Muhabir
New member
Getty Images
Batılı güçlerin Afganistan’dan çekilmesi, Çin, Rusya, Pakistan ve İran açısından birfazlaca şeyin tehlikede olduğu manasına geliyor. Bu ülkelerin yanı sıra Batılı güçler ve İslami kümeler açısından kazanılanlar ve kaybedilenler neler olabilir?
Taliban Afganistan’da yeni iktidar olarak nazaranve başlarken öteki ülkeler bu değişime ahenk sağlamaya çalışıyor.
Moskova’dan Pekin’e, Berlin’den İslamabad’a kadar birfazlaca başkentte diplomatik görüşme trafiği sürat kazandı.
26 Ağustos’ta Kabil Havalimanı’na yapılan ve IŞİD’in üstlendiği ikili bombalı atağın gösterdiği üzere, hükümet dışı kümeler da Taliban idaresine çeşitli biçimlerde reaksiyon veriyor.
Pekala bu aktörler Taliban’ın iktidarı devralmasıyla hangi çıkarları edinmeye yahut müdafaaya çalışıyor?
Pakistan
EPAPakistan’da 1,4 milyon kayıtlı Afgan sığınmacı bulunuyor. Gerçek sayının bunun iki katı olduğu sanılıyor.
Afganistan ile 2 bin 400 kilometrelik sonu olan Pakistan’da 1,4 milyon kayıtlı Afgan sığınmacı var. Lakin bir o kadar da kayıtsız göçmen olduğu varsayım ediliyor.
Yani, Afganistan’daki istikrarsızlık Pakistan’ı ziyadesiyle etkiliyor.
Fakat Pakistan beraberinde Taliban ile en yakın bağlara sahip ülke pozisyonunda denebilir.
Paştu lisanında “talebeler” manasına gelen Taliban, 1990’ların başlarında Pakistan’ın kuzeyinde ortaya çıktı. Örgüte birinci katılanların birden fazla, Pakistan’daki medreselerde eğitim nazarannlerdi.
Taliban’a yardım ettiğini daima inkâr etse de Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri ile bir arada 1996’da Afganistan’da iktidarı alan örgütü birinci tanıyan üç ülkeden biri oldu.
İslamabad bununla birlikte Taliban ile diplomatik bağlarını en son kesen idare oldu.
İslamabad ile Taliban içindeki münasebet sonrasındasında bozulsa da, savunma ve güvenlik alanındaki çalışmalarıyla bilinen İngiliz fikir kuruluşu RUSI’den araştırmacı Umer Karim, “Pakistanlı karar vericiler içinde, bu sefer yarar sağlandığına dair bir anlayış var” diyor.
Hindistan ile rekabet penceresinden dünyaya bakan Pakistanlılar açısından Taliban idaresi, ülkede Hindistan’ın etkisinin azalması manasına geliyor.
Karim, “Pakistan bilhassa Afganistan-Pakistan sonuna yakın Celalabad, Kandahar üzere kentlerde Hindistan konsolosluklarının varlığından rahatsızdı” diyor ve ekliyor:
“Pakistan, kuzeyde Tehrik-i-Taliban kümesi, güneyde ise Baluçistan bölgesindeki kümeler üzere Pakistan zıddı ögelerin ana sponsoru olarak Hindistan’ı görüyor.
“Taliban’ın iktidara gelmesiyle Pakistan bir daha tesir kurabileceğini düşünüyor. Afganistan ticaretinin birden fazla, un, pirinç, zerzevat, çimento ve öbür inşaat materyalleri de dahil olmak üzere Pakistan üzerinden yapılıyor.”
Pakistan ayrıyeten Afganistan üzerinden Orta Asya cumhuriyetleri ile kuracağı “ekonomik köprü” ile bölgedeki ilişkilerini güçlendirmeyi hedefliyor.
Bu ekonomik bağımlılık niçiniyle Taliban, Pakistan ile güvenlik de dahil olmak üzere biroldukça mevzuda işbirliği yapabilir.
Karim’e bakılırsa, “Küresel bir izolasyonla karşı karşıya olan Taliban hükümeti Pakistan’a karşı duramaz.”
Rusya
ReutersRusya, Özbekistan ve Tacikistan askerleri Tacikistan-Afganistan hududunda tatbikat yapıyor – 10 Ağustos 2021
Bugünlerde Afganistan’daki çıkarları fazla öne çıkmasa da, bu ülkedeki istikrarsızlık, Rusya’nın kuzey komşuları olan ve onunla yakından ilişkisi bulunan eski Sovyet cumhuriyetleri üzerinde değerli tesirlerde bulunabilir.
Başta IŞİD ile kontaklı kümeler olmak üzere, Kafkasya bölgesindeki cihatçı kümeler açısından Afganistan’ın korunaklı bir ülke haline gelip gelmemesi konusu Rusya’nın temel tasasını oluşturuyor.
Batılı ülkeler çabucak hemen Afganistan’dan çekilmeye başlamadan evvel Moskova, Taliban’ın gücünü kabul etmiş ve bağlantıya geçmişti.
Russia in Küresel Affairs mecmuasının editörü Fyodor Lukyanov, Moskova’nın Afganistan konusunda “ikili politikasını” sürdüreceği kanısında.
“Bir yandan siyasi güvenliğin garantiye alınması için Taliban ile angaje olmaya çalışmak kelam konusu. Öte yandan da Tacikistan’da Rus askerlerinin sayısı artıyor ve Tacikistan ve Afganistan ile ağır askeri işbirliği ile Afganistan’dan bu ülkelere radikal ögelerin geçişi önlenmeye çalışılıyor.”
Daha geniş kapsamlı bakıldığında ise ABD’nin Orta Asya’dan çekilmesi ile Rusya’nın kendi tesir alanı olarak gördüğü bölgede Washington’ın tesiri azalmış olacak.
Financial Times gazetesine konuşan Moskovalı siyasi uzman Arkady Dubnov da, “Bizim için güzel olan şey Amerikalılar için makûs. Bugün durum Amerikalılar açısından makûs olduğu için bizim için uygun demektir” sözünü kullanıyor.
Çin
Çin’in Afganistan’daki çıkarları hem ekonomik tıpkı vakitte güvenlikle ilgili.
ABD’nin çekilmesiyle Çinli şirketlerin Afganistan’da madencilik potansiyeli artmış olacak. Mikroçip üretimi ve yüksek teknoloji mamüllerinde kullanılan az elementler bakımından bunun değeri büyük.
EPAÇin başkanı Şi Cinping ile Rusya önderi Vladimir Putin
ABD’li uzmanlar Afganistan’daki maden rezervlerinin 1 trilyon dolar meblağında olduğuna inanıyor. Afgan hükümeti ise bunun üç katına yakın bir kıymetten kelam ediyor.
Ama 24 Ağustos tarihindeki Küresel Times gazetesine nazaran, Çinli firmalar hala siyasi ve güvenlik risklerini kıymetlendirme basamağında.
Ayrıyeten bu şirketlerin Afganistan’da faaliyette bulunması, Batılı ülkelerin uygulayabileceği yaptırımlardan Çin’in nasıl etkileneceğine de bağlı olacak.
Çin idaresinin Afganistan ile bağını geliştirmesi stratejik olarak da değerli. Çünkü Çin’in ‘Yeni İpek Yolu’ projesi olarak anılan ve İran ve Pakistan ile ticaret ve altyapı projeleri içeren Nesil ve Yol Teşebbüsü bakımından Afganistan değerli bir kavşakta bulunuyor.
Tıpkı Moskova üzere Pekin de Afganistan’ın bölgedeki radikal kümeler için sığınak haline gelmesinden tasa duyuyor.
Diplomasi uzmanı ve eski BBC muhabiri Jonathan Marcus, Çin’in Afganistan ile kısa bir hududa sahip olduğunu belirterek “Çin kendi Müslüman azınlığına faal olarak baskı uyguluyor ve Pekin aykırısı cihatçı terör örgütlerinin Afganistan’ı üs olarak kullanımından kaygılanıyor olmalı. Bu niçinle Çin diplomasisi son haftalarda Taliban ile bağları sıcak tutmada istekli davranıyor” diyor.
25 Ağustos’ta bir telefon görüşmesi yapan Çin ve Rusya başkanları Şi Cinping ile Vladimir Putin, “Afganistan topraklarından gelen terörizm ve uyuşturucu trafiği tehditlerine karşı çaba eforunu artırma” konusunda anlaştı.
İran
EPATaliban savaşçıları Kabil’de, 16 Ağustos 2021
Karim’e nazaran, “İran, Taliban önderlerini ağırladı ve onlara silah ve maddi dayanak sağladı. Karşılığında ise Taliban, Afganistan’ın ortasında yer alan dağlık Hazaristan bölgesindeki Hazaralar başta olmak üzere Şii Afganlara karşı daha hoşgörülü davrandı. Bu bölgelerin bir tek kurşun sıkılmadan Taliban’ın eline geçmesinin sebebi de buydu.”
Lakin Taliban’ın tavrındaki yumuşamaya karşın alt seviye savaşçılarının Hazara azınlığa yönelik berbat muamelelerde bulunmaya devam ettiğine dair haberler de eksik olmuyor.
Afganistan’ın dünya ölçeğinde izole olmasının, İran’ın bu ülkedeki tesirini artıracağını belirten Karim, “İran ayrıyeten ABD’nin geride bıraktığı yahut şu an Taliban’ın kullandığı ileri teknoloji İHA’lar, füzeler ve öbür silahları kendi silah üretim programlarında kullanmak üzere elde etmeye ve incelemeye de çalışacaktır” diyor.
Afganistan’da istikrarın sağlanması, İran’a göçmen akışını da azaltacaktır. Birleşmiş Milletler mülteci örgütüne nazaran bugün İran’da 780 bin Afgan sığınmacı bulunuyor.
Batılı ülkeler
ReutersBatılı ülkeler, 20 yıllık savaşta kendilerine çalışan Afganları tahliye etmek için büyük bir operasyon düzenledi
Nisan ayında BBC’nin Afganistan muhabiri Secunder Kermani’ye konuşan bir Taliban önderi, “Savaşı biz kazandık, Amerika kaybetti” demişti. bu biçimde Taliban ne başşehir Kabil’i ne de öbür büyük kentleri çabucak hemen ele geçirmişti.
ABD ve Batılı müttefiklerinin bu durumu bilakis çevirip bir daha prestij kazanması uzun vakit alabilir.
25 Ağustos’ta Almanya parlamentosunda konuşan Başbakan Angela Merkel, Batılı ülkelerin Afganistan’dan çekilmesinin, koalisyon güçlerine “yardım eden Afganları muhafaza ve Taliban’ın iktidara gelişiyle daha acil duruma düşenlere yardım etme gayretinin bitmiş olduği manasına gelmediğini” söylemiş oldu.
Merkel, “Son 20 yılda Afganistan’da elde edilen muvaffakiyetlerin mümkün olduğunca korunmasını hedefliyoruz” dedi.
24 Ağustos’taki sanal G7 toplantısında da Avrupa Kurulu Lideri Charles Michel, “Yeni Afgan yetkililerle ne cins bağlantılar geliştireceğimize karar vermek için çabucak hemen hayli erken” diyerek, bu yeni ilginin “yeni rejimin tavrı ve icraatlarına” bağlı olacağını belirtmişti.
Batılı ülkeler açısından, Afganistan’ın radikal ögeler için bir yuva haline gelmesini önlemenin yanı sıra yeni bir mülteci ve sığınmacı akınını önlemek de öncelikli olacak.
Kabil Havalimanı’na düzenlenen ve IŞİD’in Afganistan’daki Horasan Vilayeti kolu ismiyle bilinen örgütün üstlendiği ataklarda bu risk besbelli bir biçimde görüldü. ABD istihbaratı, Taliban’ın rakibi olan bu kümenin taarruz tehdidine karşı günler evvelden ikazda bulunmuştu.
Taarruzun akabinde konuşan ABD Lideri Joe Biden, bu saldırıyı gerçekleştirenlerin “peşinin bırakılmayacağını” söylemiş, “Affetmeyeceğiz, unutmayacağız. Peşinizi bırakmayacak ve bunu size ödeteceğiz. Elimdeki tüm imkanları kullanarak çıkarlarımızı ve halkımızı savunacağım” sözlerini kullanmıştı.
Taliban ile ABD içinde varılan mutabakatta, Taliban’ın radikal kümelerin ABD’ye ve müttefiklerine karşı taarruz örgütlemede Afganistan’ı üs olarak kullanımına müsaade vermemesine dair bir yükümlülüğü de bulunuyor. Kabil Havalimanı saldırısı, bu kümelerin hali hazırda ülkede ve faal olduğunu gösterdi.
Cihatçı kümeler
Getty Images26 Ağustos’ta Kabil Havalimanı’na düzenlenen ve IŞİD’in Afganistan kolunun üstlendiği taarruzlarda yaralananlardan biri
Atağın gösterdiği üzere, bu yeni bölgesel sisteme ahenk sağlaması gerekenler yalnızca hükümetler olmayacak. Taliban iktidarı, çeşitli hükümet aykırısı kümeler içindeki güç istikrarlarını de etkileyecek.
Uzmanlar bir yandan, ABD’de 11 Eylül saldırısını düzenleyen ve 2001’de Afganistan’ın işgalini tetikleyen El Kural’ın bir daha toparlanması ihtimalinden kelam ederken, bir yandan da IŞİD’den esinlenen cihatçı kümelerin da “kendilerini gösterme baskısı altında olacağını” belirtiyor.
Endonezya’nın başşehri Cakarta’daki fikir kuruluşu IPAC Yöneticisi Sana Jaffrey’e göre, IŞİD yanlısı kümeler, Taliban’ın zaferini “hakiki cihat yoluyla değil ABD ile menfur muahede kararı elde edilmiş” olması niçiniyle kınıyor.
Buna karşın Jaffrey, Taliban zaferinin “El Esas’ın uzun vakittir aldığı en yeterli haber” olduğunu söylüyor.
“Güney Doğu Asya’da radikal çevrelerin kullandığı toplumsal medya kanallarında ve resmi açıklamalarda, Taliban’ın kazandığı zaferin genel bir kutlama havasında karşılandığına şahit oluyoruz.”
“Bundan çıkardıkları ana bildiri, ısrarlı olmanın faydalarına dair. Bu elbet bölgede biroldukca radikal ögeye esin verecek.”
Batılı güçlerin Afganistan’dan çekilmesi, Çin, Rusya, Pakistan ve İran açısından birfazlaca şeyin tehlikede olduğu manasına geliyor. Bu ülkelerin yanı sıra Batılı güçler ve İslami kümeler açısından kazanılanlar ve kaybedilenler neler olabilir?
Taliban Afganistan’da yeni iktidar olarak nazaranve başlarken öteki ülkeler bu değişime ahenk sağlamaya çalışıyor.
Moskova’dan Pekin’e, Berlin’den İslamabad’a kadar birfazlaca başkentte diplomatik görüşme trafiği sürat kazandı.
26 Ağustos’ta Kabil Havalimanı’na yapılan ve IŞİD’in üstlendiği ikili bombalı atağın gösterdiği üzere, hükümet dışı kümeler da Taliban idaresine çeşitli biçimlerde reaksiyon veriyor.
Pekala bu aktörler Taliban’ın iktidarı devralmasıyla hangi çıkarları edinmeye yahut müdafaaya çalışıyor?
Pakistan
EPAPakistan’da 1,4 milyon kayıtlı Afgan sığınmacı bulunuyor. Gerçek sayının bunun iki katı olduğu sanılıyor.
- Kabil’de CIA Lideri Burns’le görüşen Taliban’ın fiili başkanı Molla Abdulgani Baradar kimdir?
Afganistan ile 2 bin 400 kilometrelik sonu olan Pakistan’da 1,4 milyon kayıtlı Afgan sığınmacı var. Lakin bir o kadar da kayıtsız göçmen olduğu varsayım ediliyor.
Yani, Afganistan’daki istikrarsızlık Pakistan’ı ziyadesiyle etkiliyor.
Fakat Pakistan beraberinde Taliban ile en yakın bağlara sahip ülke pozisyonunda denebilir.
Paştu lisanında “talebeler” manasına gelen Taliban, 1990’ların başlarında Pakistan’ın kuzeyinde ortaya çıktı. Örgüte birinci katılanların birden fazla, Pakistan’daki medreselerde eğitim nazarannlerdi.
Taliban’a yardım ettiğini daima inkâr etse de Pakistan, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri ile bir arada 1996’da Afganistan’da iktidarı alan örgütü birinci tanıyan üç ülkeden biri oldu.
İslamabad bununla birlikte Taliban ile diplomatik bağlarını en son kesen idare oldu.
- Türkiye’deki Afganlarla ilgili neler biliniyor?
- Afganistan’da 20 yıl: Türk askerleri bugüne kadar neler yaptı, Türkiye amaçlarına ulaşabildi mi?
İslamabad ile Taliban içindeki münasebet sonrasındasında bozulsa da, savunma ve güvenlik alanındaki çalışmalarıyla bilinen İngiliz fikir kuruluşu RUSI’den araştırmacı Umer Karim, “Pakistanlı karar vericiler içinde, bu sefer yarar sağlandığına dair bir anlayış var” diyor.
Hindistan ile rekabet penceresinden dünyaya bakan Pakistanlılar açısından Taliban idaresi, ülkede Hindistan’ın etkisinin azalması manasına geliyor.
Karim, “Pakistan bilhassa Afganistan-Pakistan sonuna yakın Celalabad, Kandahar üzere kentlerde Hindistan konsolosluklarının varlığından rahatsızdı” diyor ve ekliyor:
“Pakistan, kuzeyde Tehrik-i-Taliban kümesi, güneyde ise Baluçistan bölgesindeki kümeler üzere Pakistan zıddı ögelerin ana sponsoru olarak Hindistan’ı görüyor.
“Taliban’ın iktidara gelmesiyle Pakistan bir daha tesir kurabileceğini düşünüyor. Afganistan ticaretinin birden fazla, un, pirinç, zerzevat, çimento ve öbür inşaat materyalleri de dahil olmak üzere Pakistan üzerinden yapılıyor.”
Pakistan ayrıyeten Afganistan üzerinden Orta Asya cumhuriyetleri ile kuracağı “ekonomik köprü” ile bölgedeki ilişkilerini güçlendirmeyi hedefliyor.
Bu ekonomik bağımlılık niçiniyle Taliban, Pakistan ile güvenlik de dahil olmak üzere biroldukça mevzuda işbirliği yapabilir.
Karim’e bakılırsa, “Küresel bir izolasyonla karşı karşıya olan Taliban hükümeti Pakistan’a karşı duramaz.”
Rusya
ReutersRusya, Özbekistan ve Tacikistan askerleri Tacikistan-Afganistan hududunda tatbikat yapıyor – 10 Ağustos 2021
- Afgan aile: ABD’nin Kabil’deki İHA atağında 6’sı çocuk 10 sivil hayatını kaybetti
Bugünlerde Afganistan’daki çıkarları fazla öne çıkmasa da, bu ülkedeki istikrarsızlık, Rusya’nın kuzey komşuları olan ve onunla yakından ilişkisi bulunan eski Sovyet cumhuriyetleri üzerinde değerli tesirlerde bulunabilir.
Başta IŞİD ile kontaklı kümeler olmak üzere, Kafkasya bölgesindeki cihatçı kümeler açısından Afganistan’ın korunaklı bir ülke haline gelip gelmemesi konusu Rusya’nın temel tasasını oluşturuyor.
Batılı ülkeler çabucak hemen Afganistan’dan çekilmeye başlamadan evvel Moskova, Taliban’ın gücünü kabul etmiş ve bağlantıya geçmişti.
Russia in Küresel Affairs mecmuasının editörü Fyodor Lukyanov, Moskova’nın Afganistan konusunda “ikili politikasını” sürdüreceği kanısında.
“Bir yandan siyasi güvenliğin garantiye alınması için Taliban ile angaje olmaya çalışmak kelam konusu. Öte yandan da Tacikistan’da Rus askerlerinin sayısı artıyor ve Tacikistan ve Afganistan ile ağır askeri işbirliği ile Afganistan’dan bu ülkelere radikal ögelerin geçişi önlenmeye çalışılıyor.”
Daha geniş kapsamlı bakıldığında ise ABD’nin Orta Asya’dan çekilmesi ile Rusya’nın kendi tesir alanı olarak gördüğü bölgede Washington’ın tesiri azalmış olacak.
Financial Times gazetesine konuşan Moskovalı siyasi uzman Arkady Dubnov da, “Bizim için güzel olan şey Amerikalılar için makûs. Bugün durum Amerikalılar açısından makûs olduğu için bizim için uygun demektir” sözünü kullanıyor.
Çin
Çin’in Afganistan’daki çıkarları hem ekonomik tıpkı vakitte güvenlikle ilgili.
ABD’nin çekilmesiyle Çinli şirketlerin Afganistan’da madencilik potansiyeli artmış olacak. Mikroçip üretimi ve yüksek teknoloji mamüllerinde kullanılan az elementler bakımından bunun değeri büyük.
EPAÇin başkanı Şi Cinping ile Rusya önderi Vladimir Putin
ABD’li uzmanlar Afganistan’daki maden rezervlerinin 1 trilyon dolar meblağında olduğuna inanıyor. Afgan hükümeti ise bunun üç katına yakın bir kıymetten kelam ediyor.
Ama 24 Ağustos tarihindeki Küresel Times gazetesine nazaran, Çinli firmalar hala siyasi ve güvenlik risklerini kıymetlendirme basamağında.
Ayrıyeten bu şirketlerin Afganistan’da faaliyette bulunması, Batılı ülkelerin uygulayabileceği yaptırımlardan Çin’in nasıl etkileneceğine de bağlı olacak.
Çin idaresinin Afganistan ile bağını geliştirmesi stratejik olarak da değerli. Çünkü Çin’in ‘Yeni İpek Yolu’ projesi olarak anılan ve İran ve Pakistan ile ticaret ve altyapı projeleri içeren Nesil ve Yol Teşebbüsü bakımından Afganistan değerli bir kavşakta bulunuyor.
Tıpkı Moskova üzere Pekin de Afganistan’ın bölgedeki radikal kümeler için sığınak haline gelmesinden tasa duyuyor.
Diplomasi uzmanı ve eski BBC muhabiri Jonathan Marcus, Çin’in Afganistan ile kısa bir hududa sahip olduğunu belirterek “Çin kendi Müslüman azınlığına faal olarak baskı uyguluyor ve Pekin aykırısı cihatçı terör örgütlerinin Afganistan’ı üs olarak kullanımından kaygılanıyor olmalı. Bu niçinle Çin diplomasisi son haftalarda Taliban ile bağları sıcak tutmada istekli davranıyor” diyor.
25 Ağustos’ta bir telefon görüşmesi yapan Çin ve Rusya başkanları Şi Cinping ile Vladimir Putin, “Afganistan topraklarından gelen terörizm ve uyuşturucu trafiği tehditlerine karşı çaba eforunu artırma” konusunda anlaştı.
İran
EPATaliban savaşçıları Kabil’de, 16 Ağustos 2021
- Afganistan’da Taliban’ın el koyduğu askeri teçhizatta ABD imali hangi silah ve araçlar var?
Karim’e nazaran, “İran, Taliban önderlerini ağırladı ve onlara silah ve maddi dayanak sağladı. Karşılığında ise Taliban, Afganistan’ın ortasında yer alan dağlık Hazaristan bölgesindeki Hazaralar başta olmak üzere Şii Afganlara karşı daha hoşgörülü davrandı. Bu bölgelerin bir tek kurşun sıkılmadan Taliban’ın eline geçmesinin sebebi de buydu.”
Lakin Taliban’ın tavrındaki yumuşamaya karşın alt seviye savaşçılarının Hazara azınlığa yönelik berbat muamelelerde bulunmaya devam ettiğine dair haberler de eksik olmuyor.
Afganistan’ın dünya ölçeğinde izole olmasının, İran’ın bu ülkedeki tesirini artıracağını belirten Karim, “İran ayrıyeten ABD’nin geride bıraktığı yahut şu an Taliban’ın kullandığı ileri teknoloji İHA’lar, füzeler ve öbür silahları kendi silah üretim programlarında kullanmak üzere elde etmeye ve incelemeye de çalışacaktır” diyor.
Afganistan’da istikrarın sağlanması, İran’a göçmen akışını da azaltacaktır. Birleşmiş Milletler mülteci örgütüne nazaran bugün İran’da 780 bin Afgan sığınmacı bulunuyor.
Batılı ülkeler
ReutersBatılı ülkeler, 20 yıllık savaşta kendilerine çalışan Afganları tahliye etmek için büyük bir operasyon düzenledi
- G7 tepesi: Önderler Kabil Havalimanı’nda çekilme tarihini erteleme konusunda uzlaşamadı
- İtalya: Afganistan’da ‘birinci aşama’ bitmiş oldu, sırada ‘İtalyan planı’ var
Nisan ayında BBC’nin Afganistan muhabiri Secunder Kermani’ye konuşan bir Taliban önderi, “Savaşı biz kazandık, Amerika kaybetti” demişti. bu biçimde Taliban ne başşehir Kabil’i ne de öbür büyük kentleri çabucak hemen ele geçirmişti.
ABD ve Batılı müttefiklerinin bu durumu bilakis çevirip bir daha prestij kazanması uzun vakit alabilir.
25 Ağustos’ta Almanya parlamentosunda konuşan Başbakan Angela Merkel, Batılı ülkelerin Afganistan’dan çekilmesinin, koalisyon güçlerine “yardım eden Afganları muhafaza ve Taliban’ın iktidara gelişiyle daha acil duruma düşenlere yardım etme gayretinin bitmiş olduği manasına gelmediğini” söylemiş oldu.
Merkel, “Son 20 yılda Afganistan’da elde edilen muvaffakiyetlerin mümkün olduğunca korunmasını hedefliyoruz” dedi.
24 Ağustos’taki sanal G7 toplantısında da Avrupa Kurulu Lideri Charles Michel, “Yeni Afgan yetkililerle ne cins bağlantılar geliştireceğimize karar vermek için çabucak hemen hayli erken” diyerek, bu yeni ilginin “yeni rejimin tavrı ve icraatlarına” bağlı olacağını belirtmişti.
Batılı ülkeler açısından, Afganistan’ın radikal ögeler için bir yuva haline gelmesini önlemenin yanı sıra yeni bir mülteci ve sığınmacı akınını önlemek de öncelikli olacak.
Kabil Havalimanı’na düzenlenen ve IŞİD’in Afganistan’daki Horasan Vilayeti kolu ismiyle bilinen örgütün üstlendiği ataklarda bu risk besbelli bir biçimde görüldü. ABD istihbaratı, Taliban’ın rakibi olan bu kümenin taarruz tehdidine karşı günler evvelden ikazda bulunmuştu.
Taarruzun akabinde konuşan ABD Lideri Joe Biden, bu saldırıyı gerçekleştirenlerin “peşinin bırakılmayacağını” söylemiş, “Affetmeyeceğiz, unutmayacağız. Peşinizi bırakmayacak ve bunu size ödeteceğiz. Elimdeki tüm imkanları kullanarak çıkarlarımızı ve halkımızı savunacağım” sözlerini kullanmıştı.
Taliban ile ABD içinde varılan mutabakatta, Taliban’ın radikal kümelerin ABD’ye ve müttefiklerine karşı taarruz örgütlemede Afganistan’ı üs olarak kullanımına müsaade vermemesine dair bir yükümlülüğü de bulunuyor. Kabil Havalimanı saldırısı, bu kümelerin hali hazırda ülkede ve faal olduğunu gösterdi.
Cihatçı kümeler
Getty Images26 Ağustos’ta Kabil Havalimanı’na düzenlenen ve IŞİD’in Afganistan kolunun üstlendiği taarruzlarda yaralananlardan biri
Atağın gösterdiği üzere, bu yeni bölgesel sisteme ahenk sağlaması gerekenler yalnızca hükümetler olmayacak. Taliban iktidarı, çeşitli hükümet aykırısı kümeler içindeki güç istikrarlarını de etkileyecek.
Uzmanlar bir yandan, ABD’de 11 Eylül saldırısını düzenleyen ve 2001’de Afganistan’ın işgalini tetikleyen El Kural’ın bir daha toparlanması ihtimalinden kelam ederken, bir yandan da IŞİD’den esinlenen cihatçı kümelerin da “kendilerini gösterme baskısı altında olacağını” belirtiyor.
Endonezya’nın başşehri Cakarta’daki fikir kuruluşu IPAC Yöneticisi Sana Jaffrey’e göre, IŞİD yanlısı kümeler, Taliban’ın zaferini “hakiki cihat yoluyla değil ABD ile menfur muahede kararı elde edilmiş” olması niçiniyle kınıyor.
Buna karşın Jaffrey, Taliban zaferinin “El Esas’ın uzun vakittir aldığı en yeterli haber” olduğunu söylüyor.
“Güney Doğu Asya’da radikal çevrelerin kullandığı toplumsal medya kanallarında ve resmi açıklamalarda, Taliban’ın kazandığı zaferin genel bir kutlama havasında karşılandığına şahit oluyoruz.”
“Bundan çıkardıkları ana bildiri, ısrarlı olmanın faydalarına dair. Bu elbet bölgede biroldukca radikal ögeye esin verecek.”