışsız yol alan adama ne demeli… Tam bir misyon adamı! Haberi veriyor, izahı yapıyor, son noktayı koyup gidiyor. O da “başın sağ olsun” diyor. Küçük kentlerde üç nokta olmaz tahminen de… Baş sağ olur ve gövdenin üstünde tek bir nokta olarak öylece durur.
KAOSA HAKİKAT İPLERİN UCU…
Finaldeki kaosa ve bu kaostan nasıl yan manalar türetebileceğimize geçmeden kısımdaki başarıyı dinamikleriyle değerlendirelim. “Büfe” kısmı, başka ‘Gibi’ kısımlarından ayrılıyor mu, ayrılıyorsa ayıran ne? Öncelikle “Büfe”nin ‘Gibi’ çizgisini teğe bir yansıttığını söyleyebiliriz. ‘Gibi’, kahramanlarımızı her keresinde absürt maceraların orta yerinde bırakırken “bu adamlar bu kadarını yapmazdı, bu hâllere düşmezdi,” dedirtmeyen bir dizi. İlkkan da, Yılmaz da, Ersoy da her vakit kendilerine yakışanı diğer bir deyişle “üzerlerine yapışanı” yapıyorlar. Birinci dönem Yılmaz ile İlkkan içindeki tansiyon çabucak hemen çözülmediğinden bir baş karışıklığı kelam konusuydu lakin kısımlar aktıkça dizi oturdu ve devamında ana takıma eklenen Ersoy da sırıtmayıp bir eksiği (zayıf üçüncüyü, yancıyı) karşıladı. İlkkan’ın “bayanlar”ın peşinde oradan oraya savrulması, savrulurken birfazlaca kişiyi kandırarak peşinden sürüklemesi tam da ondan beklenecek bir hareket. Veya Yılmaz’ın arkadaşını, meskenlerinin salonunda değil de daha evvel hiç gitmedikleri bir kentin sokağında azarlaması şaşırtmıyor. Ersoy’un babaannesi yenileli beri içine attığı da bilinen bir gerçek.
Bölüm, kahramanlarımızın kişiliklerinden, münasebetlerdeki durumlarından özet geçiyor ancak öbür yandan kusursuz bir anlatı oluşuyla öne çıkıyor. Tek bir diyalogunda dahi gevezelik yok zira “bizimkiler” bu biçimde! bir daha tek bir kare fazla değil. Bizimkiler o büfeyi elli sefer indirip çıkaracak cinsten adamlar. Dairenin kapısını açtıktan daha sonra çıkaralım demezler örneğin… İstanbul’dan Nazilli’ye büfe getiren tiplerden bahsediyoruz! bir daha Yılmaz ile İlkkan, güneşin altında bir pikap kasasında seyahat etmekte beis görmezler. Güneş bu yahu! Ne kadar ziyanlı olabilir ki! “Büfe” ayrıyeten kaotik finali hazırlayan bir inceliğe sahip… Kısım açılırken Ersoy’un yüzüne pudra sürdüğünü öğreniyoruz. Pudra, varlığını görmesek de birinci obje olarak işleniyor zihnimize. Akabinde büfe geliyor, büfenin kıymetinden dem vuruluyor. Ve İlkkan’ın bir dizi özlü kelamını dinliyoruz. Tebdili yerde ferahlık olduğundan bahsediyor İlkkan ve ekliyor: “Sahipsiz kapı anahtarsız açılır”. Bu iki kelam takımımızın yatay hareketini ve yeni bir meskene girme uğraşını muştuluyor. Ayrıyeten girişte İlkkan’a Üzüm Gözlüm’den gelen iletiler ve abartılı bir gözlemci olmanın yanı sıra ıslah edilmez bir “muhtar” da olan Yılmaz’ın bu üzüm göze merakı olayların gelişeceğini gösteriyor. Dört ipucu birden veriyor dizi: Büfe, pudra, seyahat ve üzüm gözlüm. Kısmın 45 dakika sürmesi bu dizinin azamî randımana 45 dakikada varacağını ortaya koyarken tansiyonun ayrıldığı noktalar da çok başarılı. İlkkan’ın foyası tam vaktinde ortaya çıkıyor. Kapı tam vaktinde “defalarca” açılmaya çalışılıyor ve dönüş tadında oluyor.
.
OLDUĞUN ÜZERE GÖRÜN YA DA GÖRÜNDÜĞÜN ÜZERE OL! (İLKKAN BU BAŞLIĞI OKUMASIN, BİR daha sonraKİ KISIMDA KULLANIR!)
Gelelim finale… “Büfe” kısmının son on dakikası bana birinci dönemdeki “Ayırtma Yenilemesi” kısmını anımsattı. İki başka maceranın işlendiği bu kısımda gençlerimiz daha kalabalık bir arkadaş kümesiyle bir arada hareket ederek İlkkan’ın bağlantı meselesini -büyü marifetiyle- çözüyor akabinde büyük bir iştahla rezervasyon yaptırdıkları meyhanede alıyorlardı soluğu. Meyhane ise tuhaf işletmecisi, tuvaletin girişinde uyuyan müdavimi, paslı çivileri, birkaç adet balığı ve çeşitli bardaklarda servis edilen rakısıyla karışıklığa yol açıyordu. Bu izbelikteki kaotik atmosfer çabucak sonrasında bir soyunma odasında halk oyunları takımıyla birlikte mahsur kalınan kısımda ecel terleri döküldüğü sıra Yılmaz’ın yıllar evvel bir kemerin peşine düşmesiyle az fazlaca yakalansa dahi üç kafadarın döktürdüğü bir düzeye çıkılmamıştı. “Büfe” ise final sahnesinde üçlünün yanına bir erkek, bir bayan, bir de büfe vererek salaş meyhanedeki havayı yakalıyor. her insanın kendi telinden çaldığı, çoğulluğun kaosa sebep olurken tekilliğin hüzne boğduğu bir sahne bu, “Salaş Meyhane”den artısı ise biroldukca duyguyu birebir anda yaşatabilmesi. Öyleyse yazının başlığında anmaya çalıştığımız diyalektik sorununu biraz kurcalayabiliriz. “Büfe” kısmı iki objenin çelişkisinde çatılmış ve Ersoy’da cisimleşmiş âdeta. Ersoy büfenin sarılıp sarmalanmasından da sorumlu kişi. Üstünkörü battaniyeye sardığı büfe kazasız belasız Nazilli’ye var ise bile cildinin hoşluğundan bahsedilip pudra kullandığı öğrenilen Ersoy bir şeyleri kapatma ancak aslen oldurma kederinde. Finalde sıkıntıdan çıkıp ağlamaya başladığında ise Yılmaz her zamanki yansısıyla karşılıyor onu ve “Ersoy sen son vakit içinderda epey ağlamaya başladın” diyor. Dizilerde pek sık duymayacağımız bir sitem bu, ‘Gibi’de şaşırtmıyor ancak Ersoy’un sıkıntısı öbür elbet. “…bir daha olmadı, makyaja sığındım bir daha olmadı” diyor ağlarken… Neyin olmadığını ise anlayamıyoruz. Ersoy makyaj yaparak neyi oldurmaya çalışıyor? Üzerine baş yormak lazım.
‘ÇİFTE KAYBOLMUŞ’ BİR JENERASYONUN ONULMAZ YARALARI, BÜYÜK ŞEHİR-TAŞRA SINIRI VE BLİND DATE PANELLER!
Büyük kentin okumuş cahilleri bir sahtekârlığı da peşinen benimsemiş durumda. İlkkan, sanal flörtü Ceylin’e (Üzüm Gözlüm) Nazilli’de bir ideoloji paneline geldiğini söylüyor, üstelik konuşmacı sıfatıyla… İlkkan’ın pudrası bu… İnsanlara palavra söylüyor İlkkan. Ceylin’e palavra söylüyor örneğin, Ceylin’le kurduğu alaka de temel flörtü Melisa’ya palavra söylemek, onu kıskandırmak için… İlkkan en yakınlarına, canciğer arkadaşlarına palavra söylüyor, “büfeyi götürelim” diye çıkarıyor arkadaşlarını seyahate. Bu palavralar dünyasında bir şeyleri örtüyor İlkkan. İlkkan için dizide okumuş cahillerin kristalize hâli diyebiliriz… Tanınan yaranmacı, ona buna eklenmeci, yararcı, bana dokunmayan yılan bin yıl yaşasıncı! Yılmaz’ın deyişiyle ışıl ışıl bir dallama… Ersoy’un oldurmaya çalıştığı şey de İlkkan’ınkine emsal: Olduğu üzere görünme hengamesi. Lakin biraz farklı, tanınan olup o denli görünmek istiyor Ersoy! Gösteriş budalası okumuş cahillerin dünyasında saflıklarını (ya da beceriksizliklerini) aşamayanlar muvaffakiyete ulaşamıyor. Ersoy da daireye sokulamayan büfe üzere tanınan çocukların, alfaların dünyasına bir türlü sokulamıyor. Lakin bu küme motivasyonlarının ötesinde fazlaca daha yakıcı bir çelişki var: Kentler ortası çelişkide de yansımasını gördüğümüz huzur çelişkisi. Büyük kent, okumuş cahillerine salt huzursuzluk, “gerginlik” vadederken bu cehennemden hiç çıkılamaması, onun yerine tesellinin arabesk modüllerde aranması ve kültürel barışın bu biçimde sağlanması da muazzam bir çelişki… 80’lerin arabeskçilerinden medet umulup müziklerinden hikmet süzülmesi de bundan değil mi? Bu arabeske, icra eski olsa da yeni demek gerekiyor zira geçmişten gelip yeni acıların tesellisini başka bir deyişle “çifte kaybolmuş” bir jenerasyonun acısını seslendiriyorlar. ‘Gibi’ de işte bu eklektik bağımlısı nesli, cenahı diyalektik bir çerçevede sergiliyor, objeleri çatıştırarak, tezin karşısına antitezi koyarak. Pudra ile “saklanması gerektiği” önerilen tüm acılar, gayretler ve var olma telaşları bir büfe vasıtasıyla teşhir edilirken finalde büfenin içine geçen yumruk, bir daha o yumruğun ucunda sallanan anahtar; anahtarın (bildik, akıl edildik yolların) yetmeyeceği durumlarda tabiatın kendi çözümünü/olgunluğu gösteriyor.
POLİTİK ‘GİBİ’: DİYALEKTİKLE KAOTİĞİN ÇOCUĞU BİR FİNAL!
Doğanın kendi tahlili ise kaosla geliyor elbette. Bu kaos, salaş meyhane bölümündekine kıyasla hayli daha politik. Değişiktir, o kısım de okumuş cahillerin tansiyonunu yansıtıyordu. Salaş meyhane muhabbetinin de İran üzere veyahut bu kısımda meselae rastladığımız büfe üzere amansızca döndürüldüğü malum. “Büfe” ise bir tanımdan hareketle yaratıyor kaosunu, bu yüzden politik. bir daha 3. dönem 2. kısımda Yılmaz, katkıları yardımıyla işine geri dönen keskin nişancının teşekkürünü kabul ederken kısım boyunca izlediğimiz mecnun karakterine dair şu kıymetli çıkarımda bulunuyordu: “Abi o yalnızca fazlaca yeterli bakılmış bir meczup yani, bizlerse daima horlanan, ötelenen akıllılarız”. Bu akıllılar yani okumuş cahiller günümüzün baş mağdurlarıdır ve alabildiğine politiktirler. “Gençliğimiz yenildi” yargısında ise özne değil, mezedirler. esasen bu yüzden sahtekârdırlar, gözyaşlarını silip panellere “konuşmacı” olarak katılırlar. Daha yanlışsız bir tabirle her duvarın önünde hizaya geçip “ağlamacı” olarak katılırlar hayata. Mağduriyetleri, okuyarak bir yere varılacağını zanniçin son nesil tarafınca yetiştirilmelerinden kaynaklanır büyük ölçüde. Ebeveynlerini seçememiş ve kandırılanlar tarafınca kandırılmışlardır. Bir yandan pudra kullanır, bir yandan salya sümük ağlarlar. Büfeleri ise onların kimliğidir. Bir bakıma cüzdanları, arasındakilerin önüne geçmiştir ve biçim özü onlarda yutmuştur.
‘Gibi’nin “Büfe” kısmı birkaç dakikalık final sahnesiyle işte tüm bu hisleri uyandırabiliyor. Gülmek ile ağlamayı bu kadar iç içe sokması hayatın politik tarafını da gözler önüne seriyor. Hayatta hiç bir duyguyu başkasından bağımsız yaşayamıyoruz. Stabil geçmiyor ömürler… Gülerken bir anda ağlıyor, ağlarken gülüyoruz. Bu makaraların koy verilmesi, yaşama ve şartlara ahenk sağlayan insanın politik esnekliğinden ötürü. “Büfe” bu diyalektik ilgiyi; kaybetmiş, retroya gömülmüş, kefenine vatkalar dikilmiş bir jenerasyonun amansız yarasını deşerek kuruyor ve bağlantısını yitirmiş, bağırarak, sövüp sayarak haberleşen bir toplumda kaosu gerçek anda gerçek yerde yükseltiyor. aslına bakarsan diyalektik biraz bu biçimde değil midir? ‘Gibi’ de Nazilli’ye aniden gelerek tam vaktinde giderek ve bir ölçü da kalarak jenerasyonlar uzunluğu çaresizliği, coğrafyalar çok onulmazlığı vurguluyor. Işıl ışıl tıpkı vakitte…