Morgoth
New member
“İşbitiren” lakaplı çete üyesi Frank Tagliano’nun işvereni aleyhinde söz verdikten daha sonra şahit müdafaa programı yeterince Norveç’e yollanmasını mevzu alan “Lillyhammer”, bu huysuz adamın adaptasyon sürecini ve kendi formlarını hayata geçirme eforunu işliyor. 2012-2014 yılları içinde yayınlanan dizide ahenk güldürüsünün yanı sıra Amerikan külçeşidinin “medeniyetin beşiği”ndeki imtihanı da ironik bir lisanla aktarılıyor.
MASAYI TUTAN ADAMDAN PARAYI TOPLAYAN ADAMA
Frank Tagliano iş ortağı Aldo’ya ihanet ettikten daha sonra birçok itirafçı mafya emeklisi üzere soluğu egzotik bir tatil adasında almaktansa yıllar evvelden 1994 kış olimpiyatlarında görüp hayran kaldığı küçük bir Norveç kentine yerleşiyor. Rastgele bir estetik operasyonu geçirmeyen Frank kasabaya babası Norveçli bir Amerikan vatandaşı olarak (Giovanni-Johnny Henriksen) geliyor. Ayak basar basmaz sürprizler karşılıyor onu. örneğin komşusu Laila bir polis memuru!
Uzun ve can sıkıcı bir bürokratik süreç konuyor önüne. İş bulmak için kurs, ülke külçeşidini tanımak için kurs… Kurs da kurs! Rüşvet teklif ettiği memur Johnny’ye gıcık olunca bu süreçlere yenileri ekleniyor ta ki Johnny eski Frank olana, bildiği yola dönene dek…
Küçük kasabadan beklediği randımanı alamayan Johnny işleri eski günlerdeki üzere, “öğrendiği halde” çözmeye başlıyor ve rüşvet, ısrar vb. nazik kalabilecek teşebbüslerini şantaj, tehdit, şiddet izliyor. Kasabaya gelirken trende rastladığı yaşlı yolcuyu rahatsız eden gençleri nasıl sindirdiyse yahut birinci günlerinde yerleşim yerine dadanan bir kurdu nasıl avladıysa tıpkı taktikleri bu sefer işinde yükselmek için kullanıyor. Kasabanın barını (Flamingo Bar) satın alıyor, akabinde bölgeye yapılacak lüks sitelere ortak oluyor. Attığı her yiğit ve bitirim adım ona hem yeni dostluklar hem hürmet kazandırıyor. Olağan sevmeyenleri de çoğalıyor. yavaşça karar yabancı aksisi polis memuru Geir Elvis mesela… Tam bir “dosta inanç, düşmana dehşet ve nefret” vakası! Johnny avane toplamak için kasabanın işsiz güçsüzlerini yanına çekip onlara hoşluklar yaparken kendi nizamını kabul ettirmek isteyenleriyse sindirerek hizaya çekiyor, bir manada Amerikan düşünü Kuzey’e taşıyor! Birinci kısımda (elbette bir daha bir hesabından ötürü) masayı tutmaya talip olan Johnny vakit içinde kasabada bir hata ağı kurarak parsayı toplamaya başlıyor.
GEÇMİŞİNDE KAN VE KAR, ALKIŞLAR VE KURŞUNLAR… İŞTE LILLEHAMMER!
Lillyhammer isminden başlayalım. Dizi ismini kasabadan (Lillehammer) değil Johnny’nin vurularak öldürülen köpeği Lilly’den alıyor ancak elbet kışkırtıcı bir benzerlik kelam konusu… Bu seçim dizinin alaycı yapısına uygun ve Amerika’nın Avrupa’ya yaklaşımının karakteristik bir dışavurumu aslında… Lillehammer küçük bir yerleşim bulunmasına rağmen geçmişine biroldukca olay sığdırmış. Meşhur kış Olimpiyatları haricinde bir de Mossad Suikasti var ki salt “trajik” biçiminde anmak yetmez. 1973’te bir restoranda çalışan Faslı emekçi Ahmet Bouichikhi 72 Münih Olimpiyatları’ndaki hücumun sorumlularından Ali Hassan Salameh sanılıp Kara Eylül örgütüyle ilişkilendirilerek öldürülüyor. Bu katliamın akabinde Mossad casusları kayda kıymet bir ceza dahi almıyorlar. (Dizinin üçüncü döneminde bir sahnede bu olaya gönderme yapılıyor.) Tahminen kasabada bu biçimdesi travmatik bir olay yaşanması, göçmenlere yaklaşımı da belirliyor ve günümüz kurmaca dünyasında yabancıların ahenk sıkıntısını, komik ögeler bezenmiş biçimde lakin bir yandan da ön yargılarla, ırkçılıkla gayretin gölgesinde izliyoruz. Üstelik yabancılara gösterilen yakınlığı bir daha yabancının kimliğinden ve nüfuzundan bağımsız kıymetlendiremiyoruz. Johnny kendini kabul ettirdiklerine “kuvvetli bir Amerikalı” olarak ettirirken onu sevmeyenlerin ise Arap sanması ve bir kaçakla karıştırması ilgi cazip… Problemin göçmek veyahut göçmenlik olmadığı, her şeyi göçmenin kimliğinin belirlediği epey geçmeden anlaşılıyor. Johnny başta yadırgansa da bir mühlet daha sonra işlerini rüşvet ve şantajla yoluna koyuyor. O bürokratik duvar, konuğun gücü ve Amerikan sıcakkanlılığı karşısında çöküveriyor. Şeytan tüyü var Johnny’de!
DOSTA VİSKİ SUNUP DÜŞMANI BUZLU SUYA SOKAN BİR NOBRAN
Dizide kültür çatışması ekseninde belirlenen bir ötekileştirmeden daha kelam edebiliriz. Johnny’nin Lillehammer’deki yaşantısı Amerika’nın kendisinden olmayanı aşağılama, yok sayma siyasetiyle özdeşleştirebilir. Kendini bir bakıma dünyanın efendisi sayan, dış siyasette “ilişki” kavramı yerine tahakküm kurma pratiğini tercih eden Amerika ruhsal üstünlüğü ise oldukçakültürlü, fazlaca uluslu gösterişinden ve kültürel saldırganlığından alıyor. ötürüsıyla Johnny’nin bu küçük Norveç kasabasındaki davranışlarını bir mafya bozuntusunun öbür türlüsünü bilmeyişine değil de geride bıraktığı ülkenin nobranlığına yormak daha gerçekçi… esasen havuç-sopa taktiğinin, “dosta inanç düşmana korku” geleneğinin soğuk savaş artığı bir siyasete, denetim altında tutma siyasetine yaradığı ortada. Satın alabileceğini al, alamadığını korkut… Korkmuyorsa yıldır…
Dostlarını “kullanabilecekleri” içinden seçen Johnny onlara ekseriyetle viski ikram ediyor, kimi vakit de poker masasına davet ediyor. Ancak tek bir adımı beklentisiz, tek bir lütfu hesapsız sayılmaz. Tagliano insanlardan almak istediğini almak konusunda uzman… Örneğin “ona ne verebilir ki” dediklerimizden dahi bir şeyler koparıyor. Adeta sineğin yağını sağıyor ve bu fırsatçı tavrı göçtüğü ülkenin kuruluş ideolojisine de işaret etmekte… örneğin poker oynadığı “kılıbık” arkadaşından kumar borcuna karşılık eşinin doğum yapacağı hastaneyi değiştirmesini talep ederek sevgilisine kasabadaki hastanede yer açılmasını sağlıyor.
Bu örnekler çoğaltılabilir elbet lakin şakacı manzarasının altında bir nobran yattığını söyleyelim. Johnny’de rastladığımız bu nobranlık Amerika’nın müdahaleci zalimliği ve kültürel yayılmacılığının beden bulmuş hali. beraberinde başarılı kriz idaresinin de uzantısı… Amerika şahsen yarattığı veya ortasına düştüğü krizleri lehine çevirerek “fırsatlar ülkesi” olmuş. Johnny de zaafları kullanarak devam ediyor yoluna, önüne çıkan pürüzleri tez etmeden lakin kararlılıkla temizliyor. Polis memuru Geir’in tatile çıktığı New York’ta giriştiği işgüzar soruşturma kendi sonunu hazırlarken Johnny’nin düşmanlarını da Norveç’e çekiyor. İki tetikçi, eski dostları Frank’i “harcamaya” geliyorlar. Doğrusu onlar da küçümsüyor Kuzey’deki hayatı ve işlerini bir an evvelden bitirip gitmenin kaygısına düşüyorlar.
NORVEÇ SOĞUK, BÜROKRATİK VE DEMOKRATİK…
Norveç’te dışarısı buz üzere soğukken yaşama iştirak bürokratik, toplumsal ilişkilerse alabildiğine demokratik! Sık hata işlenmeyen, içki kaçakçılığı haricinde aman aman bir organize faaliyete rastlanmayan bir ülke Norveç… “Lillyhammer” bu biçimde bir Norveç çizmiş. Amerika’dan gelenlerin şaşırması çok doğal. esasen dizideki kültürel çatışma adaptasyon temelinden hareket ediyor. Frankie’nin Johnny’ye dönüşümü kurduğu dostluklardan okunabilir. Öbür yandan sevgilisi Sigrid’in oğlu Jonas’a yaklaşımı da aydınlatıcı… Çocuğa kendisini rahatsız eden akranlarını dövmesini öğütlüyor, şiddet içerikli bilgisayar oyunları alıyor. Norveç’te beşerler problemleri konuşarak halletmeye alışmış! “Gece Kuzgunları” isimli küme kasabada dolaşıp olay çıkaran alkollü gençleri ikna etmeye çalışıyor örneğin… Yahut Johnny’nin taşındığı apartmanda kıl bir yönetici var. Problemleri şiddet ve ayak oyunlarıyla çözme yanlısı Johnny, Gece Kuzgunları’nı şiddete teşvik ederken yöneticiyi bir açığını yakalayarak devre dışı bırakıyor; doğal bununla da yetinmiyor, yerine geçiyor.
Su katılmamış bir Amerikalı o: İstilacı, profesyonel ve acımasız! Bu kültürel çatışma olayların daha da karıştığı ikinci dönemde göçmenler üzerinden ilerliyor. Johnny ve grubu işleri güzelce büyütüp yasa dışı faaliyetlerini saklamaktan vazgeçiyor. Bir göçmen ofisine ortak olan Amerikalının birinci dönemdeki kapitalist kindarlığı çabucak hemen akıllardan çıkmamışken göçmenlere kucak açması şaşırtan. Birinci dönemde Jonas’a Norveç için ehemmiyet taşıyan Bağımsızlık Günü’nde göçmen aykırısı ve eşitlik düşmanı sert bir konuşma yaptıran Johnny bu kere onlardan kâr edebileceğini anlayınca taktik değişikliğine gidiyor. Bürokratik ve demokratik Norveç işte bu biçimde aşılıyor, dayanışmayı mafyanın yürüttüğü bir düzlemde!
KABAHAT GÜLDÜRÜSÜ
“Lillyhammer” başarılı bir hata güldürüsü ve esasen güldürüsü ağır basan, güldürmek gayesiyle çekilmiş bir dizi. Bu bakımdan “The Sopranos”la tek ortak yanının başroldeki Steven Van Zandt olduğunu düşünmüyorum. Bugün biroldukça kişi tarafınca “televizyon tarihinin en âlâ dizisi” biçiminde yorumlanan Sopranos cürüm anlatılarına yeni bir bakış kazandırarak mafyatik münasebetlerin yarattığı o hatalı ve kuvvetli yalnızlığa naif bir yorum getirdi. olağan olarak bu naifliği dozunda kullandı, şiddetten kısmayıp maço lisanın gerekliliklerini eksik etmedi. “Lillyhammer” da “Sopranos” üzere yalnızlığa sürüklenmiş bir Baba’nın (Sopranos terminolojisinde tahminen askere denk düşen Tagliano’nun) yaşama tutunma uğraşından hareket ediyor yani bir daha duygusal bir art plandan beslenmekte… Bu bakış patlayıcı bir fikre de hizmet ediyor doğrusu. “Yalnız kalmış baba”nın iktidarı bir daha yorumlayarak aile olma macerası ve huylunun huyundan vazgeçmeyişi gülünç olaylara kapı aralıyor. Johnny’nin “alfa erkek” çıkışları etrafındaki zayıf karakterlere her seferinde çeşitli gülünçlükler serpiştirirken bir yandan yaşadığı ahenk sorunu ve nihayetinde kendini dayatması mizahi istikameti canlı tutuyor.
Oyunculuklara gelirsek Van Zandt’ın başarısına değinmeden geçmeyelim. “Sopranos”ta bilhassa birinci döneminde Al Pacino taklitleriyle dikkat çeken müzisyen kökenli oyuncu “Lillyhammer”da tam manasıyla döktürmüş. yavaşça öne devrilerek bitirim ve karikatür yürüyüşü, alaycı bakışları, her duyguyu tıpkı hızla, çatık kaşlarıyla söz edebilme mahareti Van Zandt’ı elbet birkaç adım öne çıkarıyor. Takımın geri kalanı ise -Amerika’dan gelenleri ve New York kısmında karşımıza çıkanları saymazsak- büyük ölçüde Norveçli oyunculardan konseyi… esasen dizi Netflix’in birinci ortak üretimlerinden ve dizi açılırken eski Netflix logosunu görmek mümkün… Johnny’nin ortağı, saf ve pak kalpli Torgeir’i, Trond Fausa Aurvaag canlandırırken bayan düşkünü, işkolik Jan rolünde Fridtjov Såheim, lokal çetenin üyeleri Roy (Robert Skjærstad) ile Arne (Tommy Karlsen) diziye renk katıyorlar. Bilhassa Skjærstad’ın bizim Gerçek Kesit’ten Sarı bıyık’ı (Cahit Kaşıkçılar) andırdığını söyleyebiliriz.
Bu noktada Aurvaag ve Saheim’e parantez açmalıyız. “Lillyhammer” elbet Van Zandt’ın dizisi hatta hikaye bakımından bir irtibatı olmamasına rağmen bize “Sopranos”un bir armağanı! Zandt bir “Sopranos” karakteri olmasa “Lillyhammer” da muhtemelen çekilmeyecekti. Lakin dizide anlatımı olgunlaştıran temel öge insanı görmemiz… Zandt insanı gösteriyor, onun eksik kaldığı yerlerde ise devreye Torgeir ve Jan karakterleri giriyor. Şaşkın, saplantılı, zevzek, açgözlü, korkak üzere biroldukça sıfatı paylaşarak hikayeyi adeta sırtlıyorlar. Dizinin kurgusal boyutunu yani tesadüf ve sıçrayışları dengeleyen bu gerçekçi yaklaşım ayakları yere basan karakterlerin yanı sıra kuvvetli bir anlatıyı da birlikteinde getiriyor.
* *
“Lillyhammer” birkaç yıl daha yayınlanacak bir materyale sahipken üçüncü döneminde, tadı damakta bırakıp sonlandırılmış. sonucunda mizahı, insanı nazaranbileceğimiz ince karakterleri ve siyasal sıkıntıları dinamik anlatısına sindirmesiyle dikkat çeken dizi bununla birlikte kelamını esirgememiş. Dizinin, göçmenlerin ahengi ve ötekiye bakış üzere Doğu-Batı ekseninde beliren yeni problemlerin ötesinde tarihi bir çatışmayı, “Batı-daha da Batı” çatışmasını da muvaffakiyetle işleyerek bir ana fikir canlandırdığını görüyoruz. “Lillyhammer” mafya güldürü ve dramalarının yeni bir damar bulduğu, “aile”den daha sonra insanı da keşfettiği 2000’lerde güzel bir örnek olarak öne çıkıyor.
MASAYI TUTAN ADAMDAN PARAYI TOPLAYAN ADAMA
Frank Tagliano iş ortağı Aldo’ya ihanet ettikten daha sonra birçok itirafçı mafya emeklisi üzere soluğu egzotik bir tatil adasında almaktansa yıllar evvelden 1994 kış olimpiyatlarında görüp hayran kaldığı küçük bir Norveç kentine yerleşiyor. Rastgele bir estetik operasyonu geçirmeyen Frank kasabaya babası Norveçli bir Amerikan vatandaşı olarak (Giovanni-Johnny Henriksen) geliyor. Ayak basar basmaz sürprizler karşılıyor onu. örneğin komşusu Laila bir polis memuru!
Uzun ve can sıkıcı bir bürokratik süreç konuyor önüne. İş bulmak için kurs, ülke külçeşidini tanımak için kurs… Kurs da kurs! Rüşvet teklif ettiği memur Johnny’ye gıcık olunca bu süreçlere yenileri ekleniyor ta ki Johnny eski Frank olana, bildiği yola dönene dek…
Küçük kasabadan beklediği randımanı alamayan Johnny işleri eski günlerdeki üzere, “öğrendiği halde” çözmeye başlıyor ve rüşvet, ısrar vb. nazik kalabilecek teşebbüslerini şantaj, tehdit, şiddet izliyor. Kasabaya gelirken trende rastladığı yaşlı yolcuyu rahatsız eden gençleri nasıl sindirdiyse yahut birinci günlerinde yerleşim yerine dadanan bir kurdu nasıl avladıysa tıpkı taktikleri bu sefer işinde yükselmek için kullanıyor. Kasabanın barını (Flamingo Bar) satın alıyor, akabinde bölgeye yapılacak lüks sitelere ortak oluyor. Attığı her yiğit ve bitirim adım ona hem yeni dostluklar hem hürmet kazandırıyor. Olağan sevmeyenleri de çoğalıyor. yavaşça karar yabancı aksisi polis memuru Geir Elvis mesela… Tam bir “dosta inanç, düşmana dehşet ve nefret” vakası! Johnny avane toplamak için kasabanın işsiz güçsüzlerini yanına çekip onlara hoşluklar yaparken kendi nizamını kabul ettirmek isteyenleriyse sindirerek hizaya çekiyor, bir manada Amerikan düşünü Kuzey’e taşıyor! Birinci kısımda (elbette bir daha bir hesabından ötürü) masayı tutmaya talip olan Johnny vakit içinde kasabada bir hata ağı kurarak parsayı toplamaya başlıyor.
GEÇMİŞİNDE KAN VE KAR, ALKIŞLAR VE KURŞUNLAR… İŞTE LILLEHAMMER!
Lillyhammer isminden başlayalım. Dizi ismini kasabadan (Lillehammer) değil Johnny’nin vurularak öldürülen köpeği Lilly’den alıyor ancak elbet kışkırtıcı bir benzerlik kelam konusu… Bu seçim dizinin alaycı yapısına uygun ve Amerika’nın Avrupa’ya yaklaşımının karakteristik bir dışavurumu aslında… Lillehammer küçük bir yerleşim bulunmasına rağmen geçmişine biroldukca olay sığdırmış. Meşhur kış Olimpiyatları haricinde bir de Mossad Suikasti var ki salt “trajik” biçiminde anmak yetmez. 1973’te bir restoranda çalışan Faslı emekçi Ahmet Bouichikhi 72 Münih Olimpiyatları’ndaki hücumun sorumlularından Ali Hassan Salameh sanılıp Kara Eylül örgütüyle ilişkilendirilerek öldürülüyor. Bu katliamın akabinde Mossad casusları kayda kıymet bir ceza dahi almıyorlar. (Dizinin üçüncü döneminde bir sahnede bu olaya gönderme yapılıyor.) Tahminen kasabada bu biçimdesi travmatik bir olay yaşanması, göçmenlere yaklaşımı da belirliyor ve günümüz kurmaca dünyasında yabancıların ahenk sıkıntısını, komik ögeler bezenmiş biçimde lakin bir yandan da ön yargılarla, ırkçılıkla gayretin gölgesinde izliyoruz. Üstelik yabancılara gösterilen yakınlığı bir daha yabancının kimliğinden ve nüfuzundan bağımsız kıymetlendiremiyoruz. Johnny kendini kabul ettirdiklerine “kuvvetli bir Amerikalı” olarak ettirirken onu sevmeyenlerin ise Arap sanması ve bir kaçakla karıştırması ilgi cazip… Problemin göçmek veyahut göçmenlik olmadığı, her şeyi göçmenin kimliğinin belirlediği epey geçmeden anlaşılıyor. Johnny başta yadırgansa da bir mühlet daha sonra işlerini rüşvet ve şantajla yoluna koyuyor. O bürokratik duvar, konuğun gücü ve Amerikan sıcakkanlılığı karşısında çöküveriyor. Şeytan tüyü var Johnny’de!
DOSTA VİSKİ SUNUP DÜŞMANI BUZLU SUYA SOKAN BİR NOBRAN
Dizide kültür çatışması ekseninde belirlenen bir ötekileştirmeden daha kelam edebiliriz. Johnny’nin Lillehammer’deki yaşantısı Amerika’nın kendisinden olmayanı aşağılama, yok sayma siyasetiyle özdeşleştirebilir. Kendini bir bakıma dünyanın efendisi sayan, dış siyasette “ilişki” kavramı yerine tahakküm kurma pratiğini tercih eden Amerika ruhsal üstünlüğü ise oldukçakültürlü, fazlaca uluslu gösterişinden ve kültürel saldırganlığından alıyor. ötürüsıyla Johnny’nin bu küçük Norveç kasabasındaki davranışlarını bir mafya bozuntusunun öbür türlüsünü bilmeyişine değil de geride bıraktığı ülkenin nobranlığına yormak daha gerçekçi… esasen havuç-sopa taktiğinin, “dosta inanç düşmana korku” geleneğinin soğuk savaş artığı bir siyasete, denetim altında tutma siyasetine yaradığı ortada. Satın alabileceğini al, alamadığını korkut… Korkmuyorsa yıldır…
Dostlarını “kullanabilecekleri” içinden seçen Johnny onlara ekseriyetle viski ikram ediyor, kimi vakit de poker masasına davet ediyor. Ancak tek bir adımı beklentisiz, tek bir lütfu hesapsız sayılmaz. Tagliano insanlardan almak istediğini almak konusunda uzman… Örneğin “ona ne verebilir ki” dediklerimizden dahi bir şeyler koparıyor. Adeta sineğin yağını sağıyor ve bu fırsatçı tavrı göçtüğü ülkenin kuruluş ideolojisine de işaret etmekte… örneğin poker oynadığı “kılıbık” arkadaşından kumar borcuna karşılık eşinin doğum yapacağı hastaneyi değiştirmesini talep ederek sevgilisine kasabadaki hastanede yer açılmasını sağlıyor.
Bu örnekler çoğaltılabilir elbet lakin şakacı manzarasının altında bir nobran yattığını söyleyelim. Johnny’de rastladığımız bu nobranlık Amerika’nın müdahaleci zalimliği ve kültürel yayılmacılığının beden bulmuş hali. beraberinde başarılı kriz idaresinin de uzantısı… Amerika şahsen yarattığı veya ortasına düştüğü krizleri lehine çevirerek “fırsatlar ülkesi” olmuş. Johnny de zaafları kullanarak devam ediyor yoluna, önüne çıkan pürüzleri tez etmeden lakin kararlılıkla temizliyor. Polis memuru Geir’in tatile çıktığı New York’ta giriştiği işgüzar soruşturma kendi sonunu hazırlarken Johnny’nin düşmanlarını da Norveç’e çekiyor. İki tetikçi, eski dostları Frank’i “harcamaya” geliyorlar. Doğrusu onlar da küçümsüyor Kuzey’deki hayatı ve işlerini bir an evvelden bitirip gitmenin kaygısına düşüyorlar.
NORVEÇ SOĞUK, BÜROKRATİK VE DEMOKRATİK…
Norveç’te dışarısı buz üzere soğukken yaşama iştirak bürokratik, toplumsal ilişkilerse alabildiğine demokratik! Sık hata işlenmeyen, içki kaçakçılığı haricinde aman aman bir organize faaliyete rastlanmayan bir ülke Norveç… “Lillyhammer” bu biçimde bir Norveç çizmiş. Amerika’dan gelenlerin şaşırması çok doğal. esasen dizideki kültürel çatışma adaptasyon temelinden hareket ediyor. Frankie’nin Johnny’ye dönüşümü kurduğu dostluklardan okunabilir. Öbür yandan sevgilisi Sigrid’in oğlu Jonas’a yaklaşımı da aydınlatıcı… Çocuğa kendisini rahatsız eden akranlarını dövmesini öğütlüyor, şiddet içerikli bilgisayar oyunları alıyor. Norveç’te beşerler problemleri konuşarak halletmeye alışmış! “Gece Kuzgunları” isimli küme kasabada dolaşıp olay çıkaran alkollü gençleri ikna etmeye çalışıyor örneğin… Yahut Johnny’nin taşındığı apartmanda kıl bir yönetici var. Problemleri şiddet ve ayak oyunlarıyla çözme yanlısı Johnny, Gece Kuzgunları’nı şiddete teşvik ederken yöneticiyi bir açığını yakalayarak devre dışı bırakıyor; doğal bununla da yetinmiyor, yerine geçiyor.
Su katılmamış bir Amerikalı o: İstilacı, profesyonel ve acımasız! Bu kültürel çatışma olayların daha da karıştığı ikinci dönemde göçmenler üzerinden ilerliyor. Johnny ve grubu işleri güzelce büyütüp yasa dışı faaliyetlerini saklamaktan vazgeçiyor. Bir göçmen ofisine ortak olan Amerikalının birinci dönemdeki kapitalist kindarlığı çabucak hemen akıllardan çıkmamışken göçmenlere kucak açması şaşırtan. Birinci dönemde Jonas’a Norveç için ehemmiyet taşıyan Bağımsızlık Günü’nde göçmen aykırısı ve eşitlik düşmanı sert bir konuşma yaptıran Johnny bu kere onlardan kâr edebileceğini anlayınca taktik değişikliğine gidiyor. Bürokratik ve demokratik Norveç işte bu biçimde aşılıyor, dayanışmayı mafyanın yürüttüğü bir düzlemde!
KABAHAT GÜLDÜRÜSÜ
“Lillyhammer” başarılı bir hata güldürüsü ve esasen güldürüsü ağır basan, güldürmek gayesiyle çekilmiş bir dizi. Bu bakımdan “The Sopranos”la tek ortak yanının başroldeki Steven Van Zandt olduğunu düşünmüyorum. Bugün biroldukça kişi tarafınca “televizyon tarihinin en âlâ dizisi” biçiminde yorumlanan Sopranos cürüm anlatılarına yeni bir bakış kazandırarak mafyatik münasebetlerin yarattığı o hatalı ve kuvvetli yalnızlığa naif bir yorum getirdi. olağan olarak bu naifliği dozunda kullandı, şiddetten kısmayıp maço lisanın gerekliliklerini eksik etmedi. “Lillyhammer” da “Sopranos” üzere yalnızlığa sürüklenmiş bir Baba’nın (Sopranos terminolojisinde tahminen askere denk düşen Tagliano’nun) yaşama tutunma uğraşından hareket ediyor yani bir daha duygusal bir art plandan beslenmekte… Bu bakış patlayıcı bir fikre de hizmet ediyor doğrusu. “Yalnız kalmış baba”nın iktidarı bir daha yorumlayarak aile olma macerası ve huylunun huyundan vazgeçmeyişi gülünç olaylara kapı aralıyor. Johnny’nin “alfa erkek” çıkışları etrafındaki zayıf karakterlere her seferinde çeşitli gülünçlükler serpiştirirken bir yandan yaşadığı ahenk sorunu ve nihayetinde kendini dayatması mizahi istikameti canlı tutuyor.
Oyunculuklara gelirsek Van Zandt’ın başarısına değinmeden geçmeyelim. “Sopranos”ta bilhassa birinci döneminde Al Pacino taklitleriyle dikkat çeken müzisyen kökenli oyuncu “Lillyhammer”da tam manasıyla döktürmüş. yavaşça öne devrilerek bitirim ve karikatür yürüyüşü, alaycı bakışları, her duyguyu tıpkı hızla, çatık kaşlarıyla söz edebilme mahareti Van Zandt’ı elbet birkaç adım öne çıkarıyor. Takımın geri kalanı ise -Amerika’dan gelenleri ve New York kısmında karşımıza çıkanları saymazsak- büyük ölçüde Norveçli oyunculardan konseyi… esasen dizi Netflix’in birinci ortak üretimlerinden ve dizi açılırken eski Netflix logosunu görmek mümkün… Johnny’nin ortağı, saf ve pak kalpli Torgeir’i, Trond Fausa Aurvaag canlandırırken bayan düşkünü, işkolik Jan rolünde Fridtjov Såheim, lokal çetenin üyeleri Roy (Robert Skjærstad) ile Arne (Tommy Karlsen) diziye renk katıyorlar. Bilhassa Skjærstad’ın bizim Gerçek Kesit’ten Sarı bıyık’ı (Cahit Kaşıkçılar) andırdığını söyleyebiliriz.
Bu noktada Aurvaag ve Saheim’e parantez açmalıyız. “Lillyhammer” elbet Van Zandt’ın dizisi hatta hikaye bakımından bir irtibatı olmamasına rağmen bize “Sopranos”un bir armağanı! Zandt bir “Sopranos” karakteri olmasa “Lillyhammer” da muhtemelen çekilmeyecekti. Lakin dizide anlatımı olgunlaştıran temel öge insanı görmemiz… Zandt insanı gösteriyor, onun eksik kaldığı yerlerde ise devreye Torgeir ve Jan karakterleri giriyor. Şaşkın, saplantılı, zevzek, açgözlü, korkak üzere biroldukça sıfatı paylaşarak hikayeyi adeta sırtlıyorlar. Dizinin kurgusal boyutunu yani tesadüf ve sıçrayışları dengeleyen bu gerçekçi yaklaşım ayakları yere basan karakterlerin yanı sıra kuvvetli bir anlatıyı da birlikteinde getiriyor.
* *
“Lillyhammer” birkaç yıl daha yayınlanacak bir materyale sahipken üçüncü döneminde, tadı damakta bırakıp sonlandırılmış. sonucunda mizahı, insanı nazaranbileceğimiz ince karakterleri ve siyasal sıkıntıları dinamik anlatısına sindirmesiyle dikkat çeken dizi bununla birlikte kelamını esirgememiş. Dizinin, göçmenlerin ahengi ve ötekiye bakış üzere Doğu-Batı ekseninde beliren yeni problemlerin ötesinde tarihi bir çatışmayı, “Batı-daha da Batı” çatışmasını da muvaffakiyetle işleyerek bir ana fikir canlandırdığını görüyoruz. “Lillyhammer” mafya güldürü ve dramalarının yeni bir damar bulduğu, “aile”den daha sonra insanı da keşfettiği 2000’lerde güzel bir örnek olarak öne çıkıyor.