Undertaker
New member
“Drone teknolojisi yardımıyla bir makine sonucu ile insanların öldürülmesine, insanlık olarak karşı çıkmamız gerektiğini düşünüyorum. Bilhassa teknoloji firmalarına baskı yaparak, savaş bölümünü desteklemelerini engellemek mümkün.” Bu kelamlar Gözlemevi Toplum ve İnternet Araştırmaları Merkezi kurucusu Handan Uslu’ya ilişkin. Uslu, drone’lar bazında değişen teknolojinin savaş dalında kullanmasına toplumsal olarak tepki vermemiz gerektiğini savunuyor.
Teknoloji de beşerler üzere günahsız olabilir ve tıpkı onlar üzere kötücül emellere hizmet edebilir. İnsan zekasının her eseri yoruma ve kullanım farklılıklarına açık. Örneğin drone’lar. Drone’lar da beşerler üzere bir yanda tarlada ekinleri sularken başka yanda ise cephede maksatları yok etmeye çalışırken bulabiliyor kendini. Bir yangını söndürebilir lakin bir yangın çıkarmak ve mahremi taciz etmek hedefine da hizmet edebilir. Kurtarıcı, yardımcı misyonlar ile faydacıl tesirler bırakabilirken bir katilin, bir casusun yahut ateşli bir silahın savaşçı aksiyonlarında en aktif rolü de oynayabilir.
Günümüzde artık neredeyse hayatın her alanında kullanmasına şahit olduğumuz drone’lar yani insansız hava araçları güvenlik dalı ve savunma sanayiiyle olan bağı açısından büyük bir tehdit oluşturma potansiyeline sahip. Yapay zeka ve drone teknolojisi yardımıyla otonom biçimde çalışıp, karar verebilen, silahlı bir biçimde uçabilen bu robotik varlıklar yakın gelecekte büyük tartışmalara yol açabilir. Örneğin, ABD Savunma Bakanlığı ile Google’ın bir arada gerçekleştirdiği Maven projesi kapsamında drone’lardan elde edilen imgelerdeki insanların kimliği otomatik bir biçimde teşhis edilebiliyor. Bu da muhakkak bir amacı vurması buyruğu verilen drone’un kalabalık bir ortamda bile amacını tespit edebileceği manasına geliyor.
Askeri drone’ların sayılarının ve hünerlerinin giderek artması geleceğin savaşlarını şimdiden gözümüzde canlandırır oldu. Birinci üretildikleri devirde üzerlerine yerleştirilen kameralarla istihbarat gayesiyle kullanılan drone’lar, 2002 yılında El Düstur başkanı Usame Bin Ladin’e yönelik taarruzda birinci sefer silahlandı ve üç kişinin vefatına yol açtı. O tarihten bu yana ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu biroldukça ülke silahlı drone üretiyor ve cephede faal biçimde kullanıyor. Drone’lar, klâsik beşerli uçaklara oranla sağladığı maliyet avantajıyla, can kayıplarının önlenmesinde oynadığı rolle, keşif ve istihbarat üzere alanlarda sağladığı stratejik avantajlarla orduların vazgeçilmez ögeleri haline gelmiş durumda. Türkiye ise son periyotta bilhassa Kargü ile dünya gündemine oturmuştu. Bildiğiniz üzere Kargu-2 BM raporuna giren birinci otonom SİHA olmuştu. Mart ayında yayımlanan bir BM raporunda Türkiye’de üretilen Kargu-2’ye de yer verildi.
Öte yandan kargo, sıhhat kesimi, ulaşım bölümü, sinema & sinema, haritalama, tarım, birinci yardım üzere biroldukça alanda pek verimli biçimde gerçekleştirilen drone kullanımlarına da şahit oluyoruz. Ülkemizde kayıtlı drone sayısı 55 bini aşmış durumda. Dünyada ki gelişmelere baktığımızda drone’lar artık hayatımızın her alanında fazlası ile yer alacak diyebiliriz. Drone’lar kabiliyetleri ve teknolojik üstünlükleri arttıkça tüzel, etik ve stratejik sorunları birlikteinde getirecek. Beşerler yakın bir gelecekte kargo ve teslimatlarını drone’larla kabul ederken bir yandan özel mülklerinin etrafında uçan drone’lar tarafınca kendilerinin gözetlenmesi ihtimaline rağmen oluşacak mahremiyet ikilemi içinde kalacaklar. Bütün bunların yanında cephelerde savaşan asker drone’lar tahminen de sokaklarımızda toplum polisleri olarak yerlerini alacaklar.
Drone teknolojisini etik ve güvenlik açısından uzmanlar ile masaya yatırdık.
‘BİR ÜLKENİN ASKERİ KAPASİTESİNİ ARTIK ORDU SAYISI DEĞİL, TEKNOLOJİYE ERİŞİMİ BELİRLİYOR’
Handan Uslu klâsik savaş algısının artık günümüz teknolojisi yardımıyla farklı formlara büründüğünü ve süratle gelişen teknolojinin ülkelerin ellerindeki en büyük silah olduğunu vurguluyor: “Savaşlar, yeni yüzyılda form değiştirdi. İki askeri gücün karşı karşıya geldiği cephe müsabakalarından fazla, uzun soluklu operasyonlar kelam konusu. Teknolojiyi elinde bulunduran ülkeler, savaşta da öne geçmiş oluyor. Bir ülkenin askeri kapasitesini artık ordu sayısı değil, teknolojiye erişimi belirliyor.”
‘VATANDAŞ OLARAK TEKNOLOJİ FİRMALARININ DENETLENMESİNİ SAĞLAMALIYIZ’
Google, Pentagon ile işbirliği yapmış ve “Proje Maven” kapsamında insan öldürmek için görüntü manzaralarını işleyen yapay zeka teknolojisi geliştirmişti. Google’ın bu atılımına karşı kamuoyunda oluşan reaksiyonun yarattığı tesire değinen Uslu şu sözleri kullanıyor: “Google çalışanları bu teşebbüs üzerine firmaya karşı protesto yürüyüşü düzenledi ve firma Pentagon ile muahedesini iptal etti. Vatandaşlar olarak, teknoloji firmalarının denetlenmesini sağlamalıyız.”
‘ÖZEL HAYAT SAKLILIĞI İÇİN DE BÜYÜK BİR TEHDİT’
Drone teknolojisinin, özel hayat saklılığı için de büyük bir tehdit olduğunu belirten Uslu “Bir kamerayı yüksekteki pencerenin önüne gdolayıp manzara alma imkanı sağlıyor. Hak ihlallerini tespit ve denetim etmenin çok güç olduğu bu durumlarda, özel hayatın saklılığı kurallarını ihlal edenlere bilhassa katı cezalar uygulanmalı”diyor. Lakin her ne kadar tehlike oluştursa da drone’ların insanlığa ve tabiata hizmet etmek için de kullanılabileceğine dikkat çeken Uslu bilhassa tabiat afetlerinde, drone’ların mağdurların ve ziyan bakılırsan şahısların tespitinde faal olarak kullanıldığını belirtiyor.
‘TEDARİK ZİNCİRLERİ BAŞTAN KURULUYOR VE DRONELAR BU ZİNCİRİN DEĞERLİ BİR PARÇASI’
“Droneların en epey değişim yarattığı dalın “hızlı e-ticaret sektörü” olduğunu düşünüyorum.” diyen Uslu E-ticaret firmalarının, bilhassa korona periyodu daha sonrası büyük bir rekabete girdiğine dikkat çekiyor. Bu rekabetin kazananının, eseri en süratli biçimde ulaştıran firma olacağını belirten Uslu “Tedarik zincirleri baştan kuruluyor ve drone’lar bu zincirin kıymetli bir kesimi. Türkiye’de hepsiburada.com firması da benzeri bir otonom araç geliştirme sürecinde. Drone gibisi esnek, otonom araçların üretimi ilerde çok artacak.” diyor.
‘BU SİSTEMLER AĞAÇ VE İNSANI BİLE VAKİT ZAMAN AYIRT EDEMİYOR’
Türkiye’nin bir biçimde İHA ve SİHA ile dünya gündeminde yer alacağını belirten Teknoloji Editörü Nilay Kamu, drone’ların otonom biçimde tasarlanmasının birtakım riskleri de birlikteinde getireceğini söylüyor ve kelamlarına şöyleki devam ediyor: “Çünkü hala epeyce düzgün geliştirilmiş otonom sistemler bulunmuyor ve bu sistemler ağaç ve insani bile vakit zaman ayırt edemiyor. Bu sebeple yanlışlı gayelere taarruzlar olabilir. Manzara sürece teknolojilerinin daha da geliştirilmesiyle birlikte otonom drone teknolojileri de kıymetli kademe kaydedecek. Türkiye için de bu geçerli. Şu an için otonom sistemler emekleyen bir bebek üzere, yürümesi ve koşabilmesi için vakit gerekiyor.”
‘TERÖR ATAKLARI, YASA DIŞI GÖZETLEME VE KEŞİF, KAÇAKÇILIK’
Drone kullanmasında ülkelerin fazlaca farklı kurallar uyguladığını belirten Kamu, kamuya açık, askeri alanlarda ve havaalanlarında kullanması kısıtlandırılan drone’ların kötücül niyetli bireylerce değerli bir güvenlik tehdidine dönüştüğünün de altını çiziyor. “Bu sebeple birtakım kısıtlamaların ve hudutların olması hayli olağan ve olması gereken şey diyebilirim.” diyen Kamu, tekrar de İHA’ların etik hudutlar dışına çıkartılarak kullanılmasının da mümkün olduğunu, terör atakları, yasa dışı gözetleme ve keşif, kaçakçılık, elektronik gözetleme üzere gayelerle kullanılabileceğini söylüyor.
Drone’ların eğitimleri ve bilinirlikleri arttıkça daha fazla şahsa ulaşmaya başladığına dikkat çeken Kamu artık her fiyat skalasında drone bulmanın mümkün olduğunu lisana getiriyor ve kelamlarına şu biçimde devam ediyor: “Gelişmiş drone’lar epey daha yüksek fiyatlara satılırken, hobi için satılan drone modelleri epeyce daha uygun fiyatlara bulunabiliyor. Bu da tehlikeli yükler ve kaçak mal taşıma üzere yasal olmayan durumların doğmasına niye olabilir. Özel düzenlemeler ile drone kullanmasının sonları çizilebilir.”
‘ORMAN YANGINLARINI SÖNDÜRMEDE, HAYVANLARA YARDIMCO OLMADA, SIHHAT ALANINDA…’
Dünya çapında drone’lar ile ilgili kıymetli gelişmeler olduğunu belirten Kamu, Drone teknolojisinin askeri bir güç olarak kullanmasının yanında orman yangınlarını söndürmede, hayvanlara yardımcı olmada, sıhhat alanında, mahsur kalmış şahıslara kısa müddette ulaşılmasında ve daha biroldukça alandaki aktifliğinin değerine dikkat çekiyor.
“Aklımıza gelmeyen bir hayli alanda kullanılan bu teknoloji daima gelişen sensörler, manzara sürece teknolojileriyle daha da kusursuz hale geliyor.” diyen Kamu yakın vakitte COVİD-19 aşılarının teslimatlarında drone’ların faal biçimde kullanıldığına dikkat çekiyor. Gana’nın korona virüsü aşılarının teslimatları için drone’ları kullanan birinci ülkelerden biri olduğunu söyleyen Kamu ABD’nin Wisconsin eyaletinde ise bir itfaiye teşkilatının drone teknolojisini hayli etkin bir biçimde kullandığını söylüyor ve drone’ların hayatı kolaylaştırıcı kullanımlarına da vurgu yapıyor.
Teknoloji de beşerler üzere günahsız olabilir ve tıpkı onlar üzere kötücül emellere hizmet edebilir. İnsan zekasının her eseri yoruma ve kullanım farklılıklarına açık. Örneğin drone’lar. Drone’lar da beşerler üzere bir yanda tarlada ekinleri sularken başka yanda ise cephede maksatları yok etmeye çalışırken bulabiliyor kendini. Bir yangını söndürebilir lakin bir yangın çıkarmak ve mahremi taciz etmek hedefine da hizmet edebilir. Kurtarıcı, yardımcı misyonlar ile faydacıl tesirler bırakabilirken bir katilin, bir casusun yahut ateşli bir silahın savaşçı aksiyonlarında en aktif rolü de oynayabilir.
Günümüzde artık neredeyse hayatın her alanında kullanmasına şahit olduğumuz drone’lar yani insansız hava araçları güvenlik dalı ve savunma sanayiiyle olan bağı açısından büyük bir tehdit oluşturma potansiyeline sahip. Yapay zeka ve drone teknolojisi yardımıyla otonom biçimde çalışıp, karar verebilen, silahlı bir biçimde uçabilen bu robotik varlıklar yakın gelecekte büyük tartışmalara yol açabilir. Örneğin, ABD Savunma Bakanlığı ile Google’ın bir arada gerçekleştirdiği Maven projesi kapsamında drone’lardan elde edilen imgelerdeki insanların kimliği otomatik bir biçimde teşhis edilebiliyor. Bu da muhakkak bir amacı vurması buyruğu verilen drone’un kalabalık bir ortamda bile amacını tespit edebileceği manasına geliyor.
Askeri drone’ların sayılarının ve hünerlerinin giderek artması geleceğin savaşlarını şimdiden gözümüzde canlandırır oldu. Birinci üretildikleri devirde üzerlerine yerleştirilen kameralarla istihbarat gayesiyle kullanılan drone’lar, 2002 yılında El Düstur başkanı Usame Bin Ladin’e yönelik taarruzda birinci sefer silahlandı ve üç kişinin vefatına yol açtı. O tarihten bu yana ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu biroldukça ülke silahlı drone üretiyor ve cephede faal biçimde kullanıyor. Drone’lar, klâsik beşerli uçaklara oranla sağladığı maliyet avantajıyla, can kayıplarının önlenmesinde oynadığı rolle, keşif ve istihbarat üzere alanlarda sağladığı stratejik avantajlarla orduların vazgeçilmez ögeleri haline gelmiş durumda. Türkiye ise son periyotta bilhassa Kargü ile dünya gündemine oturmuştu. Bildiğiniz üzere Kargu-2 BM raporuna giren birinci otonom SİHA olmuştu. Mart ayında yayımlanan bir BM raporunda Türkiye’de üretilen Kargu-2’ye de yer verildi.
Öte yandan kargo, sıhhat kesimi, ulaşım bölümü, sinema & sinema, haritalama, tarım, birinci yardım üzere biroldukça alanda pek verimli biçimde gerçekleştirilen drone kullanımlarına da şahit oluyoruz. Ülkemizde kayıtlı drone sayısı 55 bini aşmış durumda. Dünyada ki gelişmelere baktığımızda drone’lar artık hayatımızın her alanında fazlası ile yer alacak diyebiliriz. Drone’lar kabiliyetleri ve teknolojik üstünlükleri arttıkça tüzel, etik ve stratejik sorunları birlikteinde getirecek. Beşerler yakın bir gelecekte kargo ve teslimatlarını drone’larla kabul ederken bir yandan özel mülklerinin etrafında uçan drone’lar tarafınca kendilerinin gözetlenmesi ihtimaline rağmen oluşacak mahremiyet ikilemi içinde kalacaklar. Bütün bunların yanında cephelerde savaşan asker drone’lar tahminen de sokaklarımızda toplum polisleri olarak yerlerini alacaklar.
Drone teknolojisini etik ve güvenlik açısından uzmanlar ile masaya yatırdık.
‘BİR ÜLKENİN ASKERİ KAPASİTESİNİ ARTIK ORDU SAYISI DEĞİL, TEKNOLOJİYE ERİŞİMİ BELİRLİYOR’
Handan Uslu klâsik savaş algısının artık günümüz teknolojisi yardımıyla farklı formlara büründüğünü ve süratle gelişen teknolojinin ülkelerin ellerindeki en büyük silah olduğunu vurguluyor: “Savaşlar, yeni yüzyılda form değiştirdi. İki askeri gücün karşı karşıya geldiği cephe müsabakalarından fazla, uzun soluklu operasyonlar kelam konusu. Teknolojiyi elinde bulunduran ülkeler, savaşta da öne geçmiş oluyor. Bir ülkenin askeri kapasitesini artık ordu sayısı değil, teknolojiye erişimi belirliyor.”
‘VATANDAŞ OLARAK TEKNOLOJİ FİRMALARININ DENETLENMESİNİ SAĞLAMALIYIZ’
Google, Pentagon ile işbirliği yapmış ve “Proje Maven” kapsamında insan öldürmek için görüntü manzaralarını işleyen yapay zeka teknolojisi geliştirmişti. Google’ın bu atılımına karşı kamuoyunda oluşan reaksiyonun yarattığı tesire değinen Uslu şu sözleri kullanıyor: “Google çalışanları bu teşebbüs üzerine firmaya karşı protesto yürüyüşü düzenledi ve firma Pentagon ile muahedesini iptal etti. Vatandaşlar olarak, teknoloji firmalarının denetlenmesini sağlamalıyız.”
‘ÖZEL HAYAT SAKLILIĞI İÇİN DE BÜYÜK BİR TEHDİT’
Drone teknolojisinin, özel hayat saklılığı için de büyük bir tehdit olduğunu belirten Uslu “Bir kamerayı yüksekteki pencerenin önüne gdolayıp manzara alma imkanı sağlıyor. Hak ihlallerini tespit ve denetim etmenin çok güç olduğu bu durumlarda, özel hayatın saklılığı kurallarını ihlal edenlere bilhassa katı cezalar uygulanmalı”diyor. Lakin her ne kadar tehlike oluştursa da drone’ların insanlığa ve tabiata hizmet etmek için de kullanılabileceğine dikkat çeken Uslu bilhassa tabiat afetlerinde, drone’ların mağdurların ve ziyan bakılırsan şahısların tespitinde faal olarak kullanıldığını belirtiyor.
‘TEDARİK ZİNCİRLERİ BAŞTAN KURULUYOR VE DRONELAR BU ZİNCİRİN DEĞERLİ BİR PARÇASI’
“Droneların en epey değişim yarattığı dalın “hızlı e-ticaret sektörü” olduğunu düşünüyorum.” diyen Uslu E-ticaret firmalarının, bilhassa korona periyodu daha sonrası büyük bir rekabete girdiğine dikkat çekiyor. Bu rekabetin kazananının, eseri en süratli biçimde ulaştıran firma olacağını belirten Uslu “Tedarik zincirleri baştan kuruluyor ve drone’lar bu zincirin kıymetli bir kesimi. Türkiye’de hepsiburada.com firması da benzeri bir otonom araç geliştirme sürecinde. Drone gibisi esnek, otonom araçların üretimi ilerde çok artacak.” diyor.
‘BU SİSTEMLER AĞAÇ VE İNSANI BİLE VAKİT ZAMAN AYIRT EDEMİYOR’
Türkiye’nin bir biçimde İHA ve SİHA ile dünya gündeminde yer alacağını belirten Teknoloji Editörü Nilay Kamu, drone’ların otonom biçimde tasarlanmasının birtakım riskleri de birlikteinde getireceğini söylüyor ve kelamlarına şöyleki devam ediyor: “Çünkü hala epeyce düzgün geliştirilmiş otonom sistemler bulunmuyor ve bu sistemler ağaç ve insani bile vakit zaman ayırt edemiyor. Bu sebeple yanlışlı gayelere taarruzlar olabilir. Manzara sürece teknolojilerinin daha da geliştirilmesiyle birlikte otonom drone teknolojileri de kıymetli kademe kaydedecek. Türkiye için de bu geçerli. Şu an için otonom sistemler emekleyen bir bebek üzere, yürümesi ve koşabilmesi için vakit gerekiyor.”
‘TERÖR ATAKLARI, YASA DIŞI GÖZETLEME VE KEŞİF, KAÇAKÇILIK’
Drone kullanmasında ülkelerin fazlaca farklı kurallar uyguladığını belirten Kamu, kamuya açık, askeri alanlarda ve havaalanlarında kullanması kısıtlandırılan drone’ların kötücül niyetli bireylerce değerli bir güvenlik tehdidine dönüştüğünün de altını çiziyor. “Bu sebeple birtakım kısıtlamaların ve hudutların olması hayli olağan ve olması gereken şey diyebilirim.” diyen Kamu, tekrar de İHA’ların etik hudutlar dışına çıkartılarak kullanılmasının da mümkün olduğunu, terör atakları, yasa dışı gözetleme ve keşif, kaçakçılık, elektronik gözetleme üzere gayelerle kullanılabileceğini söylüyor.
Drone’ların eğitimleri ve bilinirlikleri arttıkça daha fazla şahsa ulaşmaya başladığına dikkat çeken Kamu artık her fiyat skalasında drone bulmanın mümkün olduğunu lisana getiriyor ve kelamlarına şu biçimde devam ediyor: “Gelişmiş drone’lar epey daha yüksek fiyatlara satılırken, hobi için satılan drone modelleri epeyce daha uygun fiyatlara bulunabiliyor. Bu da tehlikeli yükler ve kaçak mal taşıma üzere yasal olmayan durumların doğmasına niye olabilir. Özel düzenlemeler ile drone kullanmasının sonları çizilebilir.”
‘ORMAN YANGINLARINI SÖNDÜRMEDE, HAYVANLARA YARDIMCO OLMADA, SIHHAT ALANINDA…’
Dünya çapında drone’lar ile ilgili kıymetli gelişmeler olduğunu belirten Kamu, Drone teknolojisinin askeri bir güç olarak kullanmasının yanında orman yangınlarını söndürmede, hayvanlara yardımcı olmada, sıhhat alanında, mahsur kalmış şahıslara kısa müddette ulaşılmasında ve daha biroldukça alandaki aktifliğinin değerine dikkat çekiyor.
“Aklımıza gelmeyen bir hayli alanda kullanılan bu teknoloji daima gelişen sensörler, manzara sürece teknolojileriyle daha da kusursuz hale geliyor.” diyen Kamu yakın vakitte COVİD-19 aşılarının teslimatlarında drone’ların faal biçimde kullanıldığına dikkat çekiyor. Gana’nın korona virüsü aşılarının teslimatları için drone’ları kullanan birinci ülkelerden biri olduğunu söyleyen Kamu ABD’nin Wisconsin eyaletinde ise bir itfaiye teşkilatının drone teknolojisini hayli etkin bir biçimde kullandığını söylüyor ve drone’ların hayatı kolaylaştırıcı kullanımlarına da vurgu yapıyor.