Jerome Robbins, 1995 kışında kendini iyi hissetmiyordu. O yılın başlarında, New York City Ballet’in 1957’deki hit Broadway müzikalinin kısaltılmış bir uyarlaması olan “West Side Story Suite” i yarattı ve iki baş dansçı Lourdes Lopez ve Nikolaj Hubbe ile yeni bir pas de deux üzerinde çalışmaya başladı. Aralık ayına kadar kalp ameliyatına ihtiyacı olduğu açıktı. Sonraki birkaç ay içinde Parkinson hastalığına uygun semptomlar gösterdi ve dengesini etkileyen kötü bir düşüş yaşadı.
Buna rağmen önümüzdeki iki yıl boyunca Şehir Balesi ile yeni bir dans üzerinde çalışmaya devam etti. Koreograf arkadaşı Andy de Groat’a “Onlardan ne istediğimi gösteremiyorum, bu yüzden hepsi niyetimi değil beni taklit eden sert bacaklı hareketlerle hareket ediyor” diye yazdı. “Artık benim için çok zor bir iş.”
1997’de – 22 Ocak, Şehir Balesi’nin kurucu ortağı George Balanchine’in doğum günü – yeni bale “Brandenburg” nihayet Bach’ın Brandenburg Konçertosu’ndan bir seçki ile ilk çıkışını kutladı.
40 dakikalık dans pastoral bir idil sundu – eğlenceli, genç bir grup, atletik, çekicilik ve görünürde kendiliğindenlik. Eleştirmenler buna bayıldı – Haberler’ta Anna Kisselgoff, izleyiciler gibi “Koreografik olarak burada kendini aştı” diye yazdı. Robbins, gürleyen alkışlar karşısında tek başına eğildi.
Ancak en son 2008’de dans edilen “Brandenburg” repertuardan düştü. 15 yıllık bir aradan sonra 10 Mayıs’ta dönüyor.
Çalışmanın orijinal baş dansçılarından biri olan şirketin sanat yönetmen yardımcısı Wendy Whelan, “Neden bu kadar uzun süredir yapılmadığını bilmiyorum,” dedi. “Jerry’nin tamamen tamamlanmadığını ve belki de bazı şeyleri etkilediğini düşünmediğini biliyorum. Ama benim için Covid sonrası, bence bu büyük grup baleleri çok topluluk inşa ediyor, şirket için bir protein. Robbins, “bizi gerçekten Amerikalı dansçılar olarak şekillendirdi” diye ekledi.
Robbins, fiziksel ve duygusal olarak kırılgan durumunda, balenin gerçekten tamamlanmış olduğunu asla hissetmemiş olabilir. Yaratılışı hem kendisi hem de dansçıların çoğu için uzun ve zordu. Duruşma sırasında Robbins’e yardım eden Jean-Pierre Frohlich, “Jerry kalbi için ilaç kullanıyordu, hafızası zayıflıyordu, zar zor hareket edebiliyordu” dedi.
Başka bir orijinal oyuncu olan Benjamin Millepied, “Aklında bizi doğrudan sonuca ulaştıramadığı bir şey vardı,” dedi ve “göremeyince sabrı taştı. Ama genel olarak iyiydi. Aylarca eser stüdyoda farklı kişilere gösterildi. Sanırım Broadway atölye ve atölye sürecine alışmıştı.” (Millepied, dansçıların Robbins’i prova sırasında kaydettiklerini ve ondan bir şarkı yaptıklarını ekledi.)
Canlanmaya nezaret eden Frohlich, “İnanılmaz olan, bu balenin ne kadar genç ve coşkulu göründüğü” dedi. “Bay Balanchine, tüm bu karanlık, hastalıklı baleleri hayatının sonuna doğru yaptı. Jerry sonsuza kadar yaşıyormuş numarası yaptı.”
Ancak Robbins 18 ay sonra, 29 Temmuz 1998’de öldü. Brandenburg yarattığı son baleydi.
Geriye dönüp baktığında, yetenek ve potansiyel konusundaki gözü olağanüstüydü. Baleyi yaratan yönetmenlerin hepsi bugün büyük şirketleri yönetiyor; City Ballet’te Whelan (Sanat Yönetmeni Jonathan Stafford ile birlikte); Lopez, Miami Şehir Balesi’nin Sanat Yönetmeni, Danimarka Kraliyet Balesi’nden Hübbe, Pasifik Kuzeybatı Balesi’nden Peter Boal. 16 kişilik toplulukta geleceğin solistleri Millepied, James Fayette, Sébastien Marcovici, Jennie Somogyi ve geleceğin koreografı Christopher Wheeldon yer aldı.
Görüntülü görüşmelerde, iki baş dansçı çift, Robbins ve bale yapımı ile ilgili anılarından bahsetti. İşte röportajlardan düzenlenmiş alıntılar.
LOURDES LOPEZ VE NIKOLAJ HUBBE
HUBBE Bizim için bu pas de deux ile başladı ve bence onunla ne yapacağına dair net bir fikri vardı, dokunmayacağımız fikri. Aslında oldukça hızlı bir şekilde koreografisini yaptı. Çok yavaş bir ritmi vardı, neredeyse hipnotize ediciydi. Genellikle her şeyin 20 versiyonu vardı, ama bu oldukça erkendi. Onunla uğraşmadı.
LOPEZ Bunun bir atölye mi yoksa daha büyük bir parça mı olduğunu merak ettiğimi hatırlıyorum. Bununla ilgili bir tartışma olmadı. Jerry genellikle gelir ve size balenin bir özetini ya da niyetleri veya fikirleri hakkında gerçekten oldukça spesifik külçeler verirdi, ama burada gerçekten yapmadı.
Ama bizden ne istediğini biliyordu. Ellerimizin birbirine değdiği ama dokunmadığı bir anı hatırlıyorum ve ‘Giselle gibi’ dedi. Başından beri bunların birbirinin yanından geçen iki ruh olduğu açıktı.
HUBBE Bir araya gelebileceğimiz ama birbirimizi özleyebileceğimiz kavşaklar, bağlantı kuramama gibi bir şey vardı. O kadar yakınsın ki karşındakinin ellerinin sıcaklığını hissedebiliyorsun. Aramızda statik elektrik gibiydi.
Jerry sert olabilirdi ama bu adımları bize dayattığında çok alçakgönüllüydü, çok savunmasızdı. “Beğendin mi? İyi mi?” Ona sarılmak istedin.
LOPEZ Kolordu geldiğinde nazik değildi ama o zamana kadar fiziksel olarak biraz kötüleşmişti. Grup çalışması onun için zordu çünkü zihinsel ve fiziksel olarak zayıftı. Finalin A, B ve C versiyonları vardı ve A versiyonunun yarısını ve C versiyonunun yarısını görmek istediğimi söylerdi. Bu çok kafa karıştırıcıydı ve çoğu çok deneyimsiz olan genç dansçılara kızdı. Ama gerçekten kontrolde hissetmediği içindi. Artık buralarda olmayacağını anladığını hissettim.
WENDY WHELAN VE PETER BOAL
BOAL Jerry bazen projeleri üzerinde çalışmaları için insanları işe alırdı ve bunun bir şeye yol açıp açmayacağını bilmiyordunuz. Ama bu bir onurdu. Wendy ve ben içeri girdiğimizde, Lourdes ve Nik ile pas de deux yapmıştı ve belki de bu, içinde bir şeyler olduğu konusunda ona güvence verdi.
WHELAN Bu provalar sırasında bir eskiz defterindeymişim gibi hissettim ve vücutlarımız çizgilerdi. Eskiz yaptı ve kazıdı, taslaklar yaptı ve sonra bunları kolajladı. Sanki büktüğü ve şekiller verdiği bir tel parçasıymışım gibi. Sahip olduğum o esnek kaliteyle oynadı.
BOAL Bazı ortaklıklar barizdi, ama bizimki değildi. Ama bence Jerry, vücutlarımızın ve tarzlarımızın birbirini tamamlarken çok farklı olduğunu gördü.
WHELAN Biz bir yan yana geldik, bir araya getirilecek bir bilmeceydik. Dört müdürle kendini çok rahat hissetti. İşi çiğnemeyi sevdiğimizi biliyordu ve istediği kadar sürebilirdi.
Kalabalık olduğunda daha gergindi. Yaşını hissettiğinin ve genç dansçıların belki de yaşlı bir insanın mücadelelerine karşı daha az duyarlı olduklarının çok farkındaydık. Ona kıkırdar ya da sinirlenirlerdi, ki o bundan nefret ederdi ve bu onları daha da sinirlendirirdi! Ara sıra stüdyoya bir köpek göndermek zorunda kalıyorduk çünkü o bir köpekle mutlu bir insan oldu.
BOAL Dört çift dans ederken, dansçılar çağrıldı ve lemmings gibi dizildiler! Bir oyuncu kadrosu denenecek ve geri davet edilmeyecek, bir başkası ve sonra bir başkası. Bu sıralarda bisikletinden düşmüş ve denge sorunları yaşıyordu; o kadar sinirliydi ki hareketi istediği gibi gösteremedi.
Ama yeterince komik, bence bu danstaki en iyi koreografilerden bazıları sekiz kişilikti. Malzeme aktı; Sonunda muhtemelen 90 dakikalık koreografi yaptı ve 40 dakika kullandı. Bence gerçekten aklı başındaydı. Ölümlü olduğunu, bedeninin iflas ettiğini hissedebiliyordu. Dehası ve işi hakkında her zaman takıntılı ve kendine zarar veren biriydi. Bu onun yıllardır ilk gerçek prömiyeriydi ve bence bu devasa canavarın üzerinde süzüldüğünü hissetti ve ona vuramadı.
WHELAN Bahisler yüksekti. Muhtemelen bunun son eseri olduğunu biliyordu; her şeyin mükemmel ve ustaca olmasını istiyordu.
BOAL Finalde eğilmek için mücadele ettiğini hatırlıyorum. Peter [Martins, the company’s leader at the time] 45 dakikalık görüntüyü izlemeye geldi ve ‘Başardınız, baleniz var’ dedi. Sana bir yıl daha verebilirdik ama şimdiden iki oldu.” Peter haklıydı; Bir yıl daha beklemiş olsaydı, bu olmayabilirdi. Bu zor kararı verdiği için Peter’a ve tavsiyeye uyduğu için Jerry’ye hayran kaldım. Ve gerçekten büyük bir çıkış yaptı. Balenin erdemleri hakkında tartışılabilir ama harika hissettirdi.
WHELAN Final sırasında Jerry’nin gülüp “şampanya köpüğü” dediğini hatırlıyorum. Koşmamızı, zıplamamızı ve yüzmemizi, müzikle mutlu ve canlı olmamızı istedi.
Jerry’nin bize getirdiği şey şuydu: ticaret yapma, gerçek ol, kendin ol, sahte değil. İnsan ruhu, görmek istediğimiz şeydir ve güzellik burada yatmaktadır.
Buna rağmen önümüzdeki iki yıl boyunca Şehir Balesi ile yeni bir dans üzerinde çalışmaya devam etti. Koreograf arkadaşı Andy de Groat’a “Onlardan ne istediğimi gösteremiyorum, bu yüzden hepsi niyetimi değil beni taklit eden sert bacaklı hareketlerle hareket ediyor” diye yazdı. “Artık benim için çok zor bir iş.”
1997’de – 22 Ocak, Şehir Balesi’nin kurucu ortağı George Balanchine’in doğum günü – yeni bale “Brandenburg” nihayet Bach’ın Brandenburg Konçertosu’ndan bir seçki ile ilk çıkışını kutladı.
40 dakikalık dans pastoral bir idil sundu – eğlenceli, genç bir grup, atletik, çekicilik ve görünürde kendiliğindenlik. Eleştirmenler buna bayıldı – Haberler’ta Anna Kisselgoff, izleyiciler gibi “Koreografik olarak burada kendini aştı” diye yazdı. Robbins, gürleyen alkışlar karşısında tek başına eğildi.
Ancak en son 2008’de dans edilen “Brandenburg” repertuardan düştü. 15 yıllık bir aradan sonra 10 Mayıs’ta dönüyor.
Çalışmanın orijinal baş dansçılarından biri olan şirketin sanat yönetmen yardımcısı Wendy Whelan, “Neden bu kadar uzun süredir yapılmadığını bilmiyorum,” dedi. “Jerry’nin tamamen tamamlanmadığını ve belki de bazı şeyleri etkilediğini düşünmediğini biliyorum. Ama benim için Covid sonrası, bence bu büyük grup baleleri çok topluluk inşa ediyor, şirket için bir protein. Robbins, “bizi gerçekten Amerikalı dansçılar olarak şekillendirdi” diye ekledi.
Robbins, fiziksel ve duygusal olarak kırılgan durumunda, balenin gerçekten tamamlanmış olduğunu asla hissetmemiş olabilir. Yaratılışı hem kendisi hem de dansçıların çoğu için uzun ve zordu. Duruşma sırasında Robbins’e yardım eden Jean-Pierre Frohlich, “Jerry kalbi için ilaç kullanıyordu, hafızası zayıflıyordu, zar zor hareket edebiliyordu” dedi.
Başka bir orijinal oyuncu olan Benjamin Millepied, “Aklında bizi doğrudan sonuca ulaştıramadığı bir şey vardı,” dedi ve “göremeyince sabrı taştı. Ama genel olarak iyiydi. Aylarca eser stüdyoda farklı kişilere gösterildi. Sanırım Broadway atölye ve atölye sürecine alışmıştı.” (Millepied, dansçıların Robbins’i prova sırasında kaydettiklerini ve ondan bir şarkı yaptıklarını ekledi.)
Canlanmaya nezaret eden Frohlich, “İnanılmaz olan, bu balenin ne kadar genç ve coşkulu göründüğü” dedi. “Bay Balanchine, tüm bu karanlık, hastalıklı baleleri hayatının sonuna doğru yaptı. Jerry sonsuza kadar yaşıyormuş numarası yaptı.”
Ancak Robbins 18 ay sonra, 29 Temmuz 1998’de öldü. Brandenburg yarattığı son baleydi.
Geriye dönüp baktığında, yetenek ve potansiyel konusundaki gözü olağanüstüydü. Baleyi yaratan yönetmenlerin hepsi bugün büyük şirketleri yönetiyor; City Ballet’te Whelan (Sanat Yönetmeni Jonathan Stafford ile birlikte); Lopez, Miami Şehir Balesi’nin Sanat Yönetmeni, Danimarka Kraliyet Balesi’nden Hübbe, Pasifik Kuzeybatı Balesi’nden Peter Boal. 16 kişilik toplulukta geleceğin solistleri Millepied, James Fayette, Sébastien Marcovici, Jennie Somogyi ve geleceğin koreografı Christopher Wheeldon yer aldı.
Görüntülü görüşmelerde, iki baş dansçı çift, Robbins ve bale yapımı ile ilgili anılarından bahsetti. İşte röportajlardan düzenlenmiş alıntılar.
LOURDES LOPEZ VE NIKOLAJ HUBBE
HUBBE Bizim için bu pas de deux ile başladı ve bence onunla ne yapacağına dair net bir fikri vardı, dokunmayacağımız fikri. Aslında oldukça hızlı bir şekilde koreografisini yaptı. Çok yavaş bir ritmi vardı, neredeyse hipnotize ediciydi. Genellikle her şeyin 20 versiyonu vardı, ama bu oldukça erkendi. Onunla uğraşmadı.
LOPEZ Bunun bir atölye mi yoksa daha büyük bir parça mı olduğunu merak ettiğimi hatırlıyorum. Bununla ilgili bir tartışma olmadı. Jerry genellikle gelir ve size balenin bir özetini ya da niyetleri veya fikirleri hakkında gerçekten oldukça spesifik külçeler verirdi, ama burada gerçekten yapmadı.
Ama bizden ne istediğini biliyordu. Ellerimizin birbirine değdiği ama dokunmadığı bir anı hatırlıyorum ve ‘Giselle gibi’ dedi. Başından beri bunların birbirinin yanından geçen iki ruh olduğu açıktı.
HUBBE Bir araya gelebileceğimiz ama birbirimizi özleyebileceğimiz kavşaklar, bağlantı kuramama gibi bir şey vardı. O kadar yakınsın ki karşındakinin ellerinin sıcaklığını hissedebiliyorsun. Aramızda statik elektrik gibiydi.
Jerry sert olabilirdi ama bu adımları bize dayattığında çok alçakgönüllüydü, çok savunmasızdı. “Beğendin mi? İyi mi?” Ona sarılmak istedin.
LOPEZ Kolordu geldiğinde nazik değildi ama o zamana kadar fiziksel olarak biraz kötüleşmişti. Grup çalışması onun için zordu çünkü zihinsel ve fiziksel olarak zayıftı. Finalin A, B ve C versiyonları vardı ve A versiyonunun yarısını ve C versiyonunun yarısını görmek istediğimi söylerdi. Bu çok kafa karıştırıcıydı ve çoğu çok deneyimsiz olan genç dansçılara kızdı. Ama gerçekten kontrolde hissetmediği içindi. Artık buralarda olmayacağını anladığını hissettim.
WENDY WHELAN VE PETER BOAL
BOAL Jerry bazen projeleri üzerinde çalışmaları için insanları işe alırdı ve bunun bir şeye yol açıp açmayacağını bilmiyordunuz. Ama bu bir onurdu. Wendy ve ben içeri girdiğimizde, Lourdes ve Nik ile pas de deux yapmıştı ve belki de bu, içinde bir şeyler olduğu konusunda ona güvence verdi.
WHELAN Bu provalar sırasında bir eskiz defterindeymişim gibi hissettim ve vücutlarımız çizgilerdi. Eskiz yaptı ve kazıdı, taslaklar yaptı ve sonra bunları kolajladı. Sanki büktüğü ve şekiller verdiği bir tel parçasıymışım gibi. Sahip olduğum o esnek kaliteyle oynadı.
BOAL Bazı ortaklıklar barizdi, ama bizimki değildi. Ama bence Jerry, vücutlarımızın ve tarzlarımızın birbirini tamamlarken çok farklı olduğunu gördü.
WHELAN Biz bir yan yana geldik, bir araya getirilecek bir bilmeceydik. Dört müdürle kendini çok rahat hissetti. İşi çiğnemeyi sevdiğimizi biliyordu ve istediği kadar sürebilirdi.
Kalabalık olduğunda daha gergindi. Yaşını hissettiğinin ve genç dansçıların belki de yaşlı bir insanın mücadelelerine karşı daha az duyarlı olduklarının çok farkındaydık. Ona kıkırdar ya da sinirlenirlerdi, ki o bundan nefret ederdi ve bu onları daha da sinirlendirirdi! Ara sıra stüdyoya bir köpek göndermek zorunda kalıyorduk çünkü o bir köpekle mutlu bir insan oldu.
BOAL Dört çift dans ederken, dansçılar çağrıldı ve lemmings gibi dizildiler! Bir oyuncu kadrosu denenecek ve geri davet edilmeyecek, bir başkası ve sonra bir başkası. Bu sıralarda bisikletinden düşmüş ve denge sorunları yaşıyordu; o kadar sinirliydi ki hareketi istediği gibi gösteremedi.
Ama yeterince komik, bence bu danstaki en iyi koreografilerden bazıları sekiz kişilikti. Malzeme aktı; Sonunda muhtemelen 90 dakikalık koreografi yaptı ve 40 dakika kullandı. Bence gerçekten aklı başındaydı. Ölümlü olduğunu, bedeninin iflas ettiğini hissedebiliyordu. Dehası ve işi hakkında her zaman takıntılı ve kendine zarar veren biriydi. Bu onun yıllardır ilk gerçek prömiyeriydi ve bence bu devasa canavarın üzerinde süzüldüğünü hissetti ve ona vuramadı.
WHELAN Bahisler yüksekti. Muhtemelen bunun son eseri olduğunu biliyordu; her şeyin mükemmel ve ustaca olmasını istiyordu.
BOAL Finalde eğilmek için mücadele ettiğini hatırlıyorum. Peter [Martins, the company’s leader at the time] 45 dakikalık görüntüyü izlemeye geldi ve ‘Başardınız, baleniz var’ dedi. Sana bir yıl daha verebilirdik ama şimdiden iki oldu.” Peter haklıydı; Bir yıl daha beklemiş olsaydı, bu olmayabilirdi. Bu zor kararı verdiği için Peter’a ve tavsiyeye uyduğu için Jerry’ye hayran kaldım. Ve gerçekten büyük bir çıkış yaptı. Balenin erdemleri hakkında tartışılabilir ama harika hissettirdi.
WHELAN Final sırasında Jerry’nin gülüp “şampanya köpüğü” dediğini hatırlıyorum. Koşmamızı, zıplamamızı ve yüzmemizi, müzikle mutlu ve canlı olmamızı istedi.
Jerry’nin bize getirdiği şey şuydu: ticaret yapma, gerçek ol, kendin ol, sahte değil. İnsan ruhu, görmek istediğimiz şeydir ve güzellik burada yatmaktadır.