Muhabir
New member
Harcadığı para ve prestij kaybı haricinde Afganistan’da en kârlı olan ABD. Zira kaos ortasındaki bir Afganistan, ABD’nin rakibi Rusya ile eski Sovyet cumhuriyetleri için önemli bir güvenlik problemine yol açacak. Rusya’nın tüm gücünü artık Afganistan kaynaklı güvenlik tehditlerine yöneltmesi kaçınılmaz. Bu, ABD’nin biroldukça alanda Rusya ile uğraş etmesine gerek kalmayacak kadar büyük bir meşguliyet Rusya için. ABD’nin Afganistan’dan hiç bir vakit büyük beklentisi olmadı. O niçinle prestij ile para kaybı haricinde bir kaybı yok Afganistan’dan çekilmekle.
Lakin Orta Asya ülkeleri için ticari vs bir beklentinin haricinde Afganistan ilgi odağı olmayı sürdürecek. Zira Afganistan’da bir Taliban rejimi, bu ülkelerin sonlarının zayıflamasına yol açacak. Bilhassa Tacikistan için bu, uyuşturucu başta olmak üzere her çeşitten kaçakçılık akımının doğması demek. Türkmenistan, sadece bölge için değil, bununla birlikte başta Çin, Rusya olmak üzere büyük dış ortaklarla Güney Asya ülkeleri için de stratejik değere sahip maden yataklarını, memleketler arası gaz boru çizgileri üzere kıymetli altyapı tesisleri için ek muhafaza sağlamak zorunda kalabilir. Rusya da Çin de güvenlik kaygılarıyla Peştun milliyetçiliğinin destekçisi durumunda..
PAKİSTAN’IN DURUMU
Şu epeyce açık ki Taliban tarafınca yönetilen bir Afganistan Pakistan’ı da istikrarsızlaştırabilir. Kümesi kuran, kendi çıkarları için senelerca kullanan Pakistan yarattığı canavarın kurbanı olmak üzere. Kümesi denetim edebileceğine inanan Pakistan Afganistan’daki kaos kararı göçmen akınıyla karşılaştığında on binlerce Afgan mülteciyi Jalozai başta olmak üzere hudutta kurduğu kamplarda barındırıyor. Bu, Pakistan’a kıymetli bir mali yük yüklemiş durumda.
Ayrıyeten Taliban’ın ulaştığı güç, Pakistan’daki radikalleri de cesaretlendirdi. Pakistan Talibanı olarak bilinen Tehrik-i-Taliban’ı yıllardır Pakistan idaresini uğraştırıyor. Bu örgüt artık daha da tesirli hale gelecek. Pakistan hem ABD ile güzel bağlar sürdürmeye çalışması tıpkı vakitte Taliban’ı desteklemesi sürdürülebilir bir oyun olmaktan çıkmış durumda.
Sonuçta Neo Taliban rejimi, yeni gelişmelere yol açacak, bölgede faal olan aktörlere yeni bağlantı şekilleri kurma imkanı sunacak, ittifaklar değişecek, çıkarlar birtakım ülkeleri olmadık derecede birbirine yakınlaştırırken kimilerini uzaklaştıracak. Asıl değerli olan ise Afganistan’da “milli birlik” Taliban eliyle Peştun milliyetçiliği üzerinden sağlanacak. O niçinle Peştun milliyetçisi Taliban rejimini tanımak için sıraya girdi herkes. Bu, ülkedeki Hazaraların, Özbeklerin, Türkmenlerin yok sayılması manasına gelir.
Afganistan halkı, bilhassa bayanları için ise durumun ne kadar makus olabileceğini söylemeye bile gerek yok.
TALİBAN KUMANDANLARI
Molla Ömer (Kurucu): 1959 Kandahar doğumlu Molla Ömer ne ideolojik ne de savaşçı olarak başkan özellikleri taşıyan biri değildi. Yalnızca dine çok bağlılığı Taliban içerisinde “sözü dinlenir” kişi haline getirmişti onu. Bir gözünü Sovyetler’e karşı savaşırken kaybetmişti. Bugün kadar tek bir fotoğrafı bile yoktur. Basına demeç vermez, televizyonlarda görünmezdi. 1996’da Afganistan’daki Taliban rejimi sırasına başşehir Kâbil’e bile iki ya da üç sefer geldiği söylenir. Bir de halk ortasında, topluluk önünde konuşamayacak kadar utangaç olduğu.
Haybatullah Ahundzade: 2006’da Taliban’ın dini başkanı olarak ortaya çıkan Haybatullah Ahundzade’nin askeri kumandandan çok manevi bir figür olarak hizmet etmek üzere seçildiğine inanılıyor. Kendi ortasında bir güç uğraşı sırasında dağılan kümesi birleştirmede tesirli oldu. Taliban kurucusu Molla Ömer’in vefatını senelerca sakladığı daha sonra ortaya çıktı.
Molla Abdul Ghani Baradar: Abdul Ghani Baradar, Taliban hareketinin doğduğu yer olan Kandahar’da büyüdü. 1970’lerin sonlarında Sovyet güçlerine savaştı. Sovyetlerin çekilmesinin akabinde 1990’ların başında Molla Ömer ile bir arada Taliban’ı kurdu. 2010 yılında Pakistan’da tutuklandı. 2018’de ABD’nin baskısı kararı, özgür bırakılıncaya kadar gözaltında tutuldu. Şu anda Taliban’ın siyasi ofisine başkanlık ediyor. Amerikalılarla geri çekilme muahedesini imzalayan müzakere grubunun bir kesimiydi.
Sirajeddin Hakkani: Tanınmış bir mücahit kumandanının oğludur. Afgan idaresi ile ABD liderliğindeki NATO güçleriyle savaşan en tehlikeli kümelerden biri olarak kabul edilen, ABD’nin terör listesindeki Hakkani ağına da liderlik yapıyor. Bu örgüt intihar bombacıları kullanımıyla meşhur. Üst seviye Afgan yetkililerine suikast düzenlemek, kaçırılan Batılıları fidye için alıkoymakla suçlanıyor.
Molla Yakup: Taliban’ın kurucusu Molla Ömer’in oğlu Molla Yakub, kümenin askeri operasyonlarını yönetiyor. Buna karşın askeri manada yetersiz olduğunu düşündüğü için kendisine önerilen liderliği kabul etmeyip Ahundzade’yi önermesiyle tanınıyor.
-BİTTİ-
Lakin Orta Asya ülkeleri için ticari vs bir beklentinin haricinde Afganistan ilgi odağı olmayı sürdürecek. Zira Afganistan’da bir Taliban rejimi, bu ülkelerin sonlarının zayıflamasına yol açacak. Bilhassa Tacikistan için bu, uyuşturucu başta olmak üzere her çeşitten kaçakçılık akımının doğması demek. Türkmenistan, sadece bölge için değil, bununla birlikte başta Çin, Rusya olmak üzere büyük dış ortaklarla Güney Asya ülkeleri için de stratejik değere sahip maden yataklarını, memleketler arası gaz boru çizgileri üzere kıymetli altyapı tesisleri için ek muhafaza sağlamak zorunda kalabilir. Rusya da Çin de güvenlik kaygılarıyla Peştun milliyetçiliğinin destekçisi durumunda..
PAKİSTAN’IN DURUMU
Şu epeyce açık ki Taliban tarafınca yönetilen bir Afganistan Pakistan’ı da istikrarsızlaştırabilir. Kümesi kuran, kendi çıkarları için senelerca kullanan Pakistan yarattığı canavarın kurbanı olmak üzere. Kümesi denetim edebileceğine inanan Pakistan Afganistan’daki kaos kararı göçmen akınıyla karşılaştığında on binlerce Afgan mülteciyi Jalozai başta olmak üzere hudutta kurduğu kamplarda barındırıyor. Bu, Pakistan’a kıymetli bir mali yük yüklemiş durumda.
Ayrıyeten Taliban’ın ulaştığı güç, Pakistan’daki radikalleri de cesaretlendirdi. Pakistan Talibanı olarak bilinen Tehrik-i-Taliban’ı yıllardır Pakistan idaresini uğraştırıyor. Bu örgüt artık daha da tesirli hale gelecek. Pakistan hem ABD ile güzel bağlar sürdürmeye çalışması tıpkı vakitte Taliban’ı desteklemesi sürdürülebilir bir oyun olmaktan çıkmış durumda.
Sonuçta Neo Taliban rejimi, yeni gelişmelere yol açacak, bölgede faal olan aktörlere yeni bağlantı şekilleri kurma imkanı sunacak, ittifaklar değişecek, çıkarlar birtakım ülkeleri olmadık derecede birbirine yakınlaştırırken kimilerini uzaklaştıracak. Asıl değerli olan ise Afganistan’da “milli birlik” Taliban eliyle Peştun milliyetçiliği üzerinden sağlanacak. O niçinle Peştun milliyetçisi Taliban rejimini tanımak için sıraya girdi herkes. Bu, ülkedeki Hazaraların, Özbeklerin, Türkmenlerin yok sayılması manasına gelir.
Afganistan halkı, bilhassa bayanları için ise durumun ne kadar makus olabileceğini söylemeye bile gerek yok.
TALİBAN KUMANDANLARI
Molla Ömer (Kurucu): 1959 Kandahar doğumlu Molla Ömer ne ideolojik ne de savaşçı olarak başkan özellikleri taşıyan biri değildi. Yalnızca dine çok bağlılığı Taliban içerisinde “sözü dinlenir” kişi haline getirmişti onu. Bir gözünü Sovyetler’e karşı savaşırken kaybetmişti. Bugün kadar tek bir fotoğrafı bile yoktur. Basına demeç vermez, televizyonlarda görünmezdi. 1996’da Afganistan’daki Taliban rejimi sırasına başşehir Kâbil’e bile iki ya da üç sefer geldiği söylenir. Bir de halk ortasında, topluluk önünde konuşamayacak kadar utangaç olduğu.
Haybatullah Ahundzade: 2006’da Taliban’ın dini başkanı olarak ortaya çıkan Haybatullah Ahundzade’nin askeri kumandandan çok manevi bir figür olarak hizmet etmek üzere seçildiğine inanılıyor. Kendi ortasında bir güç uğraşı sırasında dağılan kümesi birleştirmede tesirli oldu. Taliban kurucusu Molla Ömer’in vefatını senelerca sakladığı daha sonra ortaya çıktı.
Molla Abdul Ghani Baradar: Abdul Ghani Baradar, Taliban hareketinin doğduğu yer olan Kandahar’da büyüdü. 1970’lerin sonlarında Sovyet güçlerine savaştı. Sovyetlerin çekilmesinin akabinde 1990’ların başında Molla Ömer ile bir arada Taliban’ı kurdu. 2010 yılında Pakistan’da tutuklandı. 2018’de ABD’nin baskısı kararı, özgür bırakılıncaya kadar gözaltında tutuldu. Şu anda Taliban’ın siyasi ofisine başkanlık ediyor. Amerikalılarla geri çekilme muahedesini imzalayan müzakere grubunun bir kesimiydi.
Sirajeddin Hakkani: Tanınmış bir mücahit kumandanının oğludur. Afgan idaresi ile ABD liderliğindeki NATO güçleriyle savaşan en tehlikeli kümelerden biri olarak kabul edilen, ABD’nin terör listesindeki Hakkani ağına da liderlik yapıyor. Bu örgüt intihar bombacıları kullanımıyla meşhur. Üst seviye Afgan yetkililerine suikast düzenlemek, kaçırılan Batılıları fidye için alıkoymakla suçlanıyor.
Molla Yakup: Taliban’ın kurucusu Molla Ömer’in oğlu Molla Yakub, kümenin askeri operasyonlarını yönetiyor. Buna karşın askeri manada yetersiz olduğunu düşündüğü için kendisine önerilen liderliği kabul etmeyip Ahundzade’yi önermesiyle tanınıyor.
-BİTTİ-