Duran: Kenar mahallede durduğu üzere durmayanlar

Morgoth

New member
Gain platformun son dizisi “Duran” birinci iki kısmıyla yayınlandı. İlyas Salman’ın yıllar daha sonra boks hocası olarak setlere döndüğü dizi, art sokakların, kenar mahallelerin nabzını tutmaya çalışıyor. Bahar Şahin ile Oktay Çubuk’un başrolleri paylaştığı “Duran”, Zeytinburnu’nun fakir bir semtinde hayata tutunmaya çalışan üç arkadaşın “aksiyon dolu” kıssası…

TELSİZ… KAÇ TELSİZ AH! KAÇ KUM TORBASI DELİNDİ, KAÇ UYDURMA PARFÜM ŞİŞESİ KIRILDI ŞU FAKİR GÖNLÜMDE?

Duran, Celal ve Mustafa daracık sokaklardan kutu kadar meskenlere varılan, tüm renklerin fakir konut grisinde kaybolduğu bir mahallede, kendi yağında kavrulmakla hayal kurmak içinde gidip gelen, umutlarını çabucak hemen yitirmemiş ama feleğin yüzlerine gülmeyeceğini de fark etmiş gençlerdir. Diziye ismini veren Duran (Oktay Çubuk) tesisatçılık yapmakta öte yandan Altın Eldivenler Boks Kulübü’nde dövüş turnuvalarına hazırlanmaktadır. Mahalleden arkadaşı İrfan’ın (Zen-G Burak Kaçar)(1) müziğini çalıp star olmasını unutamayan Celal (Burak Can Doğan) günün birinde şöhret ve servet sahibi bir rapçi olacaktır. En naifleri Mustafa (Batuhan Gelener) ise çocukça bir hevese kapılmış, mafyaya girmeyi arzulamaktadır.

Üç arkadaş “serbest” meslekle iştigaldir. Duran’ın tesisatçılığı sıkıntılıdır, canı sıkıldığında bozuk iş yapabilmektedir örneğin. Mustafa ile Celal mahallenin uğursuzu Adem’den aldıkları geçersiz parfümleri dükkanlara dağıtarak üç beş yolunu bulmaktadır. Mahalledeki geri dönüşüm deposu ise suça ve racona açılan bir kapıdır. Buradan beslenen Adem (Cem Söküt) köpek dövüştürmek üzere faaliyetlerle de ilgilenirken deponun başındaki Sedat (Erdem Şenocak) bir çeşit tefecidir.

Duran’ın kıssasına dönersek; yalnız ve fakir bir hayat süren bu potansiyelli ancak özverisiz genç, hocası Hakkı’nın gözünden düşmüş, salonunun bayağı bir dövüşçüsü olmuştur. Hakkı Hoca’ya (İlyas Salman) bakılırsa ringler onu sevmemektedir. Hakkı Hoca bir davet merkezinde çalışan torunu Dilan (Nil Keser) ile yaşarken spor salonundan arta kalan vaktini at yarışı oynayıp içerek sürdürmektedir. İdealistlikle serkeşliğe eşit uzaklıkta duran Hakkı Hoca, salonu ve nihayet konutu tefeci Sedat’a kaptırmak üzeredir.

Mahallede hayat bu biçimde akıp gitmektedir. Dizinin girişinde Dresden caddelerinde gördüğümüz Aslı (Bahar Şahin) çalıntı bir elmasla çıkagelir. Aslı, Hakkı Hoca’nın torunudur lakin fakir mahalleye birinci adımını bir daha üç arkadaşın karıştığı bir kazadan daha sonra atmıştır. Polisten kaçarken Aslı’ya çarpan Duran ve arkadaşları baygın genç hanımı mahalleye getirmişlerdir. Nedir ki elmasın olduğu çanta sonraki gün Adem’in el koyduğu otomobilde, torpido gözünde kalmıştır. Bu sorunun acilen çözülmesi gerekmektedir!

ART SOKAKLARI KEŞFEDEN GAİN

Dizide dikkatimi çeken birinci nokta Gain platformunun yayın siyasetine farklı dinamikler üzerinden derinlik kazandırma çabası… Bir sene evvelden tanınan sunucularla yılbaşı programı, “10 bin Adım”, “Terapist” üzere dizi ve nitelikli belgeselleriyle orta üst sınıfa seslenerek hatta avazı çıktığı kadar “ben buyum” diyerek pazara giren platform artık sokağı da görmeye, göstermeye başladı. Bu esnekliğin sermayeyi yanlışsız yönetme derdinden kaynaklandığını söyleyebiliriz. Ticarette günah olmaz! Son periyotta reklama tartı verip cazip üyelik kampanyalarına yönelen Gain imajını ve evvelarini değiştirmese bile geniş kitlelere seslenerek tanınırlığını artırmaya uğraşıyor. Arka arda gelen hür Hamlet uyarlaması ve bir mockumentary örneği “500 T” ataklarından daha sonra bu kere “arka sokaklar” bahisli bir iş sunuyor.

Sokakta organize suça, şiddete ve jargon kullanmasına odaklanan bu diziler elbet “Adana Sıfır Bir” ile ivme kazandı. Hatta “Sıfır Bir” birkaç dönem Youtube’da yayınlandıktan daha sonra BluTV’ye geçerek çevrimiçi platformların internet dünyasındaki tanınan işlere kayıtsız kalamayacağını ortaya koydu. Gain, işte bu çizgiyi kendi yorumunu katarak sürdürmeye niyetlenmiş.

SOKAKTA HATA ANLATILARI: GETTONUN KÜLTÜR VE ÜLKÜ KARMAŞASI

Açıkçası “sokakta suç” bahisli dizilerin hikayesi ve yerleri dünden hazır… Bu açıdan yapımcıya, platform yöneticilerine kolaylık sağlıyor. Bu üretimlerin temel yaklaşımı “sırt dönülen”in gündelik hayatını abartarak aktarmak. “Göz önünde olmayan” demedim, “sırt dönülen” tabirini tercih ettim zira “Sıfır Bir”in geçtiği Hürriyet Mahallesi (Adana) çok göz önünde hatta daima gözetlenen bir yerleşim ancak “arasından çıkılmaz”, daha doğrusu “içine girilmez” kültürüne sırt dönülüyor, görmezden geliniyor. Birebir yorumu İstanbul’un kenar mahalleleri için de yapabiliriz, çünkü biroldukca semt “gündüz gezmek dahi tehlikeli” sözüyle anılıyor. Öyleyse bu dizilerin göz önünde bulunmasına karşın sırt dönüleni bu biçimdece tersten de olsa romantize edileni işlediğini, kent efsanelerinden nemalandığını ve “ötekiyle temas” noktasında huzursuz edici cazibeden hikayeler kurduğunu söyleyebiliriz.

Sokakta hata dizilerinin bir diğer yazısız kuralı ise ana akıma da vakit zaman sıçrayan ancak özgün kalarak mahremiyetini ve cazipliğini koruyan, daha fazla dolgu öğesi niyetine kullanılan bir kültürden hareket etmesi. örneğin Almancılık… Bozuk Türkçelerini, görgüsüzlüklerini, oralı ve buralı olmayı bir türlü başaramayışlarını bilmeyen yoktur herbiçimde! Zira daima o denli anlatılmışlardır… Buna rağmen Almancılık nihayetinde bir “sömürü” materyalidir. Bir diziye, bilhassa komedilere bir yerinden eklenebilir. Veya rap müzik… Son senelerda hit kesimler çoklukla rap-trap modüller içinden çıkıyor fakat rap kültürün tüm gençliğe hakim olması, baskın kültür halini alması ütopik değil mi? Günün sonunda “gençlik heyecanı” olarak tanımlanıyor ve bu bakımdan dizilere “hareket unsuru” namına monte ediliyor rapçilik. Kimi ögelerini saydığımız bu dizilerin çimentosu ise söz aracına dönüşmüş bir ülkü… Başkahraman bir spora, bir sanata, bir hedefe sarılarak kendini tabir edecek yanı sıra makûs yoldan uzak duracaktır. “Kötü yol” biçiminde tanımlanan güzergâh kentte yoksulluğun ve hayatta kalma içgüdüsünün tetiklediği yasa dışı sistemdir, şeytana uyulan sapaktır ve sinemamızda Metin Erksan’ın “Gecelerin Ötesi” sinemasından beri hem öcü hem cazip tarafıyla ele alınmaktadır.

Sokakta hata anlatıları büyük kente, kentin bastırdığı, sıkıştırdığı semtlere muhtaçlık duyar zira bir daha Erksan’dan beri tutunma ereği üzerine kurulmuştur ve her şeydilk evvel öğüt manası taşır, tutunanlara rekabeti hatırlatırken tutunamayanlara sonlarının karanlık olduğunu bildirir. (2) ötürüsıyla birden fazla güce dayanan ve ter attırarak bir tıp topraklama ve detoks görevi bakılırsan boks, dans üzere faaliyetler “yegâne kaçış aracı” hatta “nihai çözüm” biçiminde belirirler. Kahraman, batağından fakat bu kısımlara tutunarak kurtulacaktır. Üstelik onu en yakınları dahi bilinçli-bilinçsiz tabana çekmektedir. Sokak anlatılarında zemberek çoklukla bu biçimde kurulurken “Duran”da bu üç öğenin (Almancılık, rap müzik ve muay thai) kesişimini yani bir manada düzeneğin büyük kısmını görüyoruz. Öbür yandan hikaye sokakta cürüm anlatılarının şemasına uygun çatılmış. Fakir mahallede çıkış arayan gençler bir mefkureye (kurtuluş umuduna) tutunuyorlar. her insanın yolu farklı olağan olarak. Şampiyon yahut şöhret olmak isteyen de var mafyaya girmek isteyen de… Omuzlarında düzgün ve berbat melekler… Önlerinde kum torbaları ya da Adem Babalar…

DIŞ YERLER: ALIN TERİNE VURGU VE EMEK CEHENNEMİ İSTANBUL

“Duran”, öncedena bir getto anlatısı olduğundan bulunduğu kentle sembolik seviyede bağ kurarak işini nazaranbilir. İlerleyen kısımlarda gettoya dair kapalı veya anlamca kapalı spor salonu ve dönüşüm deposu üzere yerleri daha sık goreceğimiz anlaşılıyor. bir daha de depoyu, salonu ve mahalleyi ana kentle ilişkilendirerek çatışmayı görünür kılmak gerekiyor. “Duran” birinci iki kısmında fakir mahalle-acımasız kent kompozisyonunu alın teri vurgusuyla güçlendirmiş. Duran’ın mahalle dışına çıktığı sahnede Dilan ile diyaloguna şahit oluyoruz. Alın teriyle çalışmaktan bahsediyorlar. Fonda gökdelenler yükseliyor. Duran vücut lisanıyla bu binaları işaret ederek her insanın her şeyi hakkıyla kazanmadığını söylüyor.

Dizideki çatışmayı harekete geçirecek sahne ise Sirkeci’deki hamal heykeli önünde çekilmiş. Duran ve arkadaşları Aslı’ya bu heykelin önünde çarpıyorlar. Aslı çalıntı elmasla gelmiş, üç arkadaş geçersiz parfümle yakalandıkları için polisten kaçıyorlar. Sahnede alın teri ile kolay yoldan güçlü olma uğraşı bir zıtlık yaratıyor… halbuki bu sahnenin tam manasıyla kırılmaya hizmet etmediği açık. Aslı mahalleye salt bu kaza üzerinden girseydi bir kırılmadan kelam edebilirdik lakin dedesi Hakkı Hoca vasıtasıyla ikinci defa irtibat kuruyor. Bu tesadüfle sahnedeki mana kısmen boşa düşüyor. Duran müstakbel sevgilisi Aslı ile Hakkı Hocası’nın torunu olarak da tanışabilirdi pekâlâ. Çantayı kaybetmek için çarçabuk bulunmuş bir tahlil…

“Duran”da bir öteki özensizlik polis takip sahnelerinde karşımıza çıkıyor. İstanbul’da çekilen dizilerde Galata ve Unkapanı köprülerini sıkça görüyoruz. Fakat bu sahnelerde devamlılık gözetilmiyor. Dizide üç arkadaşı modifiye Şahin’leriyle birincinin Galata Köprüsü’nde Eminönü tarafında görüyoruz, akabinde tabelasında “Nişantaşı” yazan bir dükkânın önünde. Polisten kaçtıkları sıra Unkapanı Köprüsü’nden geçiyor, Aslı’ya ise Sirkeci’de çarpıyorlar. Haydi polisi atlatmak için dolaştılar diyelim. Eminönü’ne yanlışsız giderken niye bir anda Nişantaşı’nda bitiveriyorlar? Dizilerde üzerine düşülmeyen bir sıkıntı bu… Natürel senaristler “biz navigasyon aleti miyiz” halinde itiraz getirebilir!

birebir vakitte birinci iki kısımda getto atmosferini de epey solumadığımızı belirtelim. Hani mahalle hayatına dair kayda kıymet bir sahneye rastlamıyoruz. Soğuk ve fakir bir semt olduğunu anlıyor, kahramanlarımız sokak ağzına geldiğinde bir ayrışmanın eşiğinde dikildiklerini fark ediyoruz ama oraya mahsus ayrıntılara hâkim değiliz. Dizi ilerledikçe yan hikayelerle bir arada gettoyu yakından hissedeceğimizi ve semt külçeşidini tanıyacağımızı düşünüyorum.

TEKRAR İLYAS SALMAN

“Duran”ı bedelli kılan bir öge da usta oyuncu İlyas Salman’ı bir daha setlere döndürmesi… Salman’ın canlandırdığı Hakkı Hoca karakteri kenar mahalleye yakışıyor. Eski boksör, salon işletiyor. Şampiyon günleri mazide kalmış, rakı şişesinde balık, ganyan kuponunda sayı olmuş! Ortada bir televizyon karşısına geçip boks maçı izliyor. bir daha izlediği bir maçtan ilham alarak turnuvaya çıkarmayı düşündüğü favori dövüşçüsü Hüseyin (Lorin Merhart) yerine Duran’ı seçiyor. Yaptığı şey kumar oynamak… Onun için aslanın karşısına ha kurt çıkmış ha kuzu… Başka salonun dövüşçüsü “aslan” olduğundan yatırımını daha epey kazandıracak sürprize, kuzuya yapıyor. Dizi için fonksiyonel bir seçim. bu biçimdece onu gerçek manada “çalıştırıcı” olarak nazaranceğiz. Hocanın saf idealist biçimiyle çizilmeyişi de isabet olmuş. Zaafları ile bir köşeye itilmiş, dürüst Hakkı Hoca karakteri Salman’ın mesleği boyunca çizdiği “direngen kaybeden” portresine uygun düşüyor. Sinemada mazlum rolleriyle hafızalara kazınan, kesimden sürüldüğü, çıkışlarıyla gündeme geldiği hayatını ise adeta anti kahraman sadeliğinde sürdüren Salman bu kere Hakkı Hoca gıyabında deneyecek bahtını.(3) Girdiği her rolü dolduruyor ve onu izledikçe içimiz açılıyor. Eski Türkiye’nin güzel taraflarını görüyoruz onda. Özalizm’in kirletmediği bir vatandaş şuurunu, o saflığı ve sıcaklığı…

* *

“Duran”, İstanbul ortasında bir diğer İstanbul’a gdolayıyor seyirciyi… Erksan’ın “Gecelerin Ötesi” sineması üzerinden yıllar geçti. Kaç darbe, göç dalgaları gördü, yaşadı İstanbul ve gün geçtikte katmerlenen yoksulluk kentin safrasını çöp kutularından alıp geri dönüşüm depolarına taşıyor, çelme takıp düşürüyor çocuklarını. Ekmek taştan bile değil, çöpten kazanılıyor artık. Siyahı, beyazı, Türk’ü, Kürt’ü, Arap’ı daima bir ortada… kimi vakit birbirine düşman, kanlı bıçaklılar lakin her vakit salam ekmekleri birebir gazete kâğıdına sarılı…

  1. Dizide Karbon sahne ismiyle karşımıza çıkan İrfan’ı Burak Kaçar canlandırıyor. Kaçar beraberinde 2008’den beri Zen-G olarak müzik yapan bir rapçi ve dizideki karakter üzere Zeytinburnu’nda doğup büyümüş.
  2. Gecelerin Ötesi sineması Türk Sinemasında birinci toplumsal gerçekçi denemelerdendir ve direkt bir siyasi ileti vererek açılır. Devrin başbakanı Menderes tarafınca lisana getirilen “her mahallede bir milyoner” sloganında özdeşleşmiş popülist ve sermaye yanlısı siyasetler çabucak hemen sinema başlarken eleştirilir. Erksan akaryakıt istasyonlarını soyarak fakir hayatlarına isyan eden gençleri anlattığı sinemasına “…her mahallede bir milyonerin türediği dönemde, birebir mahallelerde bu gençler de türedi.” notunu düşer.
  3. https://www.ekdergi.com/ilyas-salman-beyaz-perdede-mazlum-gercek-hayatta-anti-kahraman/
 
Üst