Mezopotamya
New member
Gülseren ÜST POLAT – Deniz KILINÇ
Hür piyasa iktisadı hiç kuşkusuz insanlığın artan refah ve ömür kalitesinde çok değerli rol oynadı. Ortalama ömür beklentisinin 72,6 yıla yükseldiği dünyada işgücü yaratmak ve bu işgücünü beslemek önemli bir kaynak ve kuvvetli bir idare gereksinimi gerektiriyor. Yalnızca Çin ve Hindistan örneklerine bakıldığında bile kalabalık nüfuslarıyla dikkat çeken bu iki ülkede iktisat siyasetlerinin piyasa odaklı prensiplere kaymasından bu yana 1,2 milyar insanın çok yoksulluktan kurtulduğu biliniyor. Arz ve talebe nazaran oluşan faiz oranları, emek arz ve talebine bakılırsa oluşan fiyatlar, üretime katkın kadar kazan anlayışı… Lakin işleyen bu sistemde temel sorunlar var. şahsi gelir dağılımındaki dengesizlik, ağır emeğe karşı düşük fiyat siyasetleri üzere niçinlerin yanında piyasa iktisadı “israfl ı” bir model. Hele ki rekabetin tam olmadığı durumlarda israf oranı daha da artıyor. Ve global sıkıntıların her zamankinden daha karmaşık ve hayli boyutlu hale geldiği dünyada, kapitalizme, bu israfa ve bu anlayıştaki iktisat modeline karşı sesler giderek yükselmeye başlıyor. Toplumsal ve ekonomik değişimin son derece şiddetli yaşandığı günümüz dünyasında insanlarda, toplumlarda tedirginlik artarken iş dünyasının sistemdeki rolü de daha fazla sorgulanıyor.
Sürdürülebilir bir uğraşa gereksinim var
Dünya, sürdürülebilir ve kolektif bir efora gereksinim duyuyor. Bu uğraş da büyüme ve kârlılık odaklı bir yaklaşımdan paydaş odaklı, bedel üretimine yanlışsız bir anlayışa kayıyor. Yeni iktisat modeli olarak tanımlanan “paydaş ekonomisi” kendi içerisinde yaratacağı yeni fırsatlar ve sürdürülebilir temelli yaklaşımı ile giderek daha fazla şirket tarafınca benimseniyor. Üstelik bu yaklaşım şirketler için prestij ve pazarlama süreçlerinde de kıymetli farklar yaratıyor.
Farklı iş kollarının ortaya çıkışı ve talebin artmasıyla operasyonları artan neredeyse her alandaki biroldukca şirket, aslında kendisine ilişkin bir iktisattan sorumlu hale geliyor. Birtakım olağanüstü durumların iş yapış biçimlerini ne kadar etkileyebileceği ve değiştirebildiğinin en yeterli meselai dünya pandemide yaşadı. Tesirleri gitgide artan iklim değişikliği, doğal kaynakların kaybı, çalışma şartları temelli toplumsal huzursuzluk ve son olarak COVID-19 pandemisi, şirketlerin rollerine ait beklentileri de bir daha şekillendirdi. Şirketlerin, gelişmeye ve büyümeye devam edebilmek için toplumların ve gezegenin tüm taleplerini kucaklayacak uzun vadeli ve sürdürülebilir bedel yaratmaya daha fazla ehemmiyet vermeleri gerekiyor.
Maddi olmayan varlıkların idaresi de kıymet kazanıyor
Daha evvel CEO’lar ve idare şuraları için ikincil kabul edilen hususlar -bir vakit içinder şirketlerin paydaş münasebetleri, hayırseverlik ve bilgi teknolojisi departmanları tarafınca ele alınan konular- bugün firmaların ekonomik kıymet yaratma ve sürdürme kapasitelerinin değerli belirleyicileri haline geldi. Örneğin, iklim değişikliği, su idaresi ve etraf idaresi bahisleri süratle gelişen teknolojinin, çalışma ortamının süratle değiştiği dünyada giderek daha fazla insan için ikincil bahisler olmaktan çıkıyor ve temel hususlar olarak kabul ediliyor. Emsal zorluklar, Dördüncü Sanayi Devrimi’nde değerli bir rekabet avantajı kaynağı olan maddi olmayan varlıkların idaresi için de geçerli. Bir firmanın işgücünün yetenek ve motivasyonu, yenilikçi bir şirket kültürü, ferdî bilgi birikimi ve dataların tümü daha kıymetli bedel kaynakları haline geliyor.
Bu niçinle, bir şirketin insanlara, gezegene ve inovasyona yaklaşımı -verilerinin katma kıymetini nasıl koruduğu ve uyguladığı da dahil olmak üzere- sermaye tahsisi kararlarında daha besbelli bir biçimde yer alıyor. Tam da bu niçinle, kurumsal başkanların yeni kapasite ve yeteneklere yapılan uzun vadeli yatırım ile mevcut operasyonların ve varlıkların daha kısa vadeli rasyonelleştirilmesi içindeki istikrarlar konusunda anlayışlarını geliştirmeleri ve değiştirmeleri gerekiyor.
Kamu faydası gözetilmeli
Birinci kere 50. Davos Zirvesi’nde ele alınan “paydaş kapitalizm” kavramı, hem şirketler birebir vakitte toplumlar için geleceğe yönelik belirsizlikleri artıran çeşitli olaylara karşı sürdürülebilir bir tahlil önerisi sunmayı hedefl iyor. Dünya Ekonomik Forumu (WEF) Yöneticisi Klaus Schwab’a nazaran, bu sürdürülebilir hedefl eri gerçekleştirmek için mevcut kapitalist sistemden büsbütün ayrılmak yerine sistemin ortasındaki meselelere bir daha sistemin ortasından tahlil üretmek daha yararlı. Schwab, global iktisadın pandemi şoklarını atlattıktan daha sonra şirketlerin tertip ve faaliyet yapılarını birkaç paydaş ya da hissedar yerine her insanın, yani kamunun faydasını gözetecek biçimde biçimlendirmelerini öneriyor. Şirketlerin kendi bünyelerindeki ekonomilerini ve karar alma süreçlerinde sadece hissedarlarını mutlu etmek yerine toplum ve gezegen refahını gözetecek biçimde değiştirmelerinin önerildiği bu sistemi WEF, “paydaş kapitalizmi” olarak tanımlıyor.
Taahhütler “paydaş ekonomiye” geçişi destekleyecek
WEF, eylül ayında dünyanın hangi bölgesinde yahut hangi bölümde faaliyet gösterdiklerine bakılmaksızın, şirketlerin etrafa, topluma ve yönetişime katkılarını ölçecek bir ESG (environmental, social and governance) Scorecard açıklamıştı. WEF’in Deloitte, EY, KMPG ve PwC ve 140 paydaşın iştirakiyle son iki yılda oluşturduğu ve şirketlerin sorumluluk karnesi niteliğindeki kelam konusu ESG Scorecard’da insan, gezegen, refah ve idare prensipleri olmak üzere izlenmesi gereken dört ölçütü bulunuyor. Şirketlerin finansal olmayan faaliyetlerini raporlayabilmelerini kolaylaştıracak standartlar, beraberinde WEF’in kuvvetli biçimde savunduğu “hissedar kapitalizminden paydaş iktisadına geçişi” de takviyeler nitelikte. WEF’e bakılırsa bu standartlar, ayrıyeten şirket ve yatırımcıların sürdürülebilirlik kabiliyetini güçlendirecek ve bu biçimdece karar alma sistemlerini güzelleştirerek şirketlerin oluşturduğu sürdürülebilir paha kapsamında şeffaflık afl ık ve hesap verilebilirliği artıracak. Bu yaklaşım şirketler için prestij ve pazarlama süreçlerinde de kıymetli fark yaratıyor.
Uzun vadede kazandıracak
WEF’in teklifiyle yola çıkan global danışmanlık şirketi McKinsey’nin hazırladığı paydaş kapitalizmi raporu, paydaş iştirakini gerçekleştirmeyi hedefl eyen yöneticilere tertiplerine öncülük ve rehberlik edecek beş prensip sunuyor. Bu hedefl erin sürdürülebilir ve başarılı olabilmesi için şirketlerine liderlik eden yöneticilerin sırf hissedarlara değil, bununla birlikte müşterilerine, tedarikçilerine, çalışanlarına ve topluma hizmet etmeyi öncelik haline getirmesi gerekiyor.
McKinsey Küresel Enstitüsü (MGI) tarafınca 2001 ile 2015 yılları içinde gerçekleştirilen ve ABD’de halka açık 615 büyük ve orta ölçekli şirketin incelendiği bir çalışmada, şirketler ortasında paydaş kapitalizmiyle ilgili uzun vadeli görüşe sahip olanların yarar, gelir, yatırım ve iş büyümesinde başkalarından daha düzgün performans gösterdiği ortaya çıkıyor. Diğer bir McKinsey araştırması da kuvvetli çevresel, toplumsal ve kurumsal idare normlarına sahip şirketlerin, beş faktör aracılığıyla daha yüksek performans ve kredi notları kaydettiği kararına varıyor. McKinsey bu faktörleri; üst seviye büyüme, daha düşük maliyetler, daha az yasal müdahale, daha yüksek verimlilik ve son olarak da optimize edilmiş yatırım ve varlık kullanması olarak tanımlıyor. McKinsey, birden fazla CEO’nun teoride katıldığını belirttiği bu fikri, sahiplenerek uygulamalarının da iki niçinden dolayı kural olduğunun altını çiziyor. Bunlardan birincisi; şirketlerin bu husustaki taahhütleri, kamuoyu tarafınca takip edilip ölçülebiliyor. Kelamların yerine getirilmemesi, aksiliklere yol açabiliyor. İkincisi ise paydaş kapitalizmini uygulayan şirketlerin uzun vadede daha uygun performans gösterdiğine dair her geçen gün sayıları artan ispatlar bulunuyor.
26 trilyon dolarlık tasarruf
Paydaş iktisadının kazanımlarından kelam ederken kimi sayılara değinmekte yarar var. Kuvvetli Holding’in, geçtiğimiz yıl eylül ayında Akıllı Hayat 2030 vizyonu doğrultusunda düzenlediği “Akıllı Hayat 2030 Gülay Özkan ile Buluşmalar”ında paşdaş iktisadının yaratacağı maddi kazanımlar ile ilgili değişik bilgiler paylaşılmıştı.
Kuvvetli Holding Sürdürülebilirlik Komitesi Lideri Cem Köksal, “Sadece iklim krizi ile gayrette başarılı olduğumuz takdirde bile 26 trilyon dolarlık bir tasarruf sağlayabiliriz. BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın gerçekleşmesi, beraberinde 12 trilyon dolarlık pazar fırsatı ve 380 milyonluk istihdam manasına geliyor.
Bilhassa, sermaye piyasalarındaki kurumsal yatırımcıların ÇSY (Çevresel, toplumsal ve yönetişim) odaklı yeni kıymetlendirme metriklerini de benimsemeye başlaması bu dönüşümü hızlandıracaktır” sözlerini kullanmıştı. SKD Türkiye İdare Konseyi Lideri Ebru Dildar Edin ise “Hedefl ere ulaşmak için daha epeyce çalışmalı, pandeminin bitmesini beklemeyip, bu vakitte hareketlerimizi daha da hızlandırmalıyız. Bugün başta finans alanında olmak üzere bu tarafta kıymetli gelişmeler olduğunu görüyoruz. Örneğin sürdürülebilir borçlanma piyasasının toplam pahası 1,5 trilyon dolara ulaşmış bulunuyor. Yalnızca döngüsel iktisatla; 600 milyarlık maliyet tasarrufu ve 1,8 milyar yan kaynak sağlanabilecek. Bu yeni iktisat modelini uygularsak insanların talepleri düşecek ve daha sürdürülebilir bir hayat kurabileceğiz” diyerek hususun ehemmiyetini aktarmıştı.
Paydaş iştiraki için şirketlere 5 ilkesel tavsiye
McKinsey, bir yıldan fazla müddettir çeşitli dallardaki iş önderleri, aktivistler, akademisyenler, çalışanlarla yaptığı görüşmeler ve gerçekleştirdiği araştırmalar kararında elde ettiği datalarla, paydaş iştirakini gerçeğe dönüştürmek isteyen şirketlere beş ilkesel tavsiyede bulunuyor.
1- İdare konseylerini sürece dahil edin: Her şeyin ötesinde başkanlara, şirketlerin uzun vadeli çıkarlarının sorumluluğunu taşıyan idare heyetlerini karar alma süreçlerine dahil etmeleri daveti yapılıyor. Paydaş iştirakinin gerçekleşmesi için işin idare konseyinden başlaması gerektiği vurgulanan raporda, bunun sağlanması için iki yaklaşım öneriliyor. Bunların birincisi, sadece hissedarlar yerine daha geniş bir paydaş yelpazesinin tasalarını ve evvelarini yansıtabilecek, çeşitli tecrübe, marifet ve ilgi alanlarına sahip bağımsız üyelerin idare şurasına alınması olarak öne çıkarken, öbür yaklaşım ise kurumsal idare prensiplerinin, hissedarlar yerine paydaşları dikkate alarak bir daha belirlenmesinin değerini vurguluyor.
2-Çevresel hedefl er belirleyin ve takip edin: Paydaş kıymetine sahip şirketlerin somut, ulaşılabilir ve ölçülebilir hedefl er yayınlayarak prensipleri uygulamaya koymayı taahhüt etmesi ikinci unsur olarak öne çıkıyor. Bir maratona benzetilen çevresel performansı güzelleştirmenin, eğitim ve bağlılık gerektiği vurgulanan rapora bakılırsa, çevresel sürdürülebilirliğe öncelik vermek; güç ve ambalaj üzere maliyetleri düşürerek şirketlerin yarar sağlamasına da imkân tanıyor. Rapor, BP ve Shell üzere şirketlerin, 2050 yılına kadar “sıfır emisyon” hedefl erini, Danimarka’nın en büyük güç sağlayıcısı Orsted Enerji’nin muvaffakiyetlerini örnek veriyor. 2008 yılında kullandığı güç kaynaklarının yüzde 85’i kömür olan Orsted, hazırladığı 10 yıllık bir planla güç kaynaklarını yüzde 85’i yenilenebilir olacak biçimde dönüştüreceğini deklare etti. Şirket, bu gayesine bir yıl evvel, yani 2017 yılında ulaştı ve bu dönüşümle, 2009-2019 yılları içinde gelirlerini yüzde 43, kârını yüzde 140 ve işletme pahasını de yüzde 472 artırdı.
3-Alt yüklenici ve tedarikçi uygulamalarını güzelleştirin: Şirketlere bu gayesi sağlamak için uzmanlıklarından ve ekonomik güçlerinden yararlanması öneriliyor. Bir şirketin sorumluluk hissinin, sırf ekonomik ve çevresel açıdan değil, hem de tüketiciler, yükleniciler ve çalışanları üstündeki tesiri açısından da operasyonlarının ötesine geçmesi gerektiği vurgulanıyor.
4-Tüketicilerin uzun vadeli gereksinimlerini karşılayın: Paydaş kapitalizminde şirketler, sundukları eser ve hizmetlerle tüketiciler üzerinde uzun vadede olumlu tesirler yaratmaya davet ediliyor. İsviçreli besin şirketi Nestle’nin, kahvaltılık gevreklerde kullanılan şeker ölçüsünü azaltarak tam tahıllar ve vitaminler eklemesi, raporda bu unsura örnek olarak yer alıyor. Öbür bir örnek de LEGO Grubu’nun kurduğu vakıfl a, çocuk gelişmeninde ve yaratıcılıkta oyunun rolüne yönelik araştırmalar olarak sunuluyor. LEGO Vakfı, şirket kârının yüzde 25’ini bu araştırmalar için kullanıyor.
5-Çalışanlarınıza yatırım yapın: Çalışanların pahalı bir kaynak olduğuna inanmak ve onlara yatırım yapmak, paydaş kapitalizminde beşinci prensip olarak yerini alıyor. Bu unsur yardımıyla şirketler, uzun vadede, muhtemel işe alımlar için daha cazip hale geliyor. bu biçimdece çalışan memnuniyeti, bağlılığı ve üretkenliği yükseliyor.
SKD TÜRKİYE İDARE KONSEYİ LİDERİ EBRU DİLDAR EDİN: SİSTEMLİ BİR DÖNÜŞÜME MUHTAÇLIĞIMIZ VAR
Birinci kere bu yıl 50’ncisi düzenlenen Davos Zirvesi’nde gündeme getirilen “paydaş kapitalizmi” teriminin kıymetli bir muhtaçlıktan doğduğuna inanan İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (SKD) Türkiye İdare Konseyi Lideri Ebru Dildar Edin, mevcut global kapitalist sistemin sürdürülebilir bir ekonomik tertip olmadığını belirtiyor. Edin, geçen sene başlayan pandeminin yanı sıra yaşanan doğal felaketlerin, sadece finansal muvaffakiyete odaklanmanın dünya için sürdürülemez sonuçlar ortaya çıkardığını gözler önüne serdiğini vurguluyor. “Çatı örgütümüz WBCSD tarafınca bu yıl yayınlanan ‘Vizyon 2050: Dönüşüm Vakti Raporu’ insanlığın şu anda üç büyük krizle karşı karşıya olduğunu ortaya koyuyor; iklim krizi, biyoçeşitlilik kaybı ve toplumsal eşitsizlikler. Tüm bu sıkıntıların üstesinden gelmek için sistemli bir dönüşüme muhtaçlığımız var” diyen Edin, bu noktada paydaş iktisat sisteminin ehemmiyetine dikkat çekiyor. Edin’e bakılırsa bu kavram, şirketlerin sırf hissedarlarını değil, müşterilerini, tedarikçilerini, çalışanlarını ve toplumu da merkeze alan bir misyon edinmeleri gerektiğini savunuyor.
Toplumun en büyük beklentİsİ şeffaflıkaflık
Ocak ayında McKinsey&Company tarafınca yayınlanan Paydaş Kapitalizmi raporunun da paydaş iktisadı sisteminin şirketlere uzun vadede kâr getireceğini ortaya koyduğunu ve kıymetli yol haritaları sunduğunu söyleyen Edin, şöyleki devam ediyor: “Günümüzde hem tüketicinin tıpkı vakitte toplumun kurumlardan en büyük beklentisi şeffaflık afl ık. Paydaş Kapitalizmi Raporu şirketlere kendilerini somut, ölçülebilir hedefl er koyarak çalışmalarını, bu doğrultuda bağımsız kontrol almayı ve sonuçlarını kamuoyu ile paylaşmalarını söylüyor. Bu idaresi uygulayan şirketler uzun devirde daha uygun performans gösteriyorlar. Bu noktada raporlamanın gerekliliği ve değeri de bir kere daha karşımıza çıkmış oluyor.”
Şirketler toplumsal tesirlerini de raporlamalı
Paydaş ve müşterilerinin taleplerini karşılayarak şeffaflıkaflığın öne çıkarılacağı paydaş iktisat sisteminde Edin’e göre şirketlerin daha sürdürülebilir bir dünya ve refah ortasında yaşayan toplumlar oluşturmak için finansal muvaffakiyetlerinin yanı sıra somut, ölçülebilir hedefl er ile çevresel ve toplumsal tesirlerini raporlamaları gerekiyor. Edin, “Paydaş Kapitalizmi şirketlere tesirlerini ölçümlemeleri için dört ana kriter seti ortaya koyuyor; idare unsurları, gezegen, toplum ve refah. Kozmik manada tüm kurumlar tarafınca uygulanabilir olduğu için seçilmiş bu 4 kriter bazında raporlama yapmak ve paydaşlar ile bu raporu paylaşmak gerekiyor” diyor ve Davos Zirvesi’ni hatırlatıyor. Bu yılki tepede, BBVA’dan HSBC’ye, Siemens’ten Unilever ve Nestle’ye, toplamda 64 şirket ve dört büyükler olarak bilinen kontrol şirketleri PricewaterhouseCooper, Deloitte, KPMG ve Ernst&Young Dünya İktisat Forumu (WEF) tarafınca oluşturulan Paydaş Kapitalizm Karnesi’ne bakılırsa raporlama yapacağını taahhüt etmişti. Edin, “Lider şirketlerin bu taahhüdü vermesi paydaş kapitalizminin giderek yaygınlaşacağına dair kıymetli sinyaller veriyor” yorumunu yapıyor.
Paydaş iktisadı için kamu takviyesi ve yaptırım değerli
Şirketlerin dünya iktisadı için halihazırda çeşitli riskler oluşturan mevzubahis meseleler için paydaş iktisadına yönelmesinde kamu takviyesi ve yaptırımın pek kıymetli olduğunu vurgulayan Edin, geçen yılın sonlarında Sermaye Piyasaları Kurulu’nun (SPK) “Uy ya da Açıkla” prensibiyle hayata geçirdiği Sürdürülebilirlik Prensipleri Ahenk Çerçevesi düzenlemesine değiniyor. SPK’nın bu düzenlemesi, Türkiye’deki halka açık şirketlerin kısa, orta ve uzun vadede karar süreçlerine sürdürülebilirlik mevzularını entegre etmelerini ve bunları açıklamalarını teşvik etmek maksadıyla, şirketlerin çevresel, toplumsal ve kurumsal idare ayrıntılarını 2021 yılından itibaren belirlenen unsurlar çerçevesinde açıklamalarını öngörüyor. “Dünya her açıdan olağanüstü bir devirden geçerken, , sürdürülebilirliği ve insan odaklılığı birleştirip raporlayan şirketler, bu vakitte değerli bir avantaj elde edecek” diyen Edin, devam ediyor: “Hızla adapte olan ve tahlil üreten şirketler öne geçecek. SPK düzenlemesinin ortaya çıkardığı fazlaca paydaşlı, risk ve fırsatları kıymetlendiren, gelecek odaklı, stratejik bakış açısının, şirketlere itimat oluşturma, faal karar alma süreçleri ve sürdürülebilir finansman alanlarında yol göstereceğine inanıyorum.”
Bu kapsamda SKD Türkiye olarak WBCSD’nin Radley Yeldar işbirliğiyle geliştirdiği “Reporting Matters” projesini 2017 yılında Türkiye’ye getirdiklerini anlatan Edin, projeyle ilgili şu ayrıntıları veriyor:
“PwC işbirliğiyle yürüttüğümüz, üç yılı aşkın müddettir devam eden ve SKD Türkiye üyelerine özel bu proje, bizlere raporlama ekosistemini, şirketlerin gereksinimlerini, güçlü taraflarını ve geliştirmeye açık alanlarını tanıma imkanı verdi.
“Bu özel çıktıları, SKD Türkiye’nin öbür projelerini ve yıllık çalışma planlarımızı hazırlarken kullanıyoruz. Bu sayede projenin Türkiye iş dünyasına katkısı da katlanmış oluyor.
“Çalışma üç evreden oluşuyor:
Raporlar üç ana kriter ve toplam 18 alt kriter bazında bedellendiriliyor.
Rapor sahibi şirketlerle geri bildirim seansları yapılarak raporun kuvvetli ve gelişime açık istikametleri hakkında görüş veriliyor.
Raporlama trendlerinin, güzel uygulamaların ve tekliflerin yer aldığı Türkiye raporu hazırlanıyor ve özel bir aktiflikle kamuoyu ile paylaşıyoruz.
“Ekonomik sistemin sırf finansal performansa değil, toplum ve gezegen üzerinde yaratılan tesirin de dikkate alındığı yeni bir nizama yanlışsız gittiğimiz şu günlerde, Reporting Matters projesi ile üyelerimize rehberlik ediyor ve global ölçekte rekabet avantajı sağlamayı hedefliyoruz.
TOPLUMSAL HUSUSLARA ŞİRKETLER DE DAHİL OLMALI
Biroldukca toplum, kapitalist iş modeli fikrine ve iş dünyasının buradaki rolüne karşı bir güvensizlik besliyor. Edelman Trust Barometresi’nin 2020 neticelerina nazaran, ankete katılanların yüzde 56’sı kapitalizmin global olarak uygunluktan hayli ziyana yol açtığına inanıyor. Birebir raporda anket iştirakçilerinin yüzde 92’si ise eğitim, otomasyon ve göç üzere hususlara şirketlerİn de dahil olmasını istiyor. İştirakçilerin yüzde 74’ü de bu süreçlere şirket CEO’larının öncülük etmesini istiyor.
TSKB GENEL MD. YRD. MERAL MURATHAN: FİNANSMAN MUHTAÇLIKLARINI KARŞILAMAYA HAZIRIZ
Şuurlu tüketim ve anti tüketim yaklaşımını toplumun her bölümünde yaygınlaştıran, kaynak israfını önleyen, karbon emisyonunu azaltan bir ekosistemi amaçlayan paylaşım iktisadını destekliyoruz. Paylaşım iktisadının bilhassa 2008 yılından daha sonra dünya iktisadında sürat kazandığını söyleyebiliriz. TSKB olarak, mevzuyu kalkınma bankacılığı ölçeğinde tüm boyutları ile kıymetlendiriyoruz. Bizim açımızdan değerli olan mevzuyu finansal boyutun yanı sıra sürdürülebilirlik perspektifinden ele alıp faydayı net olarak ortaya koymak. Bu çerçevede yatırım planları olan müşterilerimizin gerek finansman gerek danışmanlık gereksinimlerini karşılamaya hazırız.
Hür piyasa iktisadı hiç kuşkusuz insanlığın artan refah ve ömür kalitesinde çok değerli rol oynadı. Ortalama ömür beklentisinin 72,6 yıla yükseldiği dünyada işgücü yaratmak ve bu işgücünü beslemek önemli bir kaynak ve kuvvetli bir idare gereksinimi gerektiriyor. Yalnızca Çin ve Hindistan örneklerine bakıldığında bile kalabalık nüfuslarıyla dikkat çeken bu iki ülkede iktisat siyasetlerinin piyasa odaklı prensiplere kaymasından bu yana 1,2 milyar insanın çok yoksulluktan kurtulduğu biliniyor. Arz ve talebe nazaran oluşan faiz oranları, emek arz ve talebine bakılırsa oluşan fiyatlar, üretime katkın kadar kazan anlayışı… Lakin işleyen bu sistemde temel sorunlar var. şahsi gelir dağılımındaki dengesizlik, ağır emeğe karşı düşük fiyat siyasetleri üzere niçinlerin yanında piyasa iktisadı “israfl ı” bir model. Hele ki rekabetin tam olmadığı durumlarda israf oranı daha da artıyor. Ve global sıkıntıların her zamankinden daha karmaşık ve hayli boyutlu hale geldiği dünyada, kapitalizme, bu israfa ve bu anlayıştaki iktisat modeline karşı sesler giderek yükselmeye başlıyor. Toplumsal ve ekonomik değişimin son derece şiddetli yaşandığı günümüz dünyasında insanlarda, toplumlarda tedirginlik artarken iş dünyasının sistemdeki rolü de daha fazla sorgulanıyor.
Sürdürülebilir bir uğraşa gereksinim var
Dünya, sürdürülebilir ve kolektif bir efora gereksinim duyuyor. Bu uğraş da büyüme ve kârlılık odaklı bir yaklaşımdan paydaş odaklı, bedel üretimine yanlışsız bir anlayışa kayıyor. Yeni iktisat modeli olarak tanımlanan “paydaş ekonomisi” kendi içerisinde yaratacağı yeni fırsatlar ve sürdürülebilir temelli yaklaşımı ile giderek daha fazla şirket tarafınca benimseniyor. Üstelik bu yaklaşım şirketler için prestij ve pazarlama süreçlerinde de kıymetli farklar yaratıyor.
Farklı iş kollarının ortaya çıkışı ve talebin artmasıyla operasyonları artan neredeyse her alandaki biroldukca şirket, aslında kendisine ilişkin bir iktisattan sorumlu hale geliyor. Birtakım olağanüstü durumların iş yapış biçimlerini ne kadar etkileyebileceği ve değiştirebildiğinin en yeterli meselai dünya pandemide yaşadı. Tesirleri gitgide artan iklim değişikliği, doğal kaynakların kaybı, çalışma şartları temelli toplumsal huzursuzluk ve son olarak COVID-19 pandemisi, şirketlerin rollerine ait beklentileri de bir daha şekillendirdi. Şirketlerin, gelişmeye ve büyümeye devam edebilmek için toplumların ve gezegenin tüm taleplerini kucaklayacak uzun vadeli ve sürdürülebilir bedel yaratmaya daha fazla ehemmiyet vermeleri gerekiyor.
Maddi olmayan varlıkların idaresi de kıymet kazanıyor
Daha evvel CEO’lar ve idare şuraları için ikincil kabul edilen hususlar -bir vakit içinder şirketlerin paydaş münasebetleri, hayırseverlik ve bilgi teknolojisi departmanları tarafınca ele alınan konular- bugün firmaların ekonomik kıymet yaratma ve sürdürme kapasitelerinin değerli belirleyicileri haline geldi. Örneğin, iklim değişikliği, su idaresi ve etraf idaresi bahisleri süratle gelişen teknolojinin, çalışma ortamının süratle değiştiği dünyada giderek daha fazla insan için ikincil bahisler olmaktan çıkıyor ve temel hususlar olarak kabul ediliyor. Emsal zorluklar, Dördüncü Sanayi Devrimi’nde değerli bir rekabet avantajı kaynağı olan maddi olmayan varlıkların idaresi için de geçerli. Bir firmanın işgücünün yetenek ve motivasyonu, yenilikçi bir şirket kültürü, ferdî bilgi birikimi ve dataların tümü daha kıymetli bedel kaynakları haline geliyor.
Bu niçinle, bir şirketin insanlara, gezegene ve inovasyona yaklaşımı -verilerinin katma kıymetini nasıl koruduğu ve uyguladığı da dahil olmak üzere- sermaye tahsisi kararlarında daha besbelli bir biçimde yer alıyor. Tam da bu niçinle, kurumsal başkanların yeni kapasite ve yeteneklere yapılan uzun vadeli yatırım ile mevcut operasyonların ve varlıkların daha kısa vadeli rasyonelleştirilmesi içindeki istikrarlar konusunda anlayışlarını geliştirmeleri ve değiştirmeleri gerekiyor.
Kamu faydası gözetilmeli
Birinci kere 50. Davos Zirvesi’nde ele alınan “paydaş kapitalizm” kavramı, hem şirketler birebir vakitte toplumlar için geleceğe yönelik belirsizlikleri artıran çeşitli olaylara karşı sürdürülebilir bir tahlil önerisi sunmayı hedefl iyor. Dünya Ekonomik Forumu (WEF) Yöneticisi Klaus Schwab’a nazaran, bu sürdürülebilir hedefl eri gerçekleştirmek için mevcut kapitalist sistemden büsbütün ayrılmak yerine sistemin ortasındaki meselelere bir daha sistemin ortasından tahlil üretmek daha yararlı. Schwab, global iktisadın pandemi şoklarını atlattıktan daha sonra şirketlerin tertip ve faaliyet yapılarını birkaç paydaş ya da hissedar yerine her insanın, yani kamunun faydasını gözetecek biçimde biçimlendirmelerini öneriyor. Şirketlerin kendi bünyelerindeki ekonomilerini ve karar alma süreçlerinde sadece hissedarlarını mutlu etmek yerine toplum ve gezegen refahını gözetecek biçimde değiştirmelerinin önerildiği bu sistemi WEF, “paydaş kapitalizmi” olarak tanımlıyor.
Taahhütler “paydaş ekonomiye” geçişi destekleyecek
WEF, eylül ayında dünyanın hangi bölgesinde yahut hangi bölümde faaliyet gösterdiklerine bakılmaksızın, şirketlerin etrafa, topluma ve yönetişime katkılarını ölçecek bir ESG (environmental, social and governance) Scorecard açıklamıştı. WEF’in Deloitte, EY, KMPG ve PwC ve 140 paydaşın iştirakiyle son iki yılda oluşturduğu ve şirketlerin sorumluluk karnesi niteliğindeki kelam konusu ESG Scorecard’da insan, gezegen, refah ve idare prensipleri olmak üzere izlenmesi gereken dört ölçütü bulunuyor. Şirketlerin finansal olmayan faaliyetlerini raporlayabilmelerini kolaylaştıracak standartlar, beraberinde WEF’in kuvvetli biçimde savunduğu “hissedar kapitalizminden paydaş iktisadına geçişi” de takviyeler nitelikte. WEF’e bakılırsa bu standartlar, ayrıyeten şirket ve yatırımcıların sürdürülebilirlik kabiliyetini güçlendirecek ve bu biçimdece karar alma sistemlerini güzelleştirerek şirketlerin oluşturduğu sürdürülebilir paha kapsamında şeffaflık afl ık ve hesap verilebilirliği artıracak. Bu yaklaşım şirketler için prestij ve pazarlama süreçlerinde de kıymetli fark yaratıyor.
Uzun vadede kazandıracak
WEF’in teklifiyle yola çıkan global danışmanlık şirketi McKinsey’nin hazırladığı paydaş kapitalizmi raporu, paydaş iştirakini gerçekleştirmeyi hedefl eyen yöneticilere tertiplerine öncülük ve rehberlik edecek beş prensip sunuyor. Bu hedefl erin sürdürülebilir ve başarılı olabilmesi için şirketlerine liderlik eden yöneticilerin sırf hissedarlara değil, bununla birlikte müşterilerine, tedarikçilerine, çalışanlarına ve topluma hizmet etmeyi öncelik haline getirmesi gerekiyor.
McKinsey Küresel Enstitüsü (MGI) tarafınca 2001 ile 2015 yılları içinde gerçekleştirilen ve ABD’de halka açık 615 büyük ve orta ölçekli şirketin incelendiği bir çalışmada, şirketler ortasında paydaş kapitalizmiyle ilgili uzun vadeli görüşe sahip olanların yarar, gelir, yatırım ve iş büyümesinde başkalarından daha düzgün performans gösterdiği ortaya çıkıyor. Diğer bir McKinsey araştırması da kuvvetli çevresel, toplumsal ve kurumsal idare normlarına sahip şirketlerin, beş faktör aracılığıyla daha yüksek performans ve kredi notları kaydettiği kararına varıyor. McKinsey bu faktörleri; üst seviye büyüme, daha düşük maliyetler, daha az yasal müdahale, daha yüksek verimlilik ve son olarak da optimize edilmiş yatırım ve varlık kullanması olarak tanımlıyor. McKinsey, birden fazla CEO’nun teoride katıldığını belirttiği bu fikri, sahiplenerek uygulamalarının da iki niçinden dolayı kural olduğunun altını çiziyor. Bunlardan birincisi; şirketlerin bu husustaki taahhütleri, kamuoyu tarafınca takip edilip ölçülebiliyor. Kelamların yerine getirilmemesi, aksiliklere yol açabiliyor. İkincisi ise paydaş kapitalizmini uygulayan şirketlerin uzun vadede daha uygun performans gösterdiğine dair her geçen gün sayıları artan ispatlar bulunuyor.
26 trilyon dolarlık tasarruf
Paydaş iktisadının kazanımlarından kelam ederken kimi sayılara değinmekte yarar var. Kuvvetli Holding’in, geçtiğimiz yıl eylül ayında Akıllı Hayat 2030 vizyonu doğrultusunda düzenlediği “Akıllı Hayat 2030 Gülay Özkan ile Buluşmalar”ında paşdaş iktisadının yaratacağı maddi kazanımlar ile ilgili değişik bilgiler paylaşılmıştı.
Kuvvetli Holding Sürdürülebilirlik Komitesi Lideri Cem Köksal, “Sadece iklim krizi ile gayrette başarılı olduğumuz takdirde bile 26 trilyon dolarlık bir tasarruf sağlayabiliriz. BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın gerçekleşmesi, beraberinde 12 trilyon dolarlık pazar fırsatı ve 380 milyonluk istihdam manasına geliyor.
Bilhassa, sermaye piyasalarındaki kurumsal yatırımcıların ÇSY (Çevresel, toplumsal ve yönetişim) odaklı yeni kıymetlendirme metriklerini de benimsemeye başlaması bu dönüşümü hızlandıracaktır” sözlerini kullanmıştı. SKD Türkiye İdare Konseyi Lideri Ebru Dildar Edin ise “Hedefl ere ulaşmak için daha epeyce çalışmalı, pandeminin bitmesini beklemeyip, bu vakitte hareketlerimizi daha da hızlandırmalıyız. Bugün başta finans alanında olmak üzere bu tarafta kıymetli gelişmeler olduğunu görüyoruz. Örneğin sürdürülebilir borçlanma piyasasının toplam pahası 1,5 trilyon dolara ulaşmış bulunuyor. Yalnızca döngüsel iktisatla; 600 milyarlık maliyet tasarrufu ve 1,8 milyar yan kaynak sağlanabilecek. Bu yeni iktisat modelini uygularsak insanların talepleri düşecek ve daha sürdürülebilir bir hayat kurabileceğiz” diyerek hususun ehemmiyetini aktarmıştı.
Paydaş iştiraki için şirketlere 5 ilkesel tavsiye
McKinsey, bir yıldan fazla müddettir çeşitli dallardaki iş önderleri, aktivistler, akademisyenler, çalışanlarla yaptığı görüşmeler ve gerçekleştirdiği araştırmalar kararında elde ettiği datalarla, paydaş iştirakini gerçeğe dönüştürmek isteyen şirketlere beş ilkesel tavsiyede bulunuyor.
1- İdare konseylerini sürece dahil edin: Her şeyin ötesinde başkanlara, şirketlerin uzun vadeli çıkarlarının sorumluluğunu taşıyan idare heyetlerini karar alma süreçlerine dahil etmeleri daveti yapılıyor. Paydaş iştirakinin gerçekleşmesi için işin idare konseyinden başlaması gerektiği vurgulanan raporda, bunun sağlanması için iki yaklaşım öneriliyor. Bunların birincisi, sadece hissedarlar yerine daha geniş bir paydaş yelpazesinin tasalarını ve evvelarini yansıtabilecek, çeşitli tecrübe, marifet ve ilgi alanlarına sahip bağımsız üyelerin idare şurasına alınması olarak öne çıkarken, öbür yaklaşım ise kurumsal idare prensiplerinin, hissedarlar yerine paydaşları dikkate alarak bir daha belirlenmesinin değerini vurguluyor.
2-Çevresel hedefl er belirleyin ve takip edin: Paydaş kıymetine sahip şirketlerin somut, ulaşılabilir ve ölçülebilir hedefl er yayınlayarak prensipleri uygulamaya koymayı taahhüt etmesi ikinci unsur olarak öne çıkıyor. Bir maratona benzetilen çevresel performansı güzelleştirmenin, eğitim ve bağlılık gerektiği vurgulanan rapora bakılırsa, çevresel sürdürülebilirliğe öncelik vermek; güç ve ambalaj üzere maliyetleri düşürerek şirketlerin yarar sağlamasına da imkân tanıyor. Rapor, BP ve Shell üzere şirketlerin, 2050 yılına kadar “sıfır emisyon” hedefl erini, Danimarka’nın en büyük güç sağlayıcısı Orsted Enerji’nin muvaffakiyetlerini örnek veriyor. 2008 yılında kullandığı güç kaynaklarının yüzde 85’i kömür olan Orsted, hazırladığı 10 yıllık bir planla güç kaynaklarını yüzde 85’i yenilenebilir olacak biçimde dönüştüreceğini deklare etti. Şirket, bu gayesine bir yıl evvel, yani 2017 yılında ulaştı ve bu dönüşümle, 2009-2019 yılları içinde gelirlerini yüzde 43, kârını yüzde 140 ve işletme pahasını de yüzde 472 artırdı.
3-Alt yüklenici ve tedarikçi uygulamalarını güzelleştirin: Şirketlere bu gayesi sağlamak için uzmanlıklarından ve ekonomik güçlerinden yararlanması öneriliyor. Bir şirketin sorumluluk hissinin, sırf ekonomik ve çevresel açıdan değil, hem de tüketiciler, yükleniciler ve çalışanları üstündeki tesiri açısından da operasyonlarının ötesine geçmesi gerektiği vurgulanıyor.
4-Tüketicilerin uzun vadeli gereksinimlerini karşılayın: Paydaş kapitalizminde şirketler, sundukları eser ve hizmetlerle tüketiciler üzerinde uzun vadede olumlu tesirler yaratmaya davet ediliyor. İsviçreli besin şirketi Nestle’nin, kahvaltılık gevreklerde kullanılan şeker ölçüsünü azaltarak tam tahıllar ve vitaminler eklemesi, raporda bu unsura örnek olarak yer alıyor. Öbür bir örnek de LEGO Grubu’nun kurduğu vakıfl a, çocuk gelişmeninde ve yaratıcılıkta oyunun rolüne yönelik araştırmalar olarak sunuluyor. LEGO Vakfı, şirket kârının yüzde 25’ini bu araştırmalar için kullanıyor.
5-Çalışanlarınıza yatırım yapın: Çalışanların pahalı bir kaynak olduğuna inanmak ve onlara yatırım yapmak, paydaş kapitalizminde beşinci prensip olarak yerini alıyor. Bu unsur yardımıyla şirketler, uzun vadede, muhtemel işe alımlar için daha cazip hale geliyor. bu biçimdece çalışan memnuniyeti, bağlılığı ve üretkenliği yükseliyor.
SKD TÜRKİYE İDARE KONSEYİ LİDERİ EBRU DİLDAR EDİN: SİSTEMLİ BİR DÖNÜŞÜME MUHTAÇLIĞIMIZ VAR
Birinci kere bu yıl 50’ncisi düzenlenen Davos Zirvesi’nde gündeme getirilen “paydaş kapitalizmi” teriminin kıymetli bir muhtaçlıktan doğduğuna inanan İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (SKD) Türkiye İdare Konseyi Lideri Ebru Dildar Edin, mevcut global kapitalist sistemin sürdürülebilir bir ekonomik tertip olmadığını belirtiyor. Edin, geçen sene başlayan pandeminin yanı sıra yaşanan doğal felaketlerin, sadece finansal muvaffakiyete odaklanmanın dünya için sürdürülemez sonuçlar ortaya çıkardığını gözler önüne serdiğini vurguluyor. “Çatı örgütümüz WBCSD tarafınca bu yıl yayınlanan ‘Vizyon 2050: Dönüşüm Vakti Raporu’ insanlığın şu anda üç büyük krizle karşı karşıya olduğunu ortaya koyuyor; iklim krizi, biyoçeşitlilik kaybı ve toplumsal eşitsizlikler. Tüm bu sıkıntıların üstesinden gelmek için sistemli bir dönüşüme muhtaçlığımız var” diyen Edin, bu noktada paydaş iktisat sisteminin ehemmiyetine dikkat çekiyor. Edin’e bakılırsa bu kavram, şirketlerin sırf hissedarlarını değil, müşterilerini, tedarikçilerini, çalışanlarını ve toplumu da merkeze alan bir misyon edinmeleri gerektiğini savunuyor.
Toplumun en büyük beklentİsİ şeffaflıkaflık
Ocak ayında McKinsey&Company tarafınca yayınlanan Paydaş Kapitalizmi raporunun da paydaş iktisadı sisteminin şirketlere uzun vadede kâr getireceğini ortaya koyduğunu ve kıymetli yol haritaları sunduğunu söyleyen Edin, şöyleki devam ediyor: “Günümüzde hem tüketicinin tıpkı vakitte toplumun kurumlardan en büyük beklentisi şeffaflık afl ık. Paydaş Kapitalizmi Raporu şirketlere kendilerini somut, ölçülebilir hedefl er koyarak çalışmalarını, bu doğrultuda bağımsız kontrol almayı ve sonuçlarını kamuoyu ile paylaşmalarını söylüyor. Bu idaresi uygulayan şirketler uzun devirde daha uygun performans gösteriyorlar. Bu noktada raporlamanın gerekliliği ve değeri de bir kere daha karşımıza çıkmış oluyor.”
Şirketler toplumsal tesirlerini de raporlamalı
Paydaş ve müşterilerinin taleplerini karşılayarak şeffaflıkaflığın öne çıkarılacağı paydaş iktisat sisteminde Edin’e göre şirketlerin daha sürdürülebilir bir dünya ve refah ortasında yaşayan toplumlar oluşturmak için finansal muvaffakiyetlerinin yanı sıra somut, ölçülebilir hedefl er ile çevresel ve toplumsal tesirlerini raporlamaları gerekiyor. Edin, “Paydaş Kapitalizmi şirketlere tesirlerini ölçümlemeleri için dört ana kriter seti ortaya koyuyor; idare unsurları, gezegen, toplum ve refah. Kozmik manada tüm kurumlar tarafınca uygulanabilir olduğu için seçilmiş bu 4 kriter bazında raporlama yapmak ve paydaşlar ile bu raporu paylaşmak gerekiyor” diyor ve Davos Zirvesi’ni hatırlatıyor. Bu yılki tepede, BBVA’dan HSBC’ye, Siemens’ten Unilever ve Nestle’ye, toplamda 64 şirket ve dört büyükler olarak bilinen kontrol şirketleri PricewaterhouseCooper, Deloitte, KPMG ve Ernst&Young Dünya İktisat Forumu (WEF) tarafınca oluşturulan Paydaş Kapitalizm Karnesi’ne bakılırsa raporlama yapacağını taahhüt etmişti. Edin, “Lider şirketlerin bu taahhüdü vermesi paydaş kapitalizminin giderek yaygınlaşacağına dair kıymetli sinyaller veriyor” yorumunu yapıyor.
Paydaş iktisadı için kamu takviyesi ve yaptırım değerli
Şirketlerin dünya iktisadı için halihazırda çeşitli riskler oluşturan mevzubahis meseleler için paydaş iktisadına yönelmesinde kamu takviyesi ve yaptırımın pek kıymetli olduğunu vurgulayan Edin, geçen yılın sonlarında Sermaye Piyasaları Kurulu’nun (SPK) “Uy ya da Açıkla” prensibiyle hayata geçirdiği Sürdürülebilirlik Prensipleri Ahenk Çerçevesi düzenlemesine değiniyor. SPK’nın bu düzenlemesi, Türkiye’deki halka açık şirketlerin kısa, orta ve uzun vadede karar süreçlerine sürdürülebilirlik mevzularını entegre etmelerini ve bunları açıklamalarını teşvik etmek maksadıyla, şirketlerin çevresel, toplumsal ve kurumsal idare ayrıntılarını 2021 yılından itibaren belirlenen unsurlar çerçevesinde açıklamalarını öngörüyor. “Dünya her açıdan olağanüstü bir devirden geçerken, , sürdürülebilirliği ve insan odaklılığı birleştirip raporlayan şirketler, bu vakitte değerli bir avantaj elde edecek” diyen Edin, devam ediyor: “Hızla adapte olan ve tahlil üreten şirketler öne geçecek. SPK düzenlemesinin ortaya çıkardığı fazlaca paydaşlı, risk ve fırsatları kıymetlendiren, gelecek odaklı, stratejik bakış açısının, şirketlere itimat oluşturma, faal karar alma süreçleri ve sürdürülebilir finansman alanlarında yol göstereceğine inanıyorum.”
Bu kapsamda SKD Türkiye olarak WBCSD’nin Radley Yeldar işbirliğiyle geliştirdiği “Reporting Matters” projesini 2017 yılında Türkiye’ye getirdiklerini anlatan Edin, projeyle ilgili şu ayrıntıları veriyor:
“PwC işbirliğiyle yürüttüğümüz, üç yılı aşkın müddettir devam eden ve SKD Türkiye üyelerine özel bu proje, bizlere raporlama ekosistemini, şirketlerin gereksinimlerini, güçlü taraflarını ve geliştirmeye açık alanlarını tanıma imkanı verdi.
“Bu özel çıktıları, SKD Türkiye’nin öbür projelerini ve yıllık çalışma planlarımızı hazırlarken kullanıyoruz. Bu sayede projenin Türkiye iş dünyasına katkısı da katlanmış oluyor.
“Çalışma üç evreden oluşuyor:
Raporlar üç ana kriter ve toplam 18 alt kriter bazında bedellendiriliyor.
Rapor sahibi şirketlerle geri bildirim seansları yapılarak raporun kuvvetli ve gelişime açık istikametleri hakkında görüş veriliyor.
Raporlama trendlerinin, güzel uygulamaların ve tekliflerin yer aldığı Türkiye raporu hazırlanıyor ve özel bir aktiflikle kamuoyu ile paylaşıyoruz.
“Ekonomik sistemin sırf finansal performansa değil, toplum ve gezegen üzerinde yaratılan tesirin de dikkate alındığı yeni bir nizama yanlışsız gittiğimiz şu günlerde, Reporting Matters projesi ile üyelerimize rehberlik ediyor ve global ölçekte rekabet avantajı sağlamayı hedefliyoruz.
TOPLUMSAL HUSUSLARA ŞİRKETLER DE DAHİL OLMALI
Biroldukca toplum, kapitalist iş modeli fikrine ve iş dünyasının buradaki rolüne karşı bir güvensizlik besliyor. Edelman Trust Barometresi’nin 2020 neticelerina nazaran, ankete katılanların yüzde 56’sı kapitalizmin global olarak uygunluktan hayli ziyana yol açtığına inanıyor. Birebir raporda anket iştirakçilerinin yüzde 92’si ise eğitim, otomasyon ve göç üzere hususlara şirketlerİn de dahil olmasını istiyor. İştirakçilerin yüzde 74’ü de bu süreçlere şirket CEO’larının öncülük etmesini istiyor.
TSKB GENEL MD. YRD. MERAL MURATHAN: FİNANSMAN MUHTAÇLIKLARINI KARŞILAMAYA HAZIRIZ
Şuurlu tüketim ve anti tüketim yaklaşımını toplumun her bölümünde yaygınlaştıran, kaynak israfını önleyen, karbon emisyonunu azaltan bir ekosistemi amaçlayan paylaşım iktisadını destekliyoruz. Paylaşım iktisadının bilhassa 2008 yılından daha sonra dünya iktisadında sürat kazandığını söyleyebiliriz. TSKB olarak, mevzuyu kalkınma bankacılığı ölçeğinde tüm boyutları ile kıymetlendiriyoruz. Bizim açımızdan değerli olan mevzuyu finansal boyutun yanı sıra sürdürülebilirlik perspektifinden ele alıp faydayı net olarak ortaya koymak. Bu çerçevede yatırım planları olan müşterilerimizin gerek finansman gerek danışmanlık gereksinimlerini karşılamaya hazırız.