Muhabir
New member
Getty Images
Türk diplomasisi, 2021 yılını münasebetlerin son derece makûs olduğu Orta Doğu ve Doğu ülkeleriyle “normalleşme”, Batı ittifakını oluşturan Avrupa ve ABD ile ise tansiyondan uzaklaşıp diyalog ve bölgesel işbirliğini öne çıkararak tamamladı. Bu yönelim ışığında, Türk diplomasisinin 2022’de belirleyecek üç öge ön plana çıkıyor.
Olağanlaşma: 2021’i jeopolitik tansiyonlardan uzak ve hem Batı birebir vakitte Doğu ülkeleri ile olağanlaşma arayışlarıyla geçiren Türk diplomasisi, bu eğilimini 2022’de de somut adımlarla devam ettirme niyetinde. Türkiye, yeni senede İsrail, Ermenistan ve Mısır ile olağanlaşma süreçlerine ivme kazandırıp bölgesel alakalarına yeni bir yer kazandırmayı öngörüyor.
Zorluklar: 2022’de Ukrayna ile Rusya içindeki buhranın sıcak bir tansiyona dönüşme mümkünlüğü Türkiye’yi de zorlayacak kıymetli gelişmeler içinde görülüyor. Türkiye’nin giderek daha da gerileyen demokrasi ve insan hakları sicili de 2022’de Türk diplomasisinin bilhassa Batı ile ilgilerde zorlayacak bir öge olarak görülüyor.
İktisat tesiri: 2022’de Türk dış siyasetinin yönelimini belirleyecek en değerli ögeler içinde Türk Lirası’nın tarihi düşüşüne niye olan ekonomik kriz de bulunuyor. Türkiye’nin iktisat niçiniyle Suriye ve Doğu Akdeniz’de tek taraflı hareketlere girişmemeyi tercih edebileceği öngörülüyor.
ORTA DOĞU’DA OLAĞANLAŞMAYA DEVAM
Türk diplomasisi açısından 2021’in en büyük sürprizi Birleşik Arap Emirlikleri ile sağlanan süratli ve somut olağanlaşma oldu.
Sene boyunca yapılan temaslar kararında BAE fiili önderi Abu Dabi Veliaht Prensi Pir Muhammed bin Zayed Al Nahyan, 24 Kasım’da Ankara’da resmi temaslarda bulundu ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile direkt yatırımları da içeren mutabakatlara imza attı. Erdoğan’ın 2022’in birinci değerli ziyaretlerinden birini Şubat ayında Abu Dabi’ye yapması bekleniyor.
Getty Images
Mısır ile 2021’de başlayan fakat Kahire idaresinin Libya süreci ve Etiyopya’ya satılan silahlı insansız hava araçları (SİHA) niçiniyle ağırdan aldığı olağanlaşma süreci 2022’in gündeminde olmayı sürdürecek.
Türkiye’nin maksadı bu sene ortasında karşılıklı büyükelçilerin atanmasını da önnazarancek biçimde Mısır ile siyasi ilgileri çerçeveleyen bir protokolü yaşama geçirmek. Mısır ile istenilen seviyeye gelinmesinin vakit alabileceği bilhassa deniz yetkilendirme muahedesi için müzakere sürecinin ufukta olmadığı değerlendirmeleri yapılıyor.
Türkiye, Suudi Arabistan ile de bozulan bağlantılarını de bu müddet içerisinde onarmayı ve yeni bir periyot başlatmayı öngörüyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ile de görüşmek istediği Amerikan basınında yer almıştı. Amerikan Wall Street Journal gazetesi, Suudi Arabistan idaresinin Erdoğan’dan, İstanbul Başkonsolosluğu’nu ziyareti sırasında öldürülen muhalif gazeteci Cemal Kaşıkçı’yı tekrar gündeme getirmemesini istediğini argüman etti.
Ankara’nın yorum yapmadığı bu tez da, şartların sağlanması durumunda Türkiye ile Suudi Arabistan içinde “swap” mutabakatının yapılabilecek olması.
Türkiye’nin Orta Doğu’nun güvenliği ve istikrarı için ilgi kurmaya değer verdiği başka ülke İsrail. 2021’de Türkiye ve İsrail cumhurbaşkanları içinde kurulan diyalog, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Aralık sonunda verdiği olumlu bildiriler, Tel Aviv-Ankara içinde 2022’de somut bir olağanlaşma görülebileceğine işaret ediyor. Türkiye-İsrail yakınlaşmasını başta ABD olmak üzere Türkiye’nin en yakın bölgesel müttefikleri Azerbaycan ve Katar da destekliyor.
ERMENİSTAN İLE SÜREÇ BAŞLIYOR
Geçen yılın en dikkat cazibeli olağanlaşma teşebbüsü ise Ermenistan ile yaşandı. Türkiye ve Ermenistan, iki ülke içinde diplomatik ilgilerin tesis edilmesi ve yeni bir müddetcin başlatılmasını koordine etmek için karşılıklı özel temsilciler atadıklarını deklare ettilar.
Getty Images
Türkiye’nin direkt görüşme isteğine rağmen Ermenistan’ın talebi üzerine birinci görüşmenin Rusya’nın başşehri Moskova’da olacağı Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu tarafınca belirtildi.
Özel temsilciler ve onların oluşturacakları çalışma kümelerinin Ocak ayından itibaren çalışmalara başlaması öngörülüyor. Fakat Ankara-Erivan sürecinin Ermenistan ile Azerbaycan içinde yürütülen ve 2020 savaşını hukuken sonlandıracak sonuncu mutabakatın imzalanması gayretlerine paralel sürdürüleceği bedellendiriliyor.
BATI İLE ALAKALARDA İVME BEKLENMİYOR
2019’da yaşanan Doğu Akdeniz ve Suriye tansiyonunun yerini yumuşamanın bıraktığı 2021’de, ABD Lideri seçilen Joe Biden’ın 20 Ocak’ta vazifesine başlaması, Türkiye’nin Batı ile münasebetlerinde de milat olmuştu.
ABD ve Avrupa Birliği (AB) ile “pozitif gündem” çerçevesinde yeni bir anlayış geliştiren Türkiye, bilhassa NATO’daki yeri ve değerini ön plana çıkartıp bilhassa son periyotta Afganistan’da olduğu üzere bölgesel konularda müttefikleriyle işbirliğini önceledi.
Bu eğilimin 2022’de sürmesi fakat bilhassa demokratik bedeller kelam konusu olduğunda 2021’de Osman Kavala davasında yaşanan “10 büyükelçi bunalımı” üzere tansiyonlara açık olması bekleniyor.
Getty Images
ABD İLE GÜNDEM F-16 SATIŞI
ABD ile ikili gündemin en ön sırasında Türkiye’nin Eylül ayı sonunda yaptığı 40 adet F-16 savaş uçağı ve yaklaşık 80 adet modernizasyon kiti alımı başvurusu geliyor. 2021 sonunda teknik seviyede başlayan görüşmelerin, yıl boyunca sürmesi bekleniyor. Biden idaresi, Ankara’nın talebine hem NATO birebir vakitte Türkiye’nin güvenliği açısından olumlu bakıyor fakat Kongre’den gerekli onayın alınması için S-400 probleminin çözülmesi için ilerleme kaydedilmesi gerektiğini kaydediyor.
Biden’ın 24 Nisan bildirisinde 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımlaması, Aralık ayında gerçekleştirilen “demokrasi zirvesine” Türkiye’yi davet etmemesi üzere gelişmelere kuvvetli reaksiyon vermemeyi yeğleyen Ankara’nın yaklaşan seçimler sürecini de dikkate alarak bu siyasetini 2022’de de sürdürmesi öngörülüyor.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, 30 Aralık’ta Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD Lideri Biden’ın kurulması konusunda mutabık kaldığı ve iki ülke alakalarını ilgilendiren tüm hususların görüşüleceği ortak sisteme ait, Ankara’nın Washington’a mektup gönderdiğini deklare etti.
Kalın, Dışişleri Bakanlığı’nın gönderdiği mektupla ilgili şunları söylemiş oldu:
“Bu düzeneğin yapısının nasıl olacağı, hangi hususların ele alınacağı ve sürecin nasıl işleyeceğine dair… Bununla ilgili çalışmamız da devam ediyor. Kapsamlı biçimde biz, bu bağlantıları karşılıklı çıkar bağı ve hürmet temelinde, eşit, adil, şeffaf bir münasebet olarak yürütmek istiyoruz ancak bunu yaparken doğal ki Türkiye’nin kendi ulusal çıkarları, evvelari, tehdit algısı her şeydilk evvel gelir.
“Bu çerçevede bu ilgileri gerçek bir yerde ilerletebilmek ve olumlu bir gündemle hareket edebilmek için de görüşmelerimiz devam ediyor ve bundan daha sonra da bu istikametteki çalışmalarımız sürecek.”
AB’DEN YENİ ADIM YOK
AB ile münasebetlerde de 2022 yılında yeni bir açılım beklenmiyor. Türkiye ile ikili ilgilerinde önemli bir tansiyondan çıkan Fransa, 1 Ocak’tan itibaren AB Periyot Başkanlığı’nı üstlenecek. AB etraflarında, Türkiye’de cumhurbaşkanlığı ve parlamenter seçimlerin yapılacağı müddet öncesinde gümrük birliği, vize serbestisi üzere alanlarda somut bir adımın atılmasının imkanlı olmadığı değerlendirmesi yapılıyor. Brüksel’in Türkiye ile işbirliğini bölgesel gelişmeler ve göç mutabakatı ile hudutlu tutmasının beklendiği kaydediliyor.
Fransa, periyot başkanlığını yürüttüğü periyotta cumhurbaşkanlığı seçimlerini de gerçekleştirecek. Geçmiş seçimlerde olduğu üzere Türkiye’nin seçim kampanyası devrinde Fransız siyasi gündeminde yer alması mümkünlüğü Ankara-Paris içinde yeni bir tansiyonun olabileceğine de işaret ediyor.
Getty Images
AB’nin öteki kuvvetli üyesi Almanya’da da yeni bir koalisyon hükümetinin misyonda olması ve Angela Merkel idaresinden biraz daha farklı olarak insan hakları konusuna özel kıymet veriyor olması, Türkiye’nin Avrupa ile ilgilerine olumsuz yansıyacak bir öge olarak görülüyor.
2020 ve 2021’de olduğu üzere Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Türkiye ile yaşadıkları ikili problemleri AB sorununa çevirme stratejilerinin 2022’de de sürmesi bekleniyor. Lakin AB etraflarında, Türkiye’nin kapalı Maraş bölgesi ve Doğu Akdeniz’de tek taraflı aksiyonlara girişmemesi durumunda Atina ve Lefkoşa’nın gayretlerinin cevap bulmayacağı değerlendirmeleri yapılıyor.
RUSYA-UKRAYNA TANSİYONU
Diplomatik etraflarda yapılan değerlendirmelerde, 2022’in en telaş verici mümkün çatışma alanlarından biri Ukrayna-Rusya sınırı olarak görülüyor. Yalnızca bölgesel değil hem de milletlerarası açıdan da korkutucu sonuçları olabilecek bu tansiyonun parlaması, bölgenin kıymetli ve NATO üyesi ülkesi Türkiye’yi de etkileyecek bir sarmal yaratma potansiyelinde.
Ukrayna’ya sattığı silahlı insansız hava araçları (SİHA) niçiniyle Rusya’nın yansısını çeken Ankara, son periyotta Kiev ve Moskova içindeki gerginliğin azaltılması için arabulucu olma niyetini lisana getirmiş fakat Rusya’nın olurunu alamamıştı. Türkiye’nin klâsik Karadeniz siyasetini Rusya aleyhine ve NATO lehine ayarlaması, Ukrayna ile stratejik bağların kapsamlı savunma sanayi işbirliğini içerecek biçimde genişlemesi Moskova’nın dikkatle izlediği gelişmeler olarak görülüyor. Rusya ile Ukrayna içindeki tansiyonun 2022’de sıcak bir çatışmaya dönmesi durumu, Ankara-Moskova alakalarına de olumsuz yansıyacak bir gündem unsuru olarak ön planda yer alıyor.
2022’NİN BİRİNCİ DEMOKRASİ İMTİHANI KAVALA DAVASI
ABD ve AB ile bölgesel sıkıntılar kapsamında yaşanan yakınlaşmaya rağmen Türkiye’nin giderek berbatlaşan demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü sicili Batı ile yeni tansiyonların mümkün kaynakları olarak görülüyor.
DHA
2021’in akıllarda kalan en kıymetli tansiyonu de bu çerçevede yaşanmış; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iş insanı Osman Kavala’nın bir an evvel tahliye edilmesini isteyen 10 batılı büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi talimatı verdiğini açıklamasıyla tansiyon büyümüştü.
Kasım ayı sonunda toplanan Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, Kavala davasına bakan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) kararlarına uymadığı sebebi öne sürülerek Türkiye için ihlal süreci başlatma karar almıştı. 17 Ocak’ta yapılacak duruşmada da tahliye sonucu çıkmazsa Bakanlar Komitesi, 2 Şubat’ta yapacağı toplantıyla Türkiye’ye karşı yaptırım sürecini ele almaya başlayacak. bu biçimdece Türkiye, kurucu üyelerinden olduğu Avrupa Kurulu’ndan oy hakkını yitirme, toplantılara katılamama ve hatta üyeliğin askıya alınmasına varacak yaptırımlarla karşı karşıya kalabilecek.
Kavala davasının yanı sıra Türkiye’de temel hak ve özgürlüklerin uygulanmasına konulan sınırlamaların, muhalif siyasetçi, gazeteci ve sivil toplum üyelerine uygulanan baskıların 2022 boyunca Türkiye’nin Batı ile ilgilerinde gündemde yer tutacağı bedellendiriliyor. AB, 2021 Türkiye Raporu’nda Ankara’nın Kopenhag kriterlerinden giderek daha uzaklaştığını kayda geçirmiş ve iştirak sürecinin fiilen durduğunun altını çizmişti.
İKTİSADIN DİPLOMASİYE TESİRLERİ 2022’DE GÖRÜLEBİLİR
Türk diplomasisini etkileyebilecek bir diğer ögenin ise 2021’in son çeyreğinde başlayan ve giderek şiddetlenen ekonomik buhran olduğu değerlendirmeleri yapılıyor. Merkez Bankası’nın Eylül ayında siyaset faizini indirmeye başlaması ile birlikte Türk Lirası’nın ABD doları ve Euro’ya karşı epey büyük oranda kıymet yitirmesi ve bu gidişin 2022’de de devam etme mümkünlüğü dış politik kararlar ve yönelimleri de etkileyecek gelişmeler olarak görülüyor.
Getty Images
Ekonomik gerilimin daha da şiddetlenmemesi için milletlerarası ve bölgesel çatışma alanlarında Batı ile siyasetlerini daha da ahenkleştirme imajı çizen Türkiye’nin Batı ile sıkıntılı alanlarda tek taraflı hareketlerden uzak duracağı öngörülüyor. Bu alanların başında Suriye’nin kuzeydoğusu yer alıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2021’de PG’nin faaliyetlerine son vermek maksadıyla hudut ötesi operasyon işareti vermiş lakin somut adım atılmamıştı. Türk ordusunun muhtemel bir harekatına yalnızca ABD ve AB değil beraberinde bölgede önemli askeri yapılanması olan Rusya da karşı çıkmıştı. Bu sürecin 2022’de devam etmesi beklentisi hakim.
Tıpkı biçimde Doğu Akdeniz’de Türkiye ile Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti içinde yaşanan hidrokarbon buhranı da 2021 boyunca sakin bir seyir izlemişti. Türkiye, kıta sahanlığını ihlal ettiği nedeni öne sürülerek sivil araştırma gemilerinin bölgeden çıkartmış lakin kendisi tartışmalı alanlarda hidrokarbon faaliyeti gerçekleştirmemişti.
Bu tansiyonu tırmandırmama tercihinin ekonomik münasebetleri de olduğu, mümkün yeni bir Amerikan ya da AB yaptırımının ekonomik istikrarlara daha büyük darbe vurmasından çekinildiği yapılan değerlendirmeler içinde.
Türk diplomasisi, 2021 yılını münasebetlerin son derece makûs olduğu Orta Doğu ve Doğu ülkeleriyle “normalleşme”, Batı ittifakını oluşturan Avrupa ve ABD ile ise tansiyondan uzaklaşıp diyalog ve bölgesel işbirliğini öne çıkararak tamamladı. Bu yönelim ışığında, Türk diplomasisinin 2022’de belirleyecek üç öge ön plana çıkıyor.
Olağanlaşma: 2021’i jeopolitik tansiyonlardan uzak ve hem Batı birebir vakitte Doğu ülkeleri ile olağanlaşma arayışlarıyla geçiren Türk diplomasisi, bu eğilimini 2022’de de somut adımlarla devam ettirme niyetinde. Türkiye, yeni senede İsrail, Ermenistan ve Mısır ile olağanlaşma süreçlerine ivme kazandırıp bölgesel alakalarına yeni bir yer kazandırmayı öngörüyor.
Zorluklar: 2022’de Ukrayna ile Rusya içindeki buhranın sıcak bir tansiyona dönüşme mümkünlüğü Türkiye’yi de zorlayacak kıymetli gelişmeler içinde görülüyor. Türkiye’nin giderek daha da gerileyen demokrasi ve insan hakları sicili de 2022’de Türk diplomasisinin bilhassa Batı ile ilgilerde zorlayacak bir öge olarak görülüyor.
İktisat tesiri: 2022’de Türk dış siyasetinin yönelimini belirleyecek en değerli ögeler içinde Türk Lirası’nın tarihi düşüşüne niye olan ekonomik kriz de bulunuyor. Türkiye’nin iktisat niçiniyle Suriye ve Doğu Akdeniz’de tek taraflı hareketlere girişmemeyi tercih edebileceği öngörülüyor.
ORTA DOĞU’DA OLAĞANLAŞMAYA DEVAM
Türk diplomasisi açısından 2021’in en büyük sürprizi Birleşik Arap Emirlikleri ile sağlanan süratli ve somut olağanlaşma oldu.
Sene boyunca yapılan temaslar kararında BAE fiili önderi Abu Dabi Veliaht Prensi Pir Muhammed bin Zayed Al Nahyan, 24 Kasım’da Ankara’da resmi temaslarda bulundu ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile direkt yatırımları da içeren mutabakatlara imza attı. Erdoğan’ın 2022’in birinci değerli ziyaretlerinden birini Şubat ayında Abu Dabi’ye yapması bekleniyor.
Getty Images
Mısır ile 2021’de başlayan fakat Kahire idaresinin Libya süreci ve Etiyopya’ya satılan silahlı insansız hava araçları (SİHA) niçiniyle ağırdan aldığı olağanlaşma süreci 2022’in gündeminde olmayı sürdürecek.
Türkiye’nin maksadı bu sene ortasında karşılıklı büyükelçilerin atanmasını da önnazarancek biçimde Mısır ile siyasi ilgileri çerçeveleyen bir protokolü yaşama geçirmek. Mısır ile istenilen seviyeye gelinmesinin vakit alabileceği bilhassa deniz yetkilendirme muahedesi için müzakere sürecinin ufukta olmadığı değerlendirmeleri yapılıyor.
Türkiye, Suudi Arabistan ile de bozulan bağlantılarını de bu müddet içerisinde onarmayı ve yeni bir periyot başlatmayı öngörüyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman ile de görüşmek istediği Amerikan basınında yer almıştı. Amerikan Wall Street Journal gazetesi, Suudi Arabistan idaresinin Erdoğan’dan, İstanbul Başkonsolosluğu’nu ziyareti sırasında öldürülen muhalif gazeteci Cemal Kaşıkçı’yı tekrar gündeme getirmemesini istediğini argüman etti.
Ankara’nın yorum yapmadığı bu tez da, şartların sağlanması durumunda Türkiye ile Suudi Arabistan içinde “swap” mutabakatının yapılabilecek olması.
Türkiye’nin Orta Doğu’nun güvenliği ve istikrarı için ilgi kurmaya değer verdiği başka ülke İsrail. 2021’de Türkiye ve İsrail cumhurbaşkanları içinde kurulan diyalog, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Aralık sonunda verdiği olumlu bildiriler, Tel Aviv-Ankara içinde 2022’de somut bir olağanlaşma görülebileceğine işaret ediyor. Türkiye-İsrail yakınlaşmasını başta ABD olmak üzere Türkiye’nin en yakın bölgesel müttefikleri Azerbaycan ve Katar da destekliyor.
ERMENİSTAN İLE SÜREÇ BAŞLIYOR
Geçen yılın en dikkat cazibeli olağanlaşma teşebbüsü ise Ermenistan ile yaşandı. Türkiye ve Ermenistan, iki ülke içinde diplomatik ilgilerin tesis edilmesi ve yeni bir müddetcin başlatılmasını koordine etmek için karşılıklı özel temsilciler atadıklarını deklare ettilar.
Getty Images
Türkiye’nin direkt görüşme isteğine rağmen Ermenistan’ın talebi üzerine birinci görüşmenin Rusya’nın başşehri Moskova’da olacağı Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu tarafınca belirtildi.
Özel temsilciler ve onların oluşturacakları çalışma kümelerinin Ocak ayından itibaren çalışmalara başlaması öngörülüyor. Fakat Ankara-Erivan sürecinin Ermenistan ile Azerbaycan içinde yürütülen ve 2020 savaşını hukuken sonlandıracak sonuncu mutabakatın imzalanması gayretlerine paralel sürdürüleceği bedellendiriliyor.
BATI İLE ALAKALARDA İVME BEKLENMİYOR
2019’da yaşanan Doğu Akdeniz ve Suriye tansiyonunun yerini yumuşamanın bıraktığı 2021’de, ABD Lideri seçilen Joe Biden’ın 20 Ocak’ta vazifesine başlaması, Türkiye’nin Batı ile münasebetlerinde de milat olmuştu.
ABD ve Avrupa Birliği (AB) ile “pozitif gündem” çerçevesinde yeni bir anlayış geliştiren Türkiye, bilhassa NATO’daki yeri ve değerini ön plana çıkartıp bilhassa son periyotta Afganistan’da olduğu üzere bölgesel konularda müttefikleriyle işbirliğini önceledi.
Bu eğilimin 2022’de sürmesi fakat bilhassa demokratik bedeller kelam konusu olduğunda 2021’de Osman Kavala davasında yaşanan “10 büyükelçi bunalımı” üzere tansiyonlara açık olması bekleniyor.
Getty Images
ABD İLE GÜNDEM F-16 SATIŞI
ABD ile ikili gündemin en ön sırasında Türkiye’nin Eylül ayı sonunda yaptığı 40 adet F-16 savaş uçağı ve yaklaşık 80 adet modernizasyon kiti alımı başvurusu geliyor. 2021 sonunda teknik seviyede başlayan görüşmelerin, yıl boyunca sürmesi bekleniyor. Biden idaresi, Ankara’nın talebine hem NATO birebir vakitte Türkiye’nin güvenliği açısından olumlu bakıyor fakat Kongre’den gerekli onayın alınması için S-400 probleminin çözülmesi için ilerleme kaydedilmesi gerektiğini kaydediyor.
Biden’ın 24 Nisan bildirisinde 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımlaması, Aralık ayında gerçekleştirilen “demokrasi zirvesine” Türkiye’yi davet etmemesi üzere gelişmelere kuvvetli reaksiyon vermemeyi yeğleyen Ankara’nın yaklaşan seçimler sürecini de dikkate alarak bu siyasetini 2022’de de sürdürmesi öngörülüyor.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, 30 Aralık’ta Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada, Cumhurbaşkanı Erdoğan ile ABD Lideri Biden’ın kurulması konusunda mutabık kaldığı ve iki ülke alakalarını ilgilendiren tüm hususların görüşüleceği ortak sisteme ait, Ankara’nın Washington’a mektup gönderdiğini deklare etti.
Kalın, Dışişleri Bakanlığı’nın gönderdiği mektupla ilgili şunları söylemiş oldu:
“Bu düzeneğin yapısının nasıl olacağı, hangi hususların ele alınacağı ve sürecin nasıl işleyeceğine dair… Bununla ilgili çalışmamız da devam ediyor. Kapsamlı biçimde biz, bu bağlantıları karşılıklı çıkar bağı ve hürmet temelinde, eşit, adil, şeffaf bir münasebet olarak yürütmek istiyoruz ancak bunu yaparken doğal ki Türkiye’nin kendi ulusal çıkarları, evvelari, tehdit algısı her şeydilk evvel gelir.
“Bu çerçevede bu ilgileri gerçek bir yerde ilerletebilmek ve olumlu bir gündemle hareket edebilmek için de görüşmelerimiz devam ediyor ve bundan daha sonra da bu istikametteki çalışmalarımız sürecek.”
AB’DEN YENİ ADIM YOK
AB ile münasebetlerde de 2022 yılında yeni bir açılım beklenmiyor. Türkiye ile ikili ilgilerinde önemli bir tansiyondan çıkan Fransa, 1 Ocak’tan itibaren AB Periyot Başkanlığı’nı üstlenecek. AB etraflarında, Türkiye’de cumhurbaşkanlığı ve parlamenter seçimlerin yapılacağı müddet öncesinde gümrük birliği, vize serbestisi üzere alanlarda somut bir adımın atılmasının imkanlı olmadığı değerlendirmesi yapılıyor. Brüksel’in Türkiye ile işbirliğini bölgesel gelişmeler ve göç mutabakatı ile hudutlu tutmasının beklendiği kaydediliyor.
Fransa, periyot başkanlığını yürüttüğü periyotta cumhurbaşkanlığı seçimlerini de gerçekleştirecek. Geçmiş seçimlerde olduğu üzere Türkiye’nin seçim kampanyası devrinde Fransız siyasi gündeminde yer alması mümkünlüğü Ankara-Paris içinde yeni bir tansiyonun olabileceğine de işaret ediyor.
Getty Images
AB’nin öteki kuvvetli üyesi Almanya’da da yeni bir koalisyon hükümetinin misyonda olması ve Angela Merkel idaresinden biraz daha farklı olarak insan hakları konusuna özel kıymet veriyor olması, Türkiye’nin Avrupa ile ilgilerine olumsuz yansıyacak bir öge olarak görülüyor.
2020 ve 2021’de olduğu üzere Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Türkiye ile yaşadıkları ikili problemleri AB sorununa çevirme stratejilerinin 2022’de de sürmesi bekleniyor. Lakin AB etraflarında, Türkiye’nin kapalı Maraş bölgesi ve Doğu Akdeniz’de tek taraflı aksiyonlara girişmemesi durumunda Atina ve Lefkoşa’nın gayretlerinin cevap bulmayacağı değerlendirmeleri yapılıyor.
RUSYA-UKRAYNA TANSİYONU
Diplomatik etraflarda yapılan değerlendirmelerde, 2022’in en telaş verici mümkün çatışma alanlarından biri Ukrayna-Rusya sınırı olarak görülüyor. Yalnızca bölgesel değil hem de milletlerarası açıdan da korkutucu sonuçları olabilecek bu tansiyonun parlaması, bölgenin kıymetli ve NATO üyesi ülkesi Türkiye’yi de etkileyecek bir sarmal yaratma potansiyelinde.
Ukrayna’ya sattığı silahlı insansız hava araçları (SİHA) niçiniyle Rusya’nın yansısını çeken Ankara, son periyotta Kiev ve Moskova içindeki gerginliğin azaltılması için arabulucu olma niyetini lisana getirmiş fakat Rusya’nın olurunu alamamıştı. Türkiye’nin klâsik Karadeniz siyasetini Rusya aleyhine ve NATO lehine ayarlaması, Ukrayna ile stratejik bağların kapsamlı savunma sanayi işbirliğini içerecek biçimde genişlemesi Moskova’nın dikkatle izlediği gelişmeler olarak görülüyor. Rusya ile Ukrayna içindeki tansiyonun 2022’de sıcak bir çatışmaya dönmesi durumu, Ankara-Moskova alakalarına de olumsuz yansıyacak bir gündem unsuru olarak ön planda yer alıyor.
2022’NİN BİRİNCİ DEMOKRASİ İMTİHANI KAVALA DAVASI
ABD ve AB ile bölgesel sıkıntılar kapsamında yaşanan yakınlaşmaya rağmen Türkiye’nin giderek berbatlaşan demokrasi, insan hakları ve hukukun üstünlüğü sicili Batı ile yeni tansiyonların mümkün kaynakları olarak görülüyor.
DHA
2021’in akıllarda kalan en kıymetli tansiyonu de bu çerçevede yaşanmış; Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iş insanı Osman Kavala’nın bir an evvel tahliye edilmesini isteyen 10 batılı büyükelçinin istenmeyen adam ilan edilmesi talimatı verdiğini açıklamasıyla tansiyon büyümüştü.
Kasım ayı sonunda toplanan Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, Kavala davasına bakan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) kararlarına uymadığı sebebi öne sürülerek Türkiye için ihlal süreci başlatma karar almıştı. 17 Ocak’ta yapılacak duruşmada da tahliye sonucu çıkmazsa Bakanlar Komitesi, 2 Şubat’ta yapacağı toplantıyla Türkiye’ye karşı yaptırım sürecini ele almaya başlayacak. bu biçimdece Türkiye, kurucu üyelerinden olduğu Avrupa Kurulu’ndan oy hakkını yitirme, toplantılara katılamama ve hatta üyeliğin askıya alınmasına varacak yaptırımlarla karşı karşıya kalabilecek.
Kavala davasının yanı sıra Türkiye’de temel hak ve özgürlüklerin uygulanmasına konulan sınırlamaların, muhalif siyasetçi, gazeteci ve sivil toplum üyelerine uygulanan baskıların 2022 boyunca Türkiye’nin Batı ile ilgilerinde gündemde yer tutacağı bedellendiriliyor. AB, 2021 Türkiye Raporu’nda Ankara’nın Kopenhag kriterlerinden giderek daha uzaklaştığını kayda geçirmiş ve iştirak sürecinin fiilen durduğunun altını çizmişti.
İKTİSADIN DİPLOMASİYE TESİRLERİ 2022’DE GÖRÜLEBİLİR
Türk diplomasisini etkileyebilecek bir diğer ögenin ise 2021’in son çeyreğinde başlayan ve giderek şiddetlenen ekonomik buhran olduğu değerlendirmeleri yapılıyor. Merkez Bankası’nın Eylül ayında siyaset faizini indirmeye başlaması ile birlikte Türk Lirası’nın ABD doları ve Euro’ya karşı epey büyük oranda kıymet yitirmesi ve bu gidişin 2022’de de devam etme mümkünlüğü dış politik kararlar ve yönelimleri de etkileyecek gelişmeler olarak görülüyor.
Getty Images
Ekonomik gerilimin daha da şiddetlenmemesi için milletlerarası ve bölgesel çatışma alanlarında Batı ile siyasetlerini daha da ahenkleştirme imajı çizen Türkiye’nin Batı ile sıkıntılı alanlarda tek taraflı hareketlerden uzak duracağı öngörülüyor. Bu alanların başında Suriye’nin kuzeydoğusu yer alıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2021’de PG’nin faaliyetlerine son vermek maksadıyla hudut ötesi operasyon işareti vermiş lakin somut adım atılmamıştı. Türk ordusunun muhtemel bir harekatına yalnızca ABD ve AB değil beraberinde bölgede önemli askeri yapılanması olan Rusya da karşı çıkmıştı. Bu sürecin 2022’de devam etmesi beklentisi hakim.
Tıpkı biçimde Doğu Akdeniz’de Türkiye ile Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti içinde yaşanan hidrokarbon buhranı da 2021 boyunca sakin bir seyir izlemişti. Türkiye, kıta sahanlığını ihlal ettiği nedeni öne sürülerek sivil araştırma gemilerinin bölgeden çıkartmış lakin kendisi tartışmalı alanlarda hidrokarbon faaliyeti gerçekleştirmemişti.
Bu tansiyonu tırmandırmama tercihinin ekonomik münasebetleri de olduğu, mümkün yeni bir Amerikan ya da AB yaptırımının ekonomik istikrarlara daha büyük darbe vurmasından çekinildiği yapılan değerlendirmeler içinde.