Morgoth
New member
Netflix’in gerçek bir soruşturmanın seyrini mevzu alan küçük dizisi “The Unlikely Murderer” yayınlandı. Geride bıraktığımız yüzyılın en kıymetli siyasi cinayetlerinden Olof Palme cinayetini işleyen üretim, İsveç devletinin tam otuz dört yıl daha sonra kapatabildiği belgeyi farklı açılardan kıymetlendirmekte.
STIG’DEN SKANDIA MAN’E, İLGİ ARSIZI BİR ADAMIN ÖNLENEMEZ YÜKSELİŞİ
Bir suikastle (Franz Ferdinand) açılıp bir suikastle (J. F. Kennedy) devam eden 20. yüzyıl siyasi tarihine sarsıcı bir cinayet de 1986’da eklendi ve periyodun İsveç başbakanı Olof Palme, eşiyle birlikte yolda yürürken vurularak katledildi. Charlotte Brändström ile Simon Kaijser’in yönettiği dizi, cinayet anından itibaren olay yeri incelemesi, birinci sorgular, şüphelilerin yakalanma süreçleri ve görülen davalar üzerinden ilerliyor. Fakat “The Unlikely Murderer” yorucu mahkeme sahneleri yerine temel fail Stig Engström’ün bakış açısına ağırlaşarak perde arkasındaki ruhsal ve toplumsal sorunları kavramamızı sağlıyor. olağan olarak bunu yaparken seyircinin katille özdeşleşmesine sebep oluyor ve seyirci Engström’e hak vermese de birçok vakit acıyor. Bu acıma duygusu adaleti zedeleyen ögelerden sayılabilir lakin “The Unlikely Murderer”, salt adaleti tesis etme veya polisiye ögeleri bir ortaya getirip hadiseyi çözme gayesinden yol almıyor, katilin kimlik buhranına da değiniyor. Üstelik bu buhranı psikopatik çıkarımları destekleyebilecek bir çeşit çocukluk hasarından çok kaymak katmanla kafayı bozmanın, siyasete düşkünlüğün ve sağ reflekslerin toplumsal neticelerina bağlıyor. Yani bir bakıma Stig’in, -bilinen ismiyle Skandia Man’in- ruh halindeki dönüşümleri takip ediyor, vicdanının otopsisine katılıyoruz.
SKANDIA MAN OLMAK!
Thomas Pettersson’un yapıtından uyarlanan dizinin anlatısına dönecek, temposu, geri dönüşleri üzere noktalara değineceğim lakin evvela Stig’in öyküsünden başlamak istiyorum. esasen “The Unlikely Murderer” Olof Palme’nin değil, Skandia Man’in dizisi. Öteki bir açıdan Stig’in Skandia Man olması ve senelerca o denli kalmasının… Stig, ezik bir adam… Esaslı bir sigorta şirketinde (Skandia) grafiker olarak çalışan Stig, gözü yükseklerde, gönlü bulutlarda geziyor. Gençliğinden beri tutuk ama ihtiraslı bir adam olmuş ve ahlaki sorun yaratacak sorunlarda vicdanından sıyrılıp hırsını kullanıyor. Pis pis sırıtarak, ezikçe iç çekerek yoluna devam ediyor. Beğenilme isteğiyle yanıp tutuşan, onaylanma gereksinimi duyan Stig’in karar alma sistemi çok zayıf ve dış tesirlere karşı büsbütün savunmasız. sıradan bir örnek verelim. Üyesi olduğu Ölçülü Parti’nin yaşadığı kentteki (Täby) bir sonucuna itiraz edebiliyor Stig ama samimiyetinden değil lakin bu takdirde alkışlanacağını hissettiği için. Sezgisel ve popülist atılımlarla günü kurtarmaya alışmış. Bu alkışın yerine kimi vakit gazete manşetlerini süsleyen haberler geçiyor, kimi vakit hiç susmayan telefonlar.
Stig, Palme’yi vurduktan daha sonra davanın gizemli şahidi olarak şöhrete kavuşuyor. Daima palavralar söyleyip emniyet nazarında bir ilgi bağımlısına dönüşüyor ve bu intibadan yararlanarak uzun yıllar dikkat dağıtmayı başarıyor. Aslında bir dönüşüm bu, Stig kendini tabir edebileceği bir kimliğe yükseliyor. Yüksek katmandan edindiği arkadaş etrafında horlanan, alkol sorunu bilinip üzerine oynanan kendi halinde bir grafiker iken toplumun konuştuğu kilit adam halini alıyor. Güya cinayeti görmüş, Palme’nin eşi Lisbeth’le konuşmuş, hatta yaralı adama kalp masajı yapmış. Bitmedi! Bu çılgın adam saldırganın eşgalini ve kaçtığı tarafı öğrenir öğrenmez peşinden seğirttiğini söylerken çabucak sonrasında sözünü değiştirerek polisin peşinden koştuğunu sav ediyor. Bu esnada kendini gorenlerin ise katille karıştırdığını savunuyor. Stig Skandia Man’e yükselirken soruşturma da giderek skandala dönüşüyor. Stig’in çalıştığı Skandia binası cinayet mahalline epey yakın. Stig de fırsattan istifade kendini Skandia Man’a çeviriyor, mitleştiriyor. Soruşturmayı sulandıran emniyet ve basın maharetsiz atılımlara giriştikçe bu adam çelişkili hayatını sürdürebiliyor.
STIG’İN BERBAT ÇELİŞKİSİ: BİR ENKAZDA, KEMİKTEN TUĞLALAR ORTASINDA
Stig çelişkili, acılı bir yaşama sahip zira bir yandan yakalanmayıp “filmin sonunu görmek” istiyor, alabildiğine huzursuz. Öbür yandan ise her medyatik katil üzere gündemden düşme ihtimaline karşı kendini ele verme seçeneğini “yüzüğündeki zehir” misali hesaba katacak kadar esrik bir tip… Lakin işin üzücü yanı Stig’in kendini işi veyahut siyasi duruşuyla tanıtmaktansa Palme suikastindeki şahide, kamuoyunda tanındığı noktaya indirgeyişi. Alkolizme saplanıp ruhsal istikrarını yitiren adam artık acınacak hale geliyor. Bu düşüş sürecinde kimin karşısına çıksa kendisini Palme ile ilişkilendirerek açıklıyor. Doğrusu bu durum pişmanlığının dışavurumu ve ülküsüne kavuşmanın, bir anlık cüretin (belki tıpkı ölçüde sinikliğin) bedeli… Stig’i bu bağlamda Dostoyevski’nin edebiyat tarihine damga vurmuş Raskolnikov (Suç ve Ceza) karakterine benzetebiliriz. Raskolnikov da cinayet işleyerek önünde yükselen duvarı (toplumsal olanı) yıkarken enkazında kalabileceğini kestiremiyor. Dönüşüyor ancak enkazla bütünleşerek. O enkazın dışına çıktığı an -kurtulduğu an-, vicdan muhasebesinden geçtiğinde kendini imha edecek. Stig’in acıklı çelişkisini tam buraya yerleştirebiliriz. O da cesetle yani cürümüyle, yıktığı duvarın enkazıyla bütünleşerek varoluyor. ötürüsıyla cinayet mahalline döndüğü tarafındaki beyanı failin paçayı sıyırma telaşı yahut pratik zekasının ötesinde bir tıp yeni vücuda yakın olma telaşına da yormak mümkün.
BOŞLUĞA UZANAN ELLER VE PALME’NİN OMZU
Stig bir manada hayatına “Palme olarak” devam ediyor. Demokratik illüzyonlarda bu yanılgıya her daim rastlıyoruz. Ünlü Amerikan dizisi “Breaking Bad”de Walter White’ın “ben kapısı çalınan değilim, kapıyı çalan kişiyim” biçiminde sergilediği çıkışın bir gibisi Stig’in gerçek hayattaki isteğinde gözlemleniyor. Onun Palme oluşu, gücün el değiştirmesi manası taşıyor ve omza dokunan elin sahibi olmaktan vazgeçip mağrur omuz olmaya kalkışıyor Stig. esasen kibirli bir adam, gücünün yettiğini aşağılayıp kendinden kuvvetlisünü görür görmez boyun eğen bir tertip (uyum) adamı. Gençliğine dönülen bir sahnede, briç masasına çağıran arkadaşları kâğıt destesini yüzüne fırlattıklarında isterik bir gülümsemeyle cevap veriyor. bir daha kendisini senelerca ezen üst sınıftan arkadaşına Palme davasındaki durumuyla alay edince karşı çıkıyor, yani Stig’e her şeyi söyleyebilir, hakaretler yağdırabilirsiniz ama Skandia Man’e, Palme’nin omzunu taşıyan adama dair tek söz edemezsiniz! Bu dokunulmazlık Stig’i cinayete sürükleyen şartların toplumsal boyutunu gözler önüne sermekte. Çünkü tüm sorumluluğu, çocukluğu ailesinden uzak, gençliği zorbalarla geçmiş bir adamın ruhsal yapısına ve sert şartların şekillendirdiği karakterine yükleyemeyiz. Yönetici sınıfın, kaymak katman siyasetçilerin, öbür deyişle demokrasinin profesyonel havarilerinin toplumla kurduğu bağa bakmak lazım. Sağlıklı bir irtibat kuruluyor mu? Yoksa halkın ortasında olmak, halk faydasına kararlar almak bir kent efsanesi mi ve siyaset denen o kurumsal ve zorba işleyiş güç idaresi ve irade savaşından mı ibaret?
Tam bu noktada toplum, boşluğa uzanan ellerde buluyor tabirini veyahut bir oy hakkıyla gönlü ve gücü alınan seçmen vasfına geri döndürülerek, daha gerçek bir deyişle kafesine kapatılarak bir daha sonraki seçime kadar kenara itiliyor. Hani İsveç’te bile! Zira burjuva demokrasilerinde Palmeler ne kadar demokrat olursa olsunlar sandığa çağırdığı eller şayet uygunsuz bir anda uzanırlarsa, gerçek manada kendilerine yönelirse omuzlarından itiveriyorlar. Palmeler de insan… Elbet tüm mesailerini ülke refahına harcayamaz, her saplantılı vatandaşla farklı başka ilgilenemezler ancak onlara biçilen temsiliyet hakkı ve temsil edilen kesitin hayal kırıklığı küstah davranışları birlikteinde getiriyor. Ektiğini biçmek problemi kabaca… Stig de ülke sağının toplumsal demokrat bir siyasi kişiliğe yönelmiş küstah müdahalesi… Stig bu küstahlığıyla iktidara değilse de imtiyaza ortak olmak istiyor ve omzundan eli ittirebilme hakkına.
SİYASİ KUŞKU GÖLGESİNDE İHMAL EDİLEN ‘İNSAN FAKTÖRÜ’
bir daha diziye dönersek anlatısına dair birkaç şey söyleyebiliriz. “The Unlikely Murderer”, farklı vakit içinderda ilerliyor. Ana hikayemiz cinayet anını takip eden süreçte gereksinime göre belirlenen çeşitli aralıklarla akıyor. Ayrıyeten Stig’in çöküşünü resmeden 90’lar ve davanın aydınlandığı periyot (2020) işleniyor. Genç Stig’i kavrayabilmek için geri dönüşler de izliyoruz. vakit içinder içinde kurulan birlik cinayeti öncesi ve daha sonrasıyla fazlaca istikametli değerlendirmemizi sağlıyor. Olağan yazının başında değindiğim üzere katile acımak üzere bir yan tesiri var bu üslubun. Lakin dizi o denli bir Stig çiziyor ki ona sadece elden ayaktan düşüp intihar ettiği devirde değil, cinayet işlerken dahi acıyoruz. Bu yetersiz Stig portresi caniden epeyce cezai ehliyeti olmayan tuhaf bir adama işaret ederken aslında hepimize biraz benziyor. Sağcı yahut solcu olalım sistem hepimizi “kendini tabir etmeye” şartlamıyor mu? İsmine meslek diyelim demeyelim bizler de Stig üzere yerimizi yadırgamıyor muyuz birçok vakit ve faturayı diğerine kesmenin konforuna sığınmıyor muyuz? Her gece başımızı yastığa tedirginlikle gömüp her sabah uyandığımızda toplumsal medya hesaplarımıza bakmıyor muyuz? Dizinin dinamik ve etkileyici anlatısıyla kendini daima söz ederek var olma telaşını hastalıklı bir düzeyde ele alması, bu sorguya fırsat tanıması bir çok kıymetli.
Olaylar her ne kadar failin gözünden anlatılsa da tahlile baş yoran polislerin hali atlanmıyor. İki farklı takımdan kelam edebiliriz. Soruşturmayı yürüten resmi vazifeli grup siyasi cinayet kuşkusuna eğilirken devre dışı bırakılan, emekliliği gelmiş bir komiserin başını çektiği başka bir grup ise Stig’de ağırlaşıyor. PKK ve CIA akla gelen birinci şüpheliler… Silahlı faaliyetlerinden dolayı Palme’nin de tutum aldığı PKK olağan kuşkulu… CIA ile irtibat ise Skandia şirketinin “Stay Behind” tipi NATO uzantısı örgüte yataklık edişi üzerinden kuruluyor. Ancak kimse Palme’nin ruhsal problemler yaşayan biri tarafınca pisi pisine öldürüleceğine inanmak istemiyor. Bir komplo arayan vazifeliler katilin şahit sıfatıyla giriştiği oyuna hassasiyet göstermeyince tahlile lakin yıllar daha sonra ulaşılıyor. İsveç polisinin basiretsizlik destanı olarak özetleyebileceğimiz “The Unlikely Murderer” trajikomik desteklerine rağmen soruşturma cephesindeki yanılgıları da ciddiyetle aktarmış diyebiliriz.
KAPANAN DAVA, KAPANMAYAN YARA
Bitirirken, dizinin “Stig’in dizisi” olduğunu ve ilgi meraklısı bu adamın hakkında kitaplar yazdırırak, diziler çektirerek emeline eriştiğini belirtmek lazım. İntihar etmeyip bugünleri görse kasılacak, vicdanı temsil ettiği istikametindeki artık kendinin de kapıldığı palavraları bir dahaleyecektir kesin. 2020 Haziranı’nda kapandı Palme Davası, fail hayatta olmadığından düştü. bir daha de aklımıza şu sorular takılıyor. Komedyen Robert Gustafsson’un ete kemiğe bürüdüğü Stig Engström yani Skandia Man bir mitoman mıydı? Veya pasif agresif ruh hali onu en sonunda korkak ve alçakça bir cinayet işlemeye mi itti? Yoksa Palme’ye kurşun sıkan elin sahibi yıllar daha sonra (resmi açıklamaya bakılırsa) anlaşılsa dahi Stig’in omzundan bakanlar, silahını dolduranlar, dahası senelerca kaçmasına göz yumanlar toplumsal bir açmazı mı haber veriyordu? Ve son olarak -demokratik ve müreffeh bir Avrupa devletinin başbakanı da olsa- insan, mevtinde dahi huzura kavuşmayan bir varlık mıdır?
STIG’DEN SKANDIA MAN’E, İLGİ ARSIZI BİR ADAMIN ÖNLENEMEZ YÜKSELİŞİ
Bir suikastle (Franz Ferdinand) açılıp bir suikastle (J. F. Kennedy) devam eden 20. yüzyıl siyasi tarihine sarsıcı bir cinayet de 1986’da eklendi ve periyodun İsveç başbakanı Olof Palme, eşiyle birlikte yolda yürürken vurularak katledildi. Charlotte Brändström ile Simon Kaijser’in yönettiği dizi, cinayet anından itibaren olay yeri incelemesi, birinci sorgular, şüphelilerin yakalanma süreçleri ve görülen davalar üzerinden ilerliyor. Fakat “The Unlikely Murderer” yorucu mahkeme sahneleri yerine temel fail Stig Engström’ün bakış açısına ağırlaşarak perde arkasındaki ruhsal ve toplumsal sorunları kavramamızı sağlıyor. olağan olarak bunu yaparken seyircinin katille özdeşleşmesine sebep oluyor ve seyirci Engström’e hak vermese de birçok vakit acıyor. Bu acıma duygusu adaleti zedeleyen ögelerden sayılabilir lakin “The Unlikely Murderer”, salt adaleti tesis etme veya polisiye ögeleri bir ortaya getirip hadiseyi çözme gayesinden yol almıyor, katilin kimlik buhranına da değiniyor. Üstelik bu buhranı psikopatik çıkarımları destekleyebilecek bir çeşit çocukluk hasarından çok kaymak katmanla kafayı bozmanın, siyasete düşkünlüğün ve sağ reflekslerin toplumsal neticelerina bağlıyor. Yani bir bakıma Stig’in, -bilinen ismiyle Skandia Man’in- ruh halindeki dönüşümleri takip ediyor, vicdanının otopsisine katılıyoruz.
SKANDIA MAN OLMAK!
Thomas Pettersson’un yapıtından uyarlanan dizinin anlatısına dönecek, temposu, geri dönüşleri üzere noktalara değineceğim lakin evvela Stig’in öyküsünden başlamak istiyorum. esasen “The Unlikely Murderer” Olof Palme’nin değil, Skandia Man’in dizisi. Öteki bir açıdan Stig’in Skandia Man olması ve senelerca o denli kalmasının… Stig, ezik bir adam… Esaslı bir sigorta şirketinde (Skandia) grafiker olarak çalışan Stig, gözü yükseklerde, gönlü bulutlarda geziyor. Gençliğinden beri tutuk ama ihtiraslı bir adam olmuş ve ahlaki sorun yaratacak sorunlarda vicdanından sıyrılıp hırsını kullanıyor. Pis pis sırıtarak, ezikçe iç çekerek yoluna devam ediyor. Beğenilme isteğiyle yanıp tutuşan, onaylanma gereksinimi duyan Stig’in karar alma sistemi çok zayıf ve dış tesirlere karşı büsbütün savunmasız. sıradan bir örnek verelim. Üyesi olduğu Ölçülü Parti’nin yaşadığı kentteki (Täby) bir sonucuna itiraz edebiliyor Stig ama samimiyetinden değil lakin bu takdirde alkışlanacağını hissettiği için. Sezgisel ve popülist atılımlarla günü kurtarmaya alışmış. Bu alkışın yerine kimi vakit gazete manşetlerini süsleyen haberler geçiyor, kimi vakit hiç susmayan telefonlar.
Stig, Palme’yi vurduktan daha sonra davanın gizemli şahidi olarak şöhrete kavuşuyor. Daima palavralar söyleyip emniyet nazarında bir ilgi bağımlısına dönüşüyor ve bu intibadan yararlanarak uzun yıllar dikkat dağıtmayı başarıyor. Aslında bir dönüşüm bu, Stig kendini tabir edebileceği bir kimliğe yükseliyor. Yüksek katmandan edindiği arkadaş etrafında horlanan, alkol sorunu bilinip üzerine oynanan kendi halinde bir grafiker iken toplumun konuştuğu kilit adam halini alıyor. Güya cinayeti görmüş, Palme’nin eşi Lisbeth’le konuşmuş, hatta yaralı adama kalp masajı yapmış. Bitmedi! Bu çılgın adam saldırganın eşgalini ve kaçtığı tarafı öğrenir öğrenmez peşinden seğirttiğini söylerken çabucak sonrasında sözünü değiştirerek polisin peşinden koştuğunu sav ediyor. Bu esnada kendini gorenlerin ise katille karıştırdığını savunuyor. Stig Skandia Man’e yükselirken soruşturma da giderek skandala dönüşüyor. Stig’in çalıştığı Skandia binası cinayet mahalline epey yakın. Stig de fırsattan istifade kendini Skandia Man’a çeviriyor, mitleştiriyor. Soruşturmayı sulandıran emniyet ve basın maharetsiz atılımlara giriştikçe bu adam çelişkili hayatını sürdürebiliyor.
STIG’İN BERBAT ÇELİŞKİSİ: BİR ENKAZDA, KEMİKTEN TUĞLALAR ORTASINDA
Stig çelişkili, acılı bir yaşama sahip zira bir yandan yakalanmayıp “filmin sonunu görmek” istiyor, alabildiğine huzursuz. Öbür yandan ise her medyatik katil üzere gündemden düşme ihtimaline karşı kendini ele verme seçeneğini “yüzüğündeki zehir” misali hesaba katacak kadar esrik bir tip… Lakin işin üzücü yanı Stig’in kendini işi veyahut siyasi duruşuyla tanıtmaktansa Palme suikastindeki şahide, kamuoyunda tanındığı noktaya indirgeyişi. Alkolizme saplanıp ruhsal istikrarını yitiren adam artık acınacak hale geliyor. Bu düşüş sürecinde kimin karşısına çıksa kendisini Palme ile ilişkilendirerek açıklıyor. Doğrusu bu durum pişmanlığının dışavurumu ve ülküsüne kavuşmanın, bir anlık cüretin (belki tıpkı ölçüde sinikliğin) bedeli… Stig’i bu bağlamda Dostoyevski’nin edebiyat tarihine damga vurmuş Raskolnikov (Suç ve Ceza) karakterine benzetebiliriz. Raskolnikov da cinayet işleyerek önünde yükselen duvarı (toplumsal olanı) yıkarken enkazında kalabileceğini kestiremiyor. Dönüşüyor ancak enkazla bütünleşerek. O enkazın dışına çıktığı an -kurtulduğu an-, vicdan muhasebesinden geçtiğinde kendini imha edecek. Stig’in acıklı çelişkisini tam buraya yerleştirebiliriz. O da cesetle yani cürümüyle, yıktığı duvarın enkazıyla bütünleşerek varoluyor. ötürüsıyla cinayet mahalline döndüğü tarafındaki beyanı failin paçayı sıyırma telaşı yahut pratik zekasının ötesinde bir tıp yeni vücuda yakın olma telaşına da yormak mümkün.
BOŞLUĞA UZANAN ELLER VE PALME’NİN OMZU
Stig bir manada hayatına “Palme olarak” devam ediyor. Demokratik illüzyonlarda bu yanılgıya her daim rastlıyoruz. Ünlü Amerikan dizisi “Breaking Bad”de Walter White’ın “ben kapısı çalınan değilim, kapıyı çalan kişiyim” biçiminde sergilediği çıkışın bir gibisi Stig’in gerçek hayattaki isteğinde gözlemleniyor. Onun Palme oluşu, gücün el değiştirmesi manası taşıyor ve omza dokunan elin sahibi olmaktan vazgeçip mağrur omuz olmaya kalkışıyor Stig. esasen kibirli bir adam, gücünün yettiğini aşağılayıp kendinden kuvvetlisünü görür görmez boyun eğen bir tertip (uyum) adamı. Gençliğine dönülen bir sahnede, briç masasına çağıran arkadaşları kâğıt destesini yüzüne fırlattıklarında isterik bir gülümsemeyle cevap veriyor. bir daha kendisini senelerca ezen üst sınıftan arkadaşına Palme davasındaki durumuyla alay edince karşı çıkıyor, yani Stig’e her şeyi söyleyebilir, hakaretler yağdırabilirsiniz ama Skandia Man’e, Palme’nin omzunu taşıyan adama dair tek söz edemezsiniz! Bu dokunulmazlık Stig’i cinayete sürükleyen şartların toplumsal boyutunu gözler önüne sermekte. Çünkü tüm sorumluluğu, çocukluğu ailesinden uzak, gençliği zorbalarla geçmiş bir adamın ruhsal yapısına ve sert şartların şekillendirdiği karakterine yükleyemeyiz. Yönetici sınıfın, kaymak katman siyasetçilerin, öbür deyişle demokrasinin profesyonel havarilerinin toplumla kurduğu bağa bakmak lazım. Sağlıklı bir irtibat kuruluyor mu? Yoksa halkın ortasında olmak, halk faydasına kararlar almak bir kent efsanesi mi ve siyaset denen o kurumsal ve zorba işleyiş güç idaresi ve irade savaşından mı ibaret?
Tam bu noktada toplum, boşluğa uzanan ellerde buluyor tabirini veyahut bir oy hakkıyla gönlü ve gücü alınan seçmen vasfına geri döndürülerek, daha gerçek bir deyişle kafesine kapatılarak bir daha sonraki seçime kadar kenara itiliyor. Hani İsveç’te bile! Zira burjuva demokrasilerinde Palmeler ne kadar demokrat olursa olsunlar sandığa çağırdığı eller şayet uygunsuz bir anda uzanırlarsa, gerçek manada kendilerine yönelirse omuzlarından itiveriyorlar. Palmeler de insan… Elbet tüm mesailerini ülke refahına harcayamaz, her saplantılı vatandaşla farklı başka ilgilenemezler ancak onlara biçilen temsiliyet hakkı ve temsil edilen kesitin hayal kırıklığı küstah davranışları birlikteinde getiriyor. Ektiğini biçmek problemi kabaca… Stig de ülke sağının toplumsal demokrat bir siyasi kişiliğe yönelmiş küstah müdahalesi… Stig bu küstahlığıyla iktidara değilse de imtiyaza ortak olmak istiyor ve omzundan eli ittirebilme hakkına.
SİYASİ KUŞKU GÖLGESİNDE İHMAL EDİLEN ‘İNSAN FAKTÖRÜ’
bir daha diziye dönersek anlatısına dair birkaç şey söyleyebiliriz. “The Unlikely Murderer”, farklı vakit içinderda ilerliyor. Ana hikayemiz cinayet anını takip eden süreçte gereksinime göre belirlenen çeşitli aralıklarla akıyor. Ayrıyeten Stig’in çöküşünü resmeden 90’lar ve davanın aydınlandığı periyot (2020) işleniyor. Genç Stig’i kavrayabilmek için geri dönüşler de izliyoruz. vakit içinder içinde kurulan birlik cinayeti öncesi ve daha sonrasıyla fazlaca istikametli değerlendirmemizi sağlıyor. Olağan yazının başında değindiğim üzere katile acımak üzere bir yan tesiri var bu üslubun. Lakin dizi o denli bir Stig çiziyor ki ona sadece elden ayaktan düşüp intihar ettiği devirde değil, cinayet işlerken dahi acıyoruz. Bu yetersiz Stig portresi caniden epeyce cezai ehliyeti olmayan tuhaf bir adama işaret ederken aslında hepimize biraz benziyor. Sağcı yahut solcu olalım sistem hepimizi “kendini tabir etmeye” şartlamıyor mu? İsmine meslek diyelim demeyelim bizler de Stig üzere yerimizi yadırgamıyor muyuz birçok vakit ve faturayı diğerine kesmenin konforuna sığınmıyor muyuz? Her gece başımızı yastığa tedirginlikle gömüp her sabah uyandığımızda toplumsal medya hesaplarımıza bakmıyor muyuz? Dizinin dinamik ve etkileyici anlatısıyla kendini daima söz ederek var olma telaşını hastalıklı bir düzeyde ele alması, bu sorguya fırsat tanıması bir çok kıymetli.
Olaylar her ne kadar failin gözünden anlatılsa da tahlile baş yoran polislerin hali atlanmıyor. İki farklı takımdan kelam edebiliriz. Soruşturmayı yürüten resmi vazifeli grup siyasi cinayet kuşkusuna eğilirken devre dışı bırakılan, emekliliği gelmiş bir komiserin başını çektiği başka bir grup ise Stig’de ağırlaşıyor. PKK ve CIA akla gelen birinci şüpheliler… Silahlı faaliyetlerinden dolayı Palme’nin de tutum aldığı PKK olağan kuşkulu… CIA ile irtibat ise Skandia şirketinin “Stay Behind” tipi NATO uzantısı örgüte yataklık edişi üzerinden kuruluyor. Ancak kimse Palme’nin ruhsal problemler yaşayan biri tarafınca pisi pisine öldürüleceğine inanmak istemiyor. Bir komplo arayan vazifeliler katilin şahit sıfatıyla giriştiği oyuna hassasiyet göstermeyince tahlile lakin yıllar daha sonra ulaşılıyor. İsveç polisinin basiretsizlik destanı olarak özetleyebileceğimiz “The Unlikely Murderer” trajikomik desteklerine rağmen soruşturma cephesindeki yanılgıları da ciddiyetle aktarmış diyebiliriz.
KAPANAN DAVA, KAPANMAYAN YARA
Bitirirken, dizinin “Stig’in dizisi” olduğunu ve ilgi meraklısı bu adamın hakkında kitaplar yazdırırak, diziler çektirerek emeline eriştiğini belirtmek lazım. İntihar etmeyip bugünleri görse kasılacak, vicdanı temsil ettiği istikametindeki artık kendinin de kapıldığı palavraları bir dahaleyecektir kesin. 2020 Haziranı’nda kapandı Palme Davası, fail hayatta olmadığından düştü. bir daha de aklımıza şu sorular takılıyor. Komedyen Robert Gustafsson’un ete kemiğe bürüdüğü Stig Engström yani Skandia Man bir mitoman mıydı? Veya pasif agresif ruh hali onu en sonunda korkak ve alçakça bir cinayet işlemeye mi itti? Yoksa Palme’ye kurşun sıkan elin sahibi yıllar daha sonra (resmi açıklamaya bakılırsa) anlaşılsa dahi Stig’in omzundan bakanlar, silahını dolduranlar, dahası senelerca kaçmasına göz yumanlar toplumsal bir açmazı mı haber veriyordu? Ve son olarak -demokratik ve müreffeh bir Avrupa devletinin başbakanı da olsa- insan, mevtinde dahi huzura kavuşmayan bir varlık mıdır?