Muhabir
New member
Gorbaçov, iktidarının birinci senelerında öne sürdüğü bu görüşe sahiden inanıyor muydu?
Bilemeyiz. Fakat komünizmde ıslahat yapmanın mümkün olduğuna herbiçimde samimiyetle inanıyordu.
Solda birtakım muharrirlerin biraz telaşlı halde öne sürdükleri üzere, bir “dönek”, Sovyetler’de kapitalizmi kurmayı hedefleyen “hain” değildi. Nasıl olabilirdi ki? Onu nazaranve, Komünist Partisi getirmişti. Parti de işlerin artık bu biçimde yürüyemeyeceğini, ıslahat yapma zorunluluğunu kavramıştı.
Lakin vakit geçtikçe Gorbaçov, sistemde ıslahat yapılamayacağını görmeye başladı. Zira ıslahatın önündeki en büyük mani bürokrasiydi. Bu bürokrasi, işlerin sarpa sardığı bir sırada ıslahat yapıp kendilerini kurtarması için Gorbaçov’u iktidara getirmişti. Gorbaçov da bürokrasinin bir üyesi olduğundan bu tabakanın kurtulması kendi çıkarına da uygundu. Ne var ki bürokrasi varlığını devam ettirdiği sürece ıslahatların gerçekleştirilmesine imkan yoktu. bu biçimdece Gorbaçov, büyük bir açmazın içine düştü. Sistemi kurtarmak için geldiği misyonda, aksaklıkların temel kaynağının sistem olduğunu gördü. İktidarını, sisteme borçluydu; o sistemin basamaklarını adım adım çıkarak Kremlin’deki koltuğa oturmuştu. Lakin kendini iktidar koltuğuna oturtan rejim, artık önündeki en büyük engeldi.
Bu kadar büyük bir çelişkiye karşı altı yıl uğraş edebilmek bile kuvvetli bir iradenin, inatçı bir kişiliğin göstergesidir.
***
Ve Gorbaçov, bu çetin savaşı tam altı yıldır “merkezden” yürütmeye çabaladı. Merkezde kalması, kararsızlığından, güçsüzlüğünden ya da taktik hesaplarından kaynaklanmıyordu. Çağdaşlaştırmak için yola çıktığı komünizmle, onun tek alternatifi olarak görünen kapitalizm içinde bir üçüncü yol bulma umuduydu, onun “merkeze” sıkı sıkıya sarılmasına yol açan. Kendisini, muhafazakârlarla, radikal reformcular içinde bir istikrar ögesi olarak görüyordu. Bir yandan muhafazakârlara atak ediyor, lakin öte yandan iktisatçı Şatalin’in 500 günde piyasa iktisadına geçiş programını geri çeviriyordu.
Ne var ki Gorbaçov’un başlatmış olduğu akım, onu iktidara getiren bürokrasinin de kendisinin de başlangıçta akıllarına bile getirmedikleri formda, bir fırtınaya dönüştü. Sovyet başkanı başlatmış olduğu akımın gerisinde kalmıştı. Altı yıldır komünizmle, piyasa içinde orta yolu bulma umudu ile sarıldığı “merkezde” artık tutunamazdı. İktisat, büyük bir çöküntü yaşıyor, kitleler en sıradan gereksinim hususlarını bile bulamıyorlardı.
Bu durumda Gorbaçov, merkezden ayrılarak radikal reformculara yaklaştı. Diğer bir deyişle piyasaya, kapitalizme yöneldi. Londra doruğu ve Komünist Partisi Merkez Komitesi’nin geçen hafta yapılan toplantısı, bu tarihi yönelişin simgeleridir.
IMF’ye üyelik için başvuran, sınıf savaşını reddeden, Komünist Parti’nin artık personellerin değil tüm çalışanların partisi olmasını kabul eden, devlet işletmelerini özelleştirmeyi hedefleyen, piyasa iktisadının zorunluluğunu vurgulayan bir rejime artık “reformcu komünist”, “liberal komünist” hatta “sosyalist” üzere isimleri takma imkanı yoktur.
Sovyet sosyalizmi, bundan bu biçimde herbiçimde François Mitterrand’ın Fransası’ndaki uygulamadan ya da endüstrinin yaklaşık yüzde 90’ı özel teşebbüste bulunduğu İsveç sosyalizminden çok farklı olmayacaktır.
25 Temmuz tarihindeki International Herald Tribune gazetesinde epey değişik bir haber vardı. Moskova, ülkenin en büyük sanayi kuruluşlarından biri olan, 120 bin personel çalıştıran ve yılda 700 bin araba üreten Volga otomotiv işletmesinin yüzde 30’unu yabancı yatırımcılara satmayı tasarlıyor.
“Newsweek” mecmuası de Sovyetler’in silah sanayiini sivil endüstriye dönüştürmek için Batılılara işbirliği önerdiğini bildiriyor. Mecmua, bu işbirliği gerçekleştiği takdirde, Batı’nın, Sovyetler’in şimdiye dek büyük bir ihtimamla sakladıkları askeri sırlarını öğrenebileceğini, lakin Moskova’nın bunu göze aldığını belirtiyor.
Gorbaçov, kapitalizme yanlışsız yürürken herbiçimde bir daha temkini elden bırakmayacak, mesela Yeltsin ya da Prof. Şatalin kadar telaşlı olmayacaktır. Gerçekten, Yeltsin’in Komünist Parti hücrelerinin işletmelerdeki faaliyetini yasaklayan sonucuna karşı çıktığını açıklamıştır.
Bu uğraşlarında başarılı olup olmayacağını, çok sabırsızları frenleyip frenleyemeyeceğini vakit (Sovyet başkanının önünde ne kadar vakit olduğu da pek aşikâr değil) gösterecektir.
Bazıları Gorbaçov’u “teslim bayrağını” çekmekle suçlayabilir.
Ancak hakkında karar verilirken şu noktayı gözden kaçırmak haksızlık olur: Sovyet önderi yola çıktığında sistemi ıslahatla kurtarabileceğine nitekim inanıyordu ve bu doğrultuda çetin bir savaş verdi.
29 Temmuz 1991 tarihindeki Cumhuriyet gazetesinden…
Bilemeyiz. Fakat komünizmde ıslahat yapmanın mümkün olduğuna herbiçimde samimiyetle inanıyordu.
Solda birtakım muharrirlerin biraz telaşlı halde öne sürdükleri üzere, bir “dönek”, Sovyetler’de kapitalizmi kurmayı hedefleyen “hain” değildi. Nasıl olabilirdi ki? Onu nazaranve, Komünist Partisi getirmişti. Parti de işlerin artık bu biçimde yürüyemeyeceğini, ıslahat yapma zorunluluğunu kavramıştı.
Lakin vakit geçtikçe Gorbaçov, sistemde ıslahat yapılamayacağını görmeye başladı. Zira ıslahatın önündeki en büyük mani bürokrasiydi. Bu bürokrasi, işlerin sarpa sardığı bir sırada ıslahat yapıp kendilerini kurtarması için Gorbaçov’u iktidara getirmişti. Gorbaçov da bürokrasinin bir üyesi olduğundan bu tabakanın kurtulması kendi çıkarına da uygundu. Ne var ki bürokrasi varlığını devam ettirdiği sürece ıslahatların gerçekleştirilmesine imkan yoktu. bu biçimdece Gorbaçov, büyük bir açmazın içine düştü. Sistemi kurtarmak için geldiği misyonda, aksaklıkların temel kaynağının sistem olduğunu gördü. İktidarını, sisteme borçluydu; o sistemin basamaklarını adım adım çıkarak Kremlin’deki koltuğa oturmuştu. Lakin kendini iktidar koltuğuna oturtan rejim, artık önündeki en büyük engeldi.
Bu kadar büyük bir çelişkiye karşı altı yıl uğraş edebilmek bile kuvvetli bir iradenin, inatçı bir kişiliğin göstergesidir.
***
Ve Gorbaçov, bu çetin savaşı tam altı yıldır “merkezden” yürütmeye çabaladı. Merkezde kalması, kararsızlığından, güçsüzlüğünden ya da taktik hesaplarından kaynaklanmıyordu. Çağdaşlaştırmak için yola çıktığı komünizmle, onun tek alternatifi olarak görünen kapitalizm içinde bir üçüncü yol bulma umuduydu, onun “merkeze” sıkı sıkıya sarılmasına yol açan. Kendisini, muhafazakârlarla, radikal reformcular içinde bir istikrar ögesi olarak görüyordu. Bir yandan muhafazakârlara atak ediyor, lakin öte yandan iktisatçı Şatalin’in 500 günde piyasa iktisadına geçiş programını geri çeviriyordu.
Ne var ki Gorbaçov’un başlatmış olduğu akım, onu iktidara getiren bürokrasinin de kendisinin de başlangıçta akıllarına bile getirmedikleri formda, bir fırtınaya dönüştü. Sovyet başkanı başlatmış olduğu akımın gerisinde kalmıştı. Altı yıldır komünizmle, piyasa içinde orta yolu bulma umudu ile sarıldığı “merkezde” artık tutunamazdı. İktisat, büyük bir çöküntü yaşıyor, kitleler en sıradan gereksinim hususlarını bile bulamıyorlardı.
Bu durumda Gorbaçov, merkezden ayrılarak radikal reformculara yaklaştı. Diğer bir deyişle piyasaya, kapitalizme yöneldi. Londra doruğu ve Komünist Partisi Merkez Komitesi’nin geçen hafta yapılan toplantısı, bu tarihi yönelişin simgeleridir.
IMF’ye üyelik için başvuran, sınıf savaşını reddeden, Komünist Parti’nin artık personellerin değil tüm çalışanların partisi olmasını kabul eden, devlet işletmelerini özelleştirmeyi hedefleyen, piyasa iktisadının zorunluluğunu vurgulayan bir rejime artık “reformcu komünist”, “liberal komünist” hatta “sosyalist” üzere isimleri takma imkanı yoktur.
Sovyet sosyalizmi, bundan bu biçimde herbiçimde François Mitterrand’ın Fransası’ndaki uygulamadan ya da endüstrinin yaklaşık yüzde 90’ı özel teşebbüste bulunduğu İsveç sosyalizminden çok farklı olmayacaktır.
25 Temmuz tarihindeki International Herald Tribune gazetesinde epey değişik bir haber vardı. Moskova, ülkenin en büyük sanayi kuruluşlarından biri olan, 120 bin personel çalıştıran ve yılda 700 bin araba üreten Volga otomotiv işletmesinin yüzde 30’unu yabancı yatırımcılara satmayı tasarlıyor.
“Newsweek” mecmuası de Sovyetler’in silah sanayiini sivil endüstriye dönüştürmek için Batılılara işbirliği önerdiğini bildiriyor. Mecmua, bu işbirliği gerçekleştiği takdirde, Batı’nın, Sovyetler’in şimdiye dek büyük bir ihtimamla sakladıkları askeri sırlarını öğrenebileceğini, lakin Moskova’nın bunu göze aldığını belirtiyor.
Gorbaçov, kapitalizme yanlışsız yürürken herbiçimde bir daha temkini elden bırakmayacak, mesela Yeltsin ya da Prof. Şatalin kadar telaşlı olmayacaktır. Gerçekten, Yeltsin’in Komünist Parti hücrelerinin işletmelerdeki faaliyetini yasaklayan sonucuna karşı çıktığını açıklamıştır.
Bu uğraşlarında başarılı olup olmayacağını, çok sabırsızları frenleyip frenleyemeyeceğini vakit (Sovyet başkanının önünde ne kadar vakit olduğu da pek aşikâr değil) gösterecektir.
Bazıları Gorbaçov’u “teslim bayrağını” çekmekle suçlayabilir.
Ancak hakkında karar verilirken şu noktayı gözden kaçırmak haksızlık olur: Sovyet önderi yola çıktığında sistemi ıslahatla kurtarabileceğine nitekim inanıyordu ve bu doğrultuda çetin bir savaş verdi.
29 Temmuz 1991 tarihindeki Cumhuriyet gazetesinden…