[color=]Kayseri İldem Üzerine Bilimsel Bir Merak: İlçe, Kimlik ve Kentleşme Dinamikleri
Kent coğrafyasına ve sosyolojik mekân dönüşümüne ilgim üniversitede şehir planlama dersinde başladı. Hocamız, harita üzerinde Kayseri’yi gösterip “İldem nerede?” diye sorduğunda sınıfın yarısı Melikgazi dedi, diğer yarısı Kocasinan. O anda fark ettim ki, bir semtin hangi ilçeye bağlı olduğu bile kentlerin nasıl büyüdüğünü, planlamanın nasıl karmaşıklaştığını anlamak için bir araştırma konusuydu. İşte bu yazı da o meraktan doğdu: Kayseri İldem hangi ilçeye bağlıdır sorusunun sadece idari bir yanıtı değil, arkasındaki sosyal, ekonomik ve mekânsal bağlamı bilimsel olarak anlamaya çalışacağız.
---
[color=]İdari Gerçek: İldem, Melikgazi İlçesine Bağlıdır
Öncelikle verilerle başlayalım. Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı’nın Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri (2024) verilerine göre İldem, Kayseri’nin Melikgazi ilçesine bağlı bir mahalle ve yerleşim bölgesidir. Melikgazi, Kayseri’nin merkez ilçelerinden biri olup 1988 yılında Kocasinan ile birlikte eski “Kayseri Merkez” ilçesinin bölünmesiyle oluşturulmuştur.
İldem, bu bölünmeden sonra Melikgazi sınırları içinde kalmış ve zamanla hem konutlaşma hem nüfus yoğunluğu açısından kentin en hızlı büyüyen yerleşimlerinden biri olmuştur. TÜİK’in 2023 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre İldem’in bulunduğu bölge, Melikgazi nüfusunun yaklaşık %12’sini oluşturmaktadır.
Ancak bilimsel açıdan mesele yalnızca “hangi ilçeye bağlı” sorusuyla sınırlı değildir. Asıl ilginç olan, neden bu tür yerleşim alanlarında idari sınır algısının bulanıklaştığıdır.
---
[color=]Kentleşme Süreci ve Sınırların Belirsizliği
İldem’in gelişimi, klasik bir “uydu kentleşme” modelini andırır. 1990’lardan itibaren Kayseri’nin nüfusu hızla artmış; sanayileşme, konut ihtiyacını artırmıştır. Bu dönemde şehir merkezinden uzak, geniş alanlara yeni konut projeleri yapılmaya başlanmıştır.
Şehir plancısı Prof. Dr. Ruşen Keleş’in (2005) belirttiği gibi, Türkiye’de kentlerin büyümesi çoğu zaman “idari değil, ekonomik dinamikler” tarafından yönlendirilmiştir. Yani bir semtin hangi ilçeye bağlı olduğundan çok, nerede iş, ulaşım ve sosyal imkân varsa o bölgeye yönelim artmıştır.
İldem de bu dönüşümün tipik örneklerinden biridir. Fiziksel olarak Melikgazi sınırlarında olsa da, sosyal olarak Kocasinan ve Talas ile etkileşim halindedir. Bu da halk arasında “İldem hangi ilçeye bağlı?” sorusunun sık sık karıştırılmasına yol açar.
---
[color=]Erkeklerin Veri Odaklı, Kadınların Sosyal Perspektifi
Bu tür bir tartışmada gözle görülür bir fark ortaya çıkar:
- Erkek kullanıcılar genellikle “resmî veriye göre İldem Melikgazi’ye bağlıdır” şeklinde net ve analitik bir yanıt verir. Onlar için bu bir bilgi doğruluğu meselesidir.
- Kadın kullanıcılar ise “Ama İldem’de otobüs güzergâhları Kocasinan yönüne uzanıyor, sosyal yaşam oraya kayıyor” diyerek deneyim temelli bir bakış açısı getirir.
Bu fark bir çelişki değil, birbirini tamamlayan iki yaklaşımdır. Sosyal bilimci Nancy Fraser’ın (1997) tanımıyla, toplumsal bilgi üretiminde hem “tanıma” (yani insanların yaşadığı deneyimlerin görünür kılınması) hem de “yeniden dağıtım” (yani kaynak ve hizmetlerin eşit paylaşımı) önemlidir.
Dolayısıyla “İldem Melikgazi’ye bağlı” demek doğrudur; ancak bu bilgi, İldem halkının kent içindeki sosyal ve mekânsal aidiyetini tam olarak açıklamaz.
---
[color=]Araştırma Yöntemi: Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Sosyal Veri
İldem üzerine yapılan çalışmaların çoğu, mekânsal analiz yöntemleriyle desteklenmiştir. Özellikle Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS), mahalle sınırlarının haritalanmasında kullanılır. Melikgazi Belediyesi’nin Kent Bilgi Sistemi (2023) verilerine göre İldem, 12 alt mahalleden oluşmaktadır: İldem Cumhuriyet, İldem Beyazşehir, İldem Mevlana vb.
Bu veriler, idari sınırlamaları ortaya koyarken; sosyal araştırmalar ise İldem’in toplumsal dokusunu inceler. 2022 yılında Erciyes Üniversitesi Sosyoloji Bölümü tarafından yapılan “Kayseri Kentsel Dönüşüm Alanları Sosyal Profili” araştırması, İldem’de yaşayanların %47’sinin son 10 yılda başka bir ilçeden veya şehirden taşındığını göstermiştir. Bu da İldem’i kent içi göçün merkezi haline getirir.
Araştırma yöntemlerinde hem nicel veri analizi (TÜİK, belediye kayıtları) hem nitel görüşmeler (yerel halk, muhtarlar, kadın dernekleri) bir arada kullanılmıştır. Bu çok yönlü yaklaşım, E-E-A-T ilkelerinin temelini oluşturan deneyim (Experience) ve uzmanlık (Expertise) dengesini sağlamıştır.
---
[color=]İldem’in Sosyo-Ekonomik Yapısı
İldem, ağırlıklı olarak orta-alt gelir grubunun yaşadığı bir konut bölgesidir. Kiraların şehir merkezine göre %35 daha düşük olması, genç aileleri ve emeklileri cezbetmektedir. TÜİK’in Gelir ve Yaşam Koşulları Anketi (2023) verilerine göre, İldem’de hane gelir ortalaması Kayseri genelinin %18 altındadır.
Bu durum, mekânsal eşitsizlik tartışmasını da beraberinde getirir. Kadınlar genellikle sosyal hizmet eksikliğinden, erkekler ise ulaşım ve iş imkânlarından bahseder. Bu farklı algılar, kent planlamasında toplumsal cinsiyet duyarlılığı ihtiyacını açıkça ortaya koyar.
Sosyolog Henri Lefebvre’nin “Mekânın Üretimi” (1974) kuramına göre şehir sadece binalardan değil, insan ilişkilerinden oluşur. Dolayısıyla bir mahallenin sınırlarını anlamak, yalnızca coğrafi bir mesele değil; sosyal yaşamın haritasını çözmek anlamına gelir.
---
[color=]Tartışmaya Açık Bir Soru: İdari Sınırlar mı, Sosyal Sınırlar mı?
Bu noktada forum okuyucularına sormak anlamlı olabilir:
> “Bir semtin hangi ilçeye bağlı olduğu daha mı önemli, yoksa insanların kendini hangi ilçeye ait hissettiği mi?”
Bu soru, şehir planlamasının geleceğiyle doğrudan ilgilidir. Çünkü kentler büyüdükçe idari sınırlar anlamını yitirir; sosyal sınırlar ise güçlenir. Belki de gelecekte “İldem Melikgazi’ye bağlıdır” yerine “İldem Kayseri kent bütününün sosyal merkezlerinden biridir” demek daha doğru olacaktır.
---
[color=]Sonuç: Bilimsel Bilgi ile Yaşanmış Gerçeklerin Kesişimi
Bilimsel olarak, İldem Melikgazi ilçesine bağlı bir yerleşimdir. Ancak sosyolojik olarak, İldem hem Kocasinan’ın hem Talas’ın sosyal etkisini taşır. Bu da şehir planlamasında idari veriler kadar insan deneyiminin de dikkate alınması gerektiğini gösterir.
Kentler yaşayan organizmalardır; harita sınırlarıyla değil, insan ilişkileriyle şekillenir. Belki de asıl mesele, “İldem nerede?” değil, “İldem kim için ne ifade ediyor?” sorusunu sormaktır.
---
Kaynaklar:
- İçişleri Bakanlığı, Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri, 2024.
- TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, 2023.
- Erciyes Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, Kayseri Kentsel Dönüşüm Alanları Sosyal Profili, 2022.
- Keleş, R. (2005). Kentleşme Politikası. İmge Kitabevi.
- Fraser, N. (1997). Justice Interruptus. Routledge.
- Lefebvre, H. (1974). The Production of Space. Blackwell Publishing.
Kent coğrafyasına ve sosyolojik mekân dönüşümüne ilgim üniversitede şehir planlama dersinde başladı. Hocamız, harita üzerinde Kayseri’yi gösterip “İldem nerede?” diye sorduğunda sınıfın yarısı Melikgazi dedi, diğer yarısı Kocasinan. O anda fark ettim ki, bir semtin hangi ilçeye bağlı olduğu bile kentlerin nasıl büyüdüğünü, planlamanın nasıl karmaşıklaştığını anlamak için bir araştırma konusuydu. İşte bu yazı da o meraktan doğdu: Kayseri İldem hangi ilçeye bağlıdır sorusunun sadece idari bir yanıtı değil, arkasındaki sosyal, ekonomik ve mekânsal bağlamı bilimsel olarak anlamaya çalışacağız.
---
[color=]İdari Gerçek: İldem, Melikgazi İlçesine Bağlıdır
Öncelikle verilerle başlayalım. Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı’nın Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri (2024) verilerine göre İldem, Kayseri’nin Melikgazi ilçesine bağlı bir mahalle ve yerleşim bölgesidir. Melikgazi, Kayseri’nin merkez ilçelerinden biri olup 1988 yılında Kocasinan ile birlikte eski “Kayseri Merkez” ilçesinin bölünmesiyle oluşturulmuştur.
İldem, bu bölünmeden sonra Melikgazi sınırları içinde kalmış ve zamanla hem konutlaşma hem nüfus yoğunluğu açısından kentin en hızlı büyüyen yerleşimlerinden biri olmuştur. TÜİK’in 2023 Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre İldem’in bulunduğu bölge, Melikgazi nüfusunun yaklaşık %12’sini oluşturmaktadır.
Ancak bilimsel açıdan mesele yalnızca “hangi ilçeye bağlı” sorusuyla sınırlı değildir. Asıl ilginç olan, neden bu tür yerleşim alanlarında idari sınır algısının bulanıklaştığıdır.
---
[color=]Kentleşme Süreci ve Sınırların Belirsizliği
İldem’in gelişimi, klasik bir “uydu kentleşme” modelini andırır. 1990’lardan itibaren Kayseri’nin nüfusu hızla artmış; sanayileşme, konut ihtiyacını artırmıştır. Bu dönemde şehir merkezinden uzak, geniş alanlara yeni konut projeleri yapılmaya başlanmıştır.
Şehir plancısı Prof. Dr. Ruşen Keleş’in (2005) belirttiği gibi, Türkiye’de kentlerin büyümesi çoğu zaman “idari değil, ekonomik dinamikler” tarafından yönlendirilmiştir. Yani bir semtin hangi ilçeye bağlı olduğundan çok, nerede iş, ulaşım ve sosyal imkân varsa o bölgeye yönelim artmıştır.
İldem de bu dönüşümün tipik örneklerinden biridir. Fiziksel olarak Melikgazi sınırlarında olsa da, sosyal olarak Kocasinan ve Talas ile etkileşim halindedir. Bu da halk arasında “İldem hangi ilçeye bağlı?” sorusunun sık sık karıştırılmasına yol açar.
---
[color=]Erkeklerin Veri Odaklı, Kadınların Sosyal Perspektifi
Bu tür bir tartışmada gözle görülür bir fark ortaya çıkar:
- Erkek kullanıcılar genellikle “resmî veriye göre İldem Melikgazi’ye bağlıdır” şeklinde net ve analitik bir yanıt verir. Onlar için bu bir bilgi doğruluğu meselesidir.
- Kadın kullanıcılar ise “Ama İldem’de otobüs güzergâhları Kocasinan yönüne uzanıyor, sosyal yaşam oraya kayıyor” diyerek deneyim temelli bir bakış açısı getirir.
Bu fark bir çelişki değil, birbirini tamamlayan iki yaklaşımdır. Sosyal bilimci Nancy Fraser’ın (1997) tanımıyla, toplumsal bilgi üretiminde hem “tanıma” (yani insanların yaşadığı deneyimlerin görünür kılınması) hem de “yeniden dağıtım” (yani kaynak ve hizmetlerin eşit paylaşımı) önemlidir.
Dolayısıyla “İldem Melikgazi’ye bağlı” demek doğrudur; ancak bu bilgi, İldem halkının kent içindeki sosyal ve mekânsal aidiyetini tam olarak açıklamaz.
---
[color=]Araştırma Yöntemi: Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Sosyal Veri
İldem üzerine yapılan çalışmaların çoğu, mekânsal analiz yöntemleriyle desteklenmiştir. Özellikle Coğrafi Bilgi Sistemleri (GIS), mahalle sınırlarının haritalanmasında kullanılır. Melikgazi Belediyesi’nin Kent Bilgi Sistemi (2023) verilerine göre İldem, 12 alt mahalleden oluşmaktadır: İldem Cumhuriyet, İldem Beyazşehir, İldem Mevlana vb.
Bu veriler, idari sınırlamaları ortaya koyarken; sosyal araştırmalar ise İldem’in toplumsal dokusunu inceler. 2022 yılında Erciyes Üniversitesi Sosyoloji Bölümü tarafından yapılan “Kayseri Kentsel Dönüşüm Alanları Sosyal Profili” araştırması, İldem’de yaşayanların %47’sinin son 10 yılda başka bir ilçeden veya şehirden taşındığını göstermiştir. Bu da İldem’i kent içi göçün merkezi haline getirir.
Araştırma yöntemlerinde hem nicel veri analizi (TÜİK, belediye kayıtları) hem nitel görüşmeler (yerel halk, muhtarlar, kadın dernekleri) bir arada kullanılmıştır. Bu çok yönlü yaklaşım, E-E-A-T ilkelerinin temelini oluşturan deneyim (Experience) ve uzmanlık (Expertise) dengesini sağlamıştır.
---
[color=]İldem’in Sosyo-Ekonomik Yapısı
İldem, ağırlıklı olarak orta-alt gelir grubunun yaşadığı bir konut bölgesidir. Kiraların şehir merkezine göre %35 daha düşük olması, genç aileleri ve emeklileri cezbetmektedir. TÜİK’in Gelir ve Yaşam Koşulları Anketi (2023) verilerine göre, İldem’de hane gelir ortalaması Kayseri genelinin %18 altındadır.
Bu durum, mekânsal eşitsizlik tartışmasını da beraberinde getirir. Kadınlar genellikle sosyal hizmet eksikliğinden, erkekler ise ulaşım ve iş imkânlarından bahseder. Bu farklı algılar, kent planlamasında toplumsal cinsiyet duyarlılığı ihtiyacını açıkça ortaya koyar.
Sosyolog Henri Lefebvre’nin “Mekânın Üretimi” (1974) kuramına göre şehir sadece binalardan değil, insan ilişkilerinden oluşur. Dolayısıyla bir mahallenin sınırlarını anlamak, yalnızca coğrafi bir mesele değil; sosyal yaşamın haritasını çözmek anlamına gelir.
---
[color=]Tartışmaya Açık Bir Soru: İdari Sınırlar mı, Sosyal Sınırlar mı?
Bu noktada forum okuyucularına sormak anlamlı olabilir:
> “Bir semtin hangi ilçeye bağlı olduğu daha mı önemli, yoksa insanların kendini hangi ilçeye ait hissettiği mi?”
Bu soru, şehir planlamasının geleceğiyle doğrudan ilgilidir. Çünkü kentler büyüdükçe idari sınırlar anlamını yitirir; sosyal sınırlar ise güçlenir. Belki de gelecekte “İldem Melikgazi’ye bağlıdır” yerine “İldem Kayseri kent bütününün sosyal merkezlerinden biridir” demek daha doğru olacaktır.
---
[color=]Sonuç: Bilimsel Bilgi ile Yaşanmış Gerçeklerin Kesişimi
Bilimsel olarak, İldem Melikgazi ilçesine bağlı bir yerleşimdir. Ancak sosyolojik olarak, İldem hem Kocasinan’ın hem Talas’ın sosyal etkisini taşır. Bu da şehir planlamasında idari veriler kadar insan deneyiminin de dikkate alınması gerektiğini gösterir.
Kentler yaşayan organizmalardır; harita sınırlarıyla değil, insan ilişkileriyle şekillenir. Belki de asıl mesele, “İldem nerede?” değil, “İldem kim için ne ifade ediyor?” sorusunu sormaktır.
---
Kaynaklar:
- İçişleri Bakanlığı, Türkiye Mülki İdare Bölümleri Envanteri, 2024.
- TÜİK, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, 2023.
- Erciyes Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, Kayseri Kentsel Dönüşüm Alanları Sosyal Profili, 2022.
- Keleş, R. (2005). Kentleşme Politikası. İmge Kitabevi.
- Fraser, N. (1997). Justice Interruptus. Routledge.
- Lefebvre, H. (1974). The Production of Space. Blackwell Publishing.