Kendi göbeğini kesemeyen Atiye ve ‘mehdili’ fantastik üretimler

Morgoth

New member
Haydar Ali Albayrak

Vakit, ruh, Göbeklitepe, bilinmeyen alfabe, milattan evvel bilmem kaç, milattan daha sonra tutuşan kozalaklar, ruh, taş, şaman, Mardin… bu biçimde gidiyor! “Atiye” dizisinin final dönemi yayında… Göbeklitepe kazılarında başlayan öyküsüyle “ikinci dereceden” tarihi süsü verilen üretim, arkeoloji ile temas kurma tezinden sıyrılıp kolay bir döngüsel vakit telaffuzuna ve dünyamızın mevcut sıkışmışlığından biçimlenen “bol mehdi beklentili” çağdaş gizem anlatısına kaymış görünüyor.

SEKİZ YIL daha sonra NE BİR YILDIZ DÜŞMÜŞ SAÇLARA, NE KIRIŞMIŞ TEK BİR YÜZ

Dizi, üçüncü dönemde lüks kır meskeninde dostlarla yenen akşam yemeğiyle dingin ve keyifli açılsa dahi Atiye-Erhan çifti bu keyifli tablonun gölgesinde sekiz yıl evvelden kaçırılan çocukları Aden’in (bu ismi kaçıranlar vermiştir) izini sürmektedir. Ortadan sekiz yıl geçmiştir. Atiye (Beren Saat) çocuklara fotoğraf terapisi verirken Erhan (Mehmet Günsür) da üniversitedeki bakılırsavini sürdürmektedir. İkinci dönemin baş berbatı Serdar (Tim Seyfi) ise tövbe edip bir çilehaneye sığınmıştır. Daha doğrusu burada gizlenmekte, bir yandan eski örgütünün şifrelerini çözerek Erhan’a çocuğunu bulması için yardım etmektedir. Ozan (Metin Akdülger), Cansu (Melisa Şenolsun) ile sevgili olmuştur ama bağlarını ilan etmezler. Bunun yanı sıra Ozan’ın Cansu’yu uzak tuttuğu bir hayatı daha vardır ve Aden onun nezaretindedir.

“Atiye”nin son döneminde yeni karakterler de açılıyor. Bir yangından mucize yapıtı kurtarılan, Zen isimli bir seramik atölyesi çalıştıran ve agresif hallerinden ötürü etrafında mecnun olarak tanınan Umut’u (Selma Ergeç) yeni karakterlere örnek verebiliriz. Atiye ile Erhan çocuklarını ararken, dünyayı ele geçirmek isteyen karanlık güçlere karşı bir defa daha çabaya girişiyor ve açıkçası bu tarafıyla dizide rastgele bir yenilik veyahut sürprize şahit olmuyoruz.

Palavraya hacet yok, Atiye dizisi beni heyecanlandırmıyor. Hakkında yazmak için can atmıyorum lakin ikinci dönemde ortaya çıkan baş karışıklığı ve daima pompalanan sembolik yoğunluğun finale yanlışsız standart bir gizem anlatısına yerleşip dengeyi bulması dikkat alımlı… Gelen (sezon) gideni aratırken “Atiye” hakkındaki fikirlerim duruldu diyebilirim. İkinci dönemde dizinin yerli izleyiciden çok kozmik pazara çekildiğini öne sürmüştüm, finalde bu kanaatim güçlendi. “Atiye”, mahallî mistik öğeleri, kültürel zenginliği metalaştırarak genele sunan, ortalamadan ve şematik seyirden şaşmaksızın ilerleyen bir hikaye.

DÖNGÜSEL ZAMAN-BELİRSİZ DÜŞMAN ÇİZGİSİNDE

Kuşkusuz çevrimiçi platformlar işin ticari boyutunu temel alıyor (taş mı yesinler) ancak “Atiye” ticari boyutun haricinde kalan gereciyle bir balonu dahi şişiremiyor, bir kozalağı dahi tutuşturamıyor! “Zaman diye bir şey yoktur, kozmosta her şey tıpkı anda olur” çizgisine hapsolmuş, yaratıcılıktan mahrum, orta karar bir döngüsel vakit anlatısı “Atiye”, fazlasını vaadetmiyor. Mahzenler, ayin odaları, saklı geçitler, oraya buraya çizilen göz işaretleri ve “Dark” dizisinde de karşımıza çıkan “kuyruğunu ısıran yılan” görseli… Hani tam manasıyla bir gizem sağanağı! Dizide bilinmezliğin dozu olumsuz manada artmış. Bilhassa birinci dönem nispeten derli toplu bir dizi izliyorduk, nedir ki her şey birbirine bağlana bağlana ipin ucu kaçmış, başka bir deyişle yumakta kaybolmuş.

bir daha de haksızlık etmeyelim, genel manada kötülemeden bahsedemeyiz, çünkü “Atiye”nin birinci dönemden itibaren yığınla aksaklığı göze çarpıyordu, balık baştan kokmuştu! Üstelik bu aksaklıklar Netflix’in birinci fantastik yerlisi “Hakan Muhafız”la da büyük ölçüde örtüşüyordu. Bu noktada iki başat sorun öne sürülebilir. öncedena çatışmanın altyapısı sağlam kurulmamış. Düşman kim? Gaye ne? Ve elbette bunlara bağlı olarak çatışmanın tarafları hangi şartlarda ortaya çıkıyor, yani onları niye tanıyor, sıkıntılarına niye ortak oluyoruz? “Atiye”, işte bu soruları yanıtlayamıyor.

Dünyanın kötülüğünü isteyen bir örgüt, pahalı, mor bir taşın peşinde… Sonsuzluğu yakalamaya, döngüselliğin gücünü Göbeklitepe üzerinden ele geçirmeye niyetlenmiş. Tamam lakin artık final dönemine gelinmiş yahu, düğümler çözülecek, cepheler kapanacak ancak seyirci hâlâ bu iktidar savaşını anlamlandıramıyor. Emsal bir sorun “Hakan Muhafız”da da yaşanıyordu. Dünyayı ele geçirmek isteyen berbatlar son derece şematik işlenmişlerdi, ortada bir savaş vardı lakin temel motivasyon pek inandırıcı değildi. “Atiye”de bu şematik işleyiş aslına bakarsanız üretimin tercihi doğrultusunda ve bir plana nazaran şekilleniyor. Birinci dönem yurdun Göbeklitepe, Kapadokya üzere turistik kıymetleri tanıtıldıktan daha sonra vakit kavramına yüklenilip mistik bir gereç eşeleniyor. Kahramanlarımızın adeta eline alıp coşkuyla salladığı vaktin çomağı Anadolu medeniyetlerinin kovanına sokuluyor. Bir Göbeklitepe, bir Kapadokya, bir İstanbul, bir Mardin! Lakin bu gizemli bulamacın yanı sıra hikayenin birden fazla sefer tıkandığına şahit oluyoruz ki bana kalırsa “Atiye”nin değerli sorunlarından birisi de bu. Gizeme dayalı bir dizide temponun hakikat ayarlanmayışı, anlatılanların bir noktadan daha sonra yenidena düşüp seyirciyi sıkması çok vahim. Seyirciyi kavrayıp kendine bağlaması beklenen “Atiye” bu alanı zayıf bırakınca atacağı tek kurşunu da ıskalıyor ve elimizde bir daha sonraki sahnesini dahi merak ettirmeyen, finaline dair heyecan yaratmayan, arka arda dizdiği kültürel öğeleri gizem sosuna bulayıp iş görmeye çalışan bir imal kalıyor.

ÇAĞDAŞ GİZEM ANLATILARI YA DA ÜSTÜN KAHRAMANLARIN HARİKA TAKIMLARA DÖNÜŞTÜĞÜ BULANIK DİSTOPYALAR

“Atiye”nin biçimsel taraftan yetersiz kaldığını belirtip içeriğe geçebiliriz. Dönemler aktıkça “Atiye” nasıl bir dizi haline geldi? Kelam gelimi birinci dönemi arkeologları yazmaya sevk etmişti. Dizideki tutarsızlıklar, eksiklikler bir bakıma kışkırtıcıydı. İkinci dönemde ise arkeolojik süsün/sisin giderek dağıldığı, takkenin düşüp de kelin göründüğü bir olay örgüsü ile karşılaştık. “Atiye”de temel sorun Indiana Jonesvari tanınan bir arkeoloji sömürüsü bile değildi, Göbeklitepe vitrin namına kullanılmıştı; gizemli alfabeler, Osmanlı’ya uzanan sırlar derken dizi aslına rücu etti ve çağdaş gizem anlatısına demirledi. Pekala yazının başında bahsetmiş olduğum bu çağdaş gizem anlatıları ile ne söz ediyorum? Günümüz dünyasından beslenen dahası doğrulan bir çizgi bu. Kıyametin eşiğindeyiz, teknoloji insanlığı yıkıma gdolayıyor. Etrafa verilen ziyan, gezegenimizle karşılıklı isteğe dayanan mutabakatımızın bozulması vs. Tüm bu şartlar distopik söylemi kışkırtıyor ancak kışkırtmakla kalmayıp belirli bir forma sokuyor. Distopyalar da kendi açıklığını yitirerek bir çeşit gevezeliğe dönüşüyorlar. Döngüsel vakit tartışmasının dizilerde imdat butonu haline gelmesi de bundan kaynaklanıyor diyebiliriz. “Bulanık distopyalar” perdelenerek seyirci algısından uzak tutuluyor. Reklam/kampanya anlayışı… Özün, aslın minicik harflerle süratli hızlı banttan aktığı bir hikaye enflasyonu ile karşı karşıyayız. Çok kelam, boş teneke, haddinden çok gizem… Alın size çağdaş mistik anlatılar!

“Bol mehdi” benzetmesini ise doğaüstü-doğal uzlaşmasından dolayı yapıyorum. Günümüz geniş takımlı fantastik imallerinde “ekip işi” öne çıkıyor ve bu grup olağan ile anormali/paranormali tek bir erek etrafında birleştiriyor: Dünyayı kurtarmak. Muhteşem gücü olanın ıslahı yahut gerçek dünyaya uyarlanışı da diyebiliriz bu kalabalık kurtarıcı tercihine. Üstün güç sahibi tek başına değiştiremiyor, toplumsal mutabakata, sembolik seviyede ele alınan çeşitli kesim temsilcilerinin birliğine gereksinim duyuluyor. Sınıfları, sonları ortadan kaldırarak dikensiz bir distopya yaratmanın yolu da buradan geçiyor. bu biçimdece bir taşla iki kuş vuruluyor! Hem günümüz sıkışmışlığı aşılıyor hem gezegenin, bozulmasında olduğu üzere kurtarılmasında da ayrım ve sorumluluklarına bakılmaksızın tüm dünya seferber ediliyor.

SEMBOLLER: AZ İŞARETLE ÇOK ŞEY ANLATMAK

Öteki yandan karmaşık gerecin, gizem yoğunluğunun alabildiğine sıradanleştirilerek aktarılması gerekiyor ve ister istemez sembollere başvuruluyor. Üstelik sembol kullanmasına ilgi “Atiye” üzere fantastik üretimlere has sayılmaz. Daha fazla simetrik kompozisyonlar olarak karşımıza çıkan ve bir düzlemde (kimi vakit bir duvarda, kimi vakit bir tarlada) tabir bulan bu sembollerin spiral veyahut köşeli oluşları tercih edildikleri dizinin çeşidini de işaret edebiliyor. “Atiye”nin sembolü döngüsel vakti yuvarlak çizgileri ile vurgularken, örgütlü şiddeti öyküleyen ve maço bir kültürden hareketlenen Çukur çizgileri sert, köşeli bir sembole yöneliyor. Çukur dizisindeki bu simetrik kompozisyonda merkezde yer alan yuvarlak betimler de ailenin diyalektik yanını simgeliyor olabilir. elbette Çukur’un erkeksi bir anıt görünümündeki dikey görseliyle “Atiye”nin yatay (her ne kadar dizinin isminde bu sembol “İ” harfi yerine kullanılsa bile) sembolünü birlikte yorumlayabiliriz ama bu biçimdesi bir kıyas bu yazının konusu değil.

Yazıyı “Atiye”nin ağır basan ticari yönelimi ile bitirmek istiyorum. Astrolog Şengül Boybaş’ın “oldukca satan” romanından uyarlanan dizi -dünya pazarındaki ismiyle The Gift- Göbeklitepe kazılarını, Anadolu’nun tarihi zenginliğini, kültürel motiflerini sömürmekten dahi mahrum (aciz demiyorum zira şuurlu bir tercih kelam konusu) salt cinsin taban niteliklerini karşılamak, çağdaş söylemi tutturmak için hazırlanmış bir imal ve bu bağlamda göbeğini kendisi kesemiyor. Nazarlar, büyüler, İlah vergisi yetenekler, dünyanın sonuydu başıydı derken büsbütün ticari telaşlara sıkışmış, yerli fantastik lisan kurmaktan, geliştirmekten uzak bir diziyi daha geride bıraktık. Geçmiş olsun!
 
Üst