Morgoth
New member
BluTv’nin argümanlı polisiyelerden “Alef”, iki yıllık bir ortanın akabinde “Mal-i Hülya” alt başlığı taşıyan yeni dönemiyle döndü. Oyuncusundan senaristine, takımı ve öyküsü büsbütün değişen dizide direktör koltuğuna Gökhan Tiryaki otururken başrolleri Taner Ölmez ile Aybüke Pusat paylaşıyorlar.
BLUTV’DE KOMİSERLER, CİNAYETLER; KAN REVAN!
Diziye geçmeden BluTv’nin polisiye yüklü yayın tercihine değinmek istiyorum. Her çevrimiçi platformun öne çıkmaya çalıştığı veyahut yayın siyaseti doğrultusunda eğildiği bir alan var. Netflix, tanınan oyuncu takımlı aksiyonlarla ilerliyor, ortaya toplumsal içerikli diziler serpiştiriyor. Gain, mizaha ve kısa periyodik, içerik yelpazesi geniş programlara öncelik veriyor, Exxen’in bariz bir yayın çizgisi yok, ne çıkarsa bahtıma ilerliyor. BluTv ise güldürüden dramaya farklı cinslerde içerik üretmesine rağmen yüklü olarak polisiyelerle ulaştı izleyiciye. “Bozkır”, “Behzat Ç.”, “Yarım Kalan Aşklar”, “Alef”… Suça yaslandığı ve büyük ölçüde seri cinayetleri aydınlatma eforundan yol aldığı için “Saygı”yı da bu listeye ekleyebiliriz.
Tüm bu dizilerin yöneldiği sorunlar ise farklılık gösteriyor. “Bozkır”, “çürümüş toplumda vicdanlı polis” dizisiydi, “Yarım Kalan Aşklar”, “yozlaşmış polis” üzerinden ilerleyen bir kara güldürüydü. “Behzat Ç.” bir televizyon fenomeniydi ve nevi şahsına münhasır Behzat Amirin televizyonda yayınlandığı periyodun tersine anlatısını hayli sonlandırarak derin devletle çekişmesini işliyordu. “Alef” ise öteki bir alana uzanarak tarikatların kapalı yapısını, kültürel dünyasını ele alan bir hikayeye odaklandı ve polisiyelerin örgüsünü akıcı kılmak ismine çoğunlukla başvurduğu “uyumsuz polisler”i kullandı. Birinci dönem kapalı kültürden muvaffakiyetle materyal devşirilirken, mistik yoğunluk sonucunda tutularak eli yüzü düzgün bir anlatı ortaya kondu diyebiliriz.
GÖREME’DE ŞİFANIN PEŞİNE DÜŞMEK
Itır Arda ile Avni Tuna Dilligil’in senaryosunu yazdığı dizide olaylar Nevşehir’e bağlı nazaranme’de geçiyor. Nesiller boyunca hekimlik yapan bir ailenin son temsilcisi Yüksel Yıldırımoğlu, sahibi olduğu kliniğin bahçesinde meyyit bulunur. Müzenin de yer aldığı en üst kattan düşüp oracıkta can vermiştir. Müze ise soyulmuş, tarihi kıymet taşıyan el yazmaları ve eski tıp aletleri çalınmıştır. Genç cinayet komiseri Çınar Demir (Taner Ölmez) olayı soruştururken bu kere eski tıp kitaplarının bulunduğu bir sahafta cinayet işlenir. Kitapçı Rıfat Andıç, yabanî halde öldürülmüştür. Kızı Defne (Aybüke Pusat) üzerine ağırlaşan kuşkular kentin ileri gelenlerinden olan eski kocası Akın Saka’ya (Mehmetcan Mincinözlü) ulaşır ve soruşturma giderek genişler.
YERLİ GİZEM DİZİLERİMİZDE OSMANLICA YA DA ‘ÖLÜ VE YARI ULU’ BİR LİSANA İSTEK
“Alef”, ikinci döneminde geriye dönüşlere başvururken birinci iki kısım şifahane, bimarhane (akıl hastanesi) üzere tarihi yerlerde çeşitli yüzsenelerda yaşanan baskın, katliam, azap içerikli gizemli olaylarla açılmakta… Bu tarihe dönüşler günümüzde geçen olaylara bir derinlik ve zenginlik katarken başka yandan frene de basılmış oluyor. Dizide gizem öğesinin yaratılmak gayretinde elbet Osmanlıca öne çıkıyor! Alfabesi ile merak uyandıran, bir gecede bilgisiz bırakılmışlığımıza seslenen bu meyyit ve “yarı ulu” lisan, kullanıldığı periyot dâhil olmak üzere yalnız yazıya hizmet ettiği için görsel bir mana taşıyor. Bu mana ise çağrışımlara, örtük bir üsluba kapı aralıyor. Lisandan ve gündelik ömürden soyutlanmış bu sembolik irtibat, dizide gizem ögesinin örülmesine katkı sağlamış.
Çevrimiçi platformlarda yayınlanan yerli gizem dizilerinde hele Anadolu’da geçiyorlarsa Osmanlıca yazmalara, not defterlerine, günlüklere kesinlikle rastlıyoruz. “Olaylar geçmişe uzanıyorsa bu epeyce doğal (değil mi)” diye düşünebiliriz ama Osmanlıcada siyasi ve toplumsal açıdan kışkırtıcı bir damar da bulunuyor. Zira bu lisanı bilmek, halkın okuryazarlığı göz önüne alınırsa güç erişilir bir pozisyon ve dizilerde Osmanlıca izlerin sürülmesi sınıfsal bir ayrılığın devamlılığını da ortaya koymakta… Yani bir bakıma Osmanlıca en yaygın olduğu periyotta dahi az okunan, daha fazla ‘devlet işleri’yle meşgul olanlara veyahut devletle tıpkı masaya oturanlara hitap eden bir lisan ve bilinmezlik, güç erişilirlik hallerinin her vakit gizem hissine hizmet ettiğini söyleyebiliriz. Bu usul her vakit çalışır! “Atiye” ve “Hakan Muhafız” üzere Netflix aksiyonları da el yazmalarını, bilinmesi güç, konuşulması imkânsız bir lisanı ön cepheye sürüyordu. İsmini alfabenin birinci harfinden alan “Alef” de bu alana özel bir ilgi gösteriyor. çok anlaşılır bir tercih… Tarihi ve mistik bir mana yüklenen coğrafyalarla, yerlerle ilgi geliştirmenin, kurmacanın ayağını geçmişe uzatmanın en kestirme yolu bu olsa gerek…
ANADOLU POLİSİYELERİNE GİRİŞ
Elbet çabucak hemen bu biçimde isimlendirecek seviyede Anadolu polisiyesi izlemedik ancak eldekilerden yola çıkarak bir çizgi çekebileceğimizi düşünüyorum. Nedir, bu tipten polisiyeler Anadolu’ya özellikle İç Anadolu’ya mı yakışır? “Behzat Ç.”yi hatırlayalım. Milyonların yaşadığı bir kentte, yurdun başşehrinde geçmesine karşın onunla özdeşleştirebileceğimiz bir sahne de cinayet şubenin Ankara çıkışında durup bozkıra hakikat küçük abdestlerini yaptıkları sahneydi. Çoraklıktan takviye alan ve yalnız o çoraklıkla mana bulabilecek bir meydan okuma izliyorduk bu sahnede. İstanbul’la özdeşleşmiş “seni yeneceğim” söylemi bozkırda, bozkıra karşı “sana yenilmeyeceğim” manası kazanıyor, dahası bu “yenilmeyeceğim” hali da bir umursamazlıkla harmanlanıyordu. bu biçimdece bozkırın o çorak, tek tip ve buna bağlı içe atmış, bastırmış toplumsal ortamı suça yardım yataklık ediyor, kriminal bir cazibe kazanıyordu.
BluTv “Bozkır” dizisinde bu iddiayı daha ileri taşıdı ve çeşitli meseleleri, kimlik buhranlarını derleyip toplayarak, biraz çocukluktan travma, biraz muhafazakar toplumdan nefret hatası sağarak yeni bir lisan kazandırdı. Diyebiliriz ki “Bozkır”la birlikte Anadolu polisiyeleri de bir çizgiye kavuştu. şüphesiz bu standartlaşma -yeterli data olmadığını tekrar not düşmekle birlikte- çeşitli klişe ve tiplemeleri dayatmaya başladı. Gözüme çarpanlar şöyleki.
Bir: Cinayeti soruşturan polislerin zirvesinde bir müdür bulunur. Bu müdür özünde yeterlidir, kimi vakit şirin birçok vakit küfürbazdır, olaylara daima sığ yaklaşır. Kaba saba bir üsluba sahiptir. Onu polis değil amir olarak görürüz. Yönetimden sorumludur ve tüm polislik yetenekleri elinden alınmış, oldukçatan emekliliğe ayrılmıştır. “Alef”te müdürün makam odasına torununu getirmesi, masasının çabucak yanına koyduğu bebek otomobilini sallaması da bu duruma bariz bir örnektir. Bu müdür polisliğin yüz karası olduğu üzere bununla birlikte (işsizlikten olacak!) kendini bulunduğu kentin iktisadından sorumlu hisseder. “Alef”te balon esnafının şikâyetlerini lisana getirir örneğin. Dahası üst makamların baskısından yakınıp durur. Basının ilgisinden rahatsızdır. Bu atakları savuşturmak amacıyla palavraya ve hile hurdaya yeltenmekten çekinmez. Özetle müdürümüz “Anadolu’da cinayet işlenmez” yargısının beden bulmuş halidir. Anadolu’da o kadar cinayet işlenmez ki emniyetin yetkili bireyleri, müdürleri bir cinayet soruşturmasının nasıl yürütüleceğini dahi unutmuştur.
İki: Cinayeti soruşturan komiser idealist ve vicdanlıdır. İçe kapanık olabilir, konuşmayı sevmeyebilir, gözünü bir noktaya dikip boş boş bakabilir. Hepsi teferruat… Bir Anadolu polisiyesinde cinayeti çözmeye en istekli kişi komiserdir. Üstelik hevesinin asıl niçini komiser olması değildir, işini yapmaktan fazla tutunacak bir kol arıyordur. Zira sıkıntısı, derinlerde bir yarası vardır. Cinayetler kermeyi kaldırıp yarayı kanatmıştır. Bu komiser kesinlikle rakı içer, fırsat buldukça rakı sofrasına oturur. Polis emeklisi büyüklerin meyhanesi var ise tercih niçinidir. Öte yandan bu komiserler Can Yücel’e atfedilip imzası kullanılmış, bir manada edebiyatta sahtecilik yapılmış şiirlerdeki bayan figürüne de benzeri. Cinayet amiri dediğin “…şöyleki pastırmalı kuru fasulyenin yanına tereyağlı pilavı konduracak elbet./ Salatasız oturmayacak yemeğe…” vb.
Üç: Müdür ile vicdanlı komiser ve istekli yamağının çatışması bir mecburilik doğurur: Cinayetler bir an evvelden çözülmelidir! Bunun için de katili tanımak, neyin peşinde olduğunu öğrenmek gerekir. İş bu biçimdece bir bulmacaya dönüşür. Kelam konusu Anadolu ve bilhassa bozkır olduğundan tasavvuf devreye girer. Aşikâr ki Anadolu’da kimse ismi sebeplerle cinayet işlemez. Müge Anlı’ya gereç vermez Anadolu! Bir siyasal, bir toplumsal ne bileyim hiç yoksa bir ruhsal art plan kelam konusudur.
Dört: Bozkırda işlenen cinayetlerin bir ucu kesinlikle nüfuzlu bireylere dokunur. Bu şahıslar oldukça kodamandırlar, derhal üst makamlara ulaşıp “siz bunun kim olduğunu biliyor musunuz” ile başlayan telefonlar açtırır, “elinizde kanıt olmadan gözaltına alamazsınız” talimatı verdirirler. Dokunulmazdırlar lakin enteresan bir aymazlıkla azimli komiserlerin dokunacağı bir uzaklıkta beklemeyi sürdürürler. Bir noktada azimli ve idealist polisler kodamanlarla birebir masaya oturup oyuna ortak olmayı başarırlar. Gerisi gelir.
NEYMİŞ, KATİLİN YÜZÜ GÖZÜKMÜYORMUŞ!
tekrar “Alef”e dönersek dizide bu klişelerin ötesinde sorunlar görüyoruz. İki başlıkta toplayabiliriz: Senaryo ve oyunculuklar. Senaryodan başlayayım. Öncelikle “Alef” birinci dönemin gerisinde bir manzara sunmakta… Hikaye seyirciyi içine çekmiyor, tuzağa düşürmüyor; aşikâr bir temposu var, üzücü da ilerlemiyor lakin yani günün sonunda bir tren izleyeceksek niye “Alef”i izleyelim!
Birinci dört kısım itibariyle olayların seriminde bizi kavrayan, canlı tutan rastgele bir şey yok. Gizemden kelam etmiyorum. Gizem var ve cinayetler nereye bağlanacak veya melankolinin tedavisini arayan hekimbaşı karşımıza nasıl bir reçeteyle çıkacak merak konusu lakin en vasat polisiyede bile olayların nereye varacağı az epeyce merak edilir. Bunu ölçüt sayamayız. Öte yandan diyaloglar da sorunsuz akmıyor. Yan roller fazla pak konuşuyor. Ayrıyeten sahnenin hissine alışılmamış tabirlere rastlıyoruz. Bir sahnede Defne babasının mezarı başında ağlıyor, tek başına, harap biçimde; iç döktüğü sıra bir anısını lisana getiriyor ve “hemencecik” tabirini kullanıyor. Gündelik hayatta sık başvurulan bir pekiştirme değil. “Hemen” hâlihazırda “kararlı” bir tabir olduğundan fazladan pekişip, hele bir mezar başında, duygusal açıdan ağır bir sahnede anılınca sırıtıyor.
Şunu da söylemeden geçmeyelim. Katilin yüzünü görmüyoruz. kimi vakit soyunup kendince ayinler yapıyor, suya falan giriyor ancak kimliğini deşifre etmiyor. Bu noktada siyah kapüşon devreye giriyor. Katilimiz kapüşonlu bir siyah sweatshirt giyiyor vs. Katili göstermemek bir tercih olağan olarak… Üstelik polisiyelerde katil her vakit kilit roldedir ve kırılma noktasına kadar saklanması anlaşılır lakin Alef özelinde söylersek bu kısımların daha sade geçilmesi veya izleyiciye salt cesetlerin gösterilmesi isabet olurdu. Zira sırttan kapüşonlu, yüzden flu katil, anlatıyı müsamere sıradanliğine indirmiş. Bir kimlik yaratılmak istenmiş; soyunması ve şifaya ait bir arayışa bağlanması buna işaret ancak bari siyah giyinmeseydi, onu giyinikken o denli görmeseydik!
OYUNCULUKLAR ÜZERİNE
Oyunculuklara değinerek yazıyı noktalayacağım. Lafı dolandırmayayım, Ölmez ile Pusat’ın kimyası uyuşmamış! Başrollerde karşımıza çıkan bu uyumsuzluk ister istemez dizinin geneline yansımış. Yan rollerin de tesirini yitirdiğini görüyoruz. Örneğin komiser yardımcısı Fırat rolünde Cankat Aydos fazla geri planda kalmış. Önümüzdeki kısımlarda yükü artacaktır. Öteki komiser yardımcısı Narin’e (Begüm Bağca Tiryaki) de fark yaratacak bir rol yazılmamış. Lakin bu sorun cinayet şubeyle sonlu değil. Çınar’ın kardeşi Su’yu canlandıran Hande Soral da bir türlü oyuna giremiyor. Bir öbür meşakkat ise yetenekli ve geniş bir takım kurulması… “Kadronun yetenekli ve geniş olmasında ne kötülük var” diyebilirsiniz lakin bu dört kısma baktığımızda Serdar Orçin, Murat Akkoyunlu, Murat Kılıç ve Emel Çölgeçen üzere rüştünü ispatlamış oyuncuların çabucak hemen karakterlerine bir hudut çizemediklerini, senaryonun bir modülü olamadıklarını görüyoruz. Kıssa tam manasıyla açılmamış olsa dahi bu tereddüt pek olağan sayılmaz! Alzheimer’dan mustarip İsmihan Hanım rolünde izlediğimiz Çiğdem Selışık Onat’ı dışarıda tutabiliriz. Deneyimli oyuncu fazlaca aşikâr bir karakteri canlandırdığı için oyununu birinci sahniçin itibaren veriyor.
Başrollere gelirsek; Aybüke Pusat oyunculuğunu geliştirdi fakat hâlâ bir başrolü çekip çevirecek yetenekten mahrum. halbuki platformlar Pusat’ın yüzünü seviyor. “50 m2” ile “Hayaller ve Hayatlar” dizilerinde de izledik kendisini. Taner Ölmez’i de üzerine yapışabilecek riskli bir rolden (“Mucize Doktor”da Ali Vefa) daha sonra komiser olarak oturtamıyoruz başımızda. Ama bu yadırgayışın ötesinde, o da biraz tutuk oynamış. Bu tutukluğu ise üstte anmaya çalıştığım cinayet amirlerinin genel çizgisine bağlamak mümkün…
* *
“Alef” özetle birinci sezonki ihtimamı, özgünlüğü yakalayamamış görünüyor. Dizi açıldıkça senaryo toparlayacak, katil polis hesaplaşması uzaktan takibi aşarak aksaklıkları unutturan bir atmosfer yaratacaktır. tıpkı vakitte oyuncular ortası uyumsuzluk ve klişelerin anlatıda baskın oluşu üzere meseleler ise pek düzelecek üzere değil. BluTv polisiyelerinin standardını yakalayamayan “Alef”i melankolinin devasını öğrenmek için izleyebilirsiniz! bir daha de…
BLUTV’DE KOMİSERLER, CİNAYETLER; KAN REVAN!
Diziye geçmeden BluTv’nin polisiye yüklü yayın tercihine değinmek istiyorum. Her çevrimiçi platformun öne çıkmaya çalıştığı veyahut yayın siyaseti doğrultusunda eğildiği bir alan var. Netflix, tanınan oyuncu takımlı aksiyonlarla ilerliyor, ortaya toplumsal içerikli diziler serpiştiriyor. Gain, mizaha ve kısa periyodik, içerik yelpazesi geniş programlara öncelik veriyor, Exxen’in bariz bir yayın çizgisi yok, ne çıkarsa bahtıma ilerliyor. BluTv ise güldürüden dramaya farklı cinslerde içerik üretmesine rağmen yüklü olarak polisiyelerle ulaştı izleyiciye. “Bozkır”, “Behzat Ç.”, “Yarım Kalan Aşklar”, “Alef”… Suça yaslandığı ve büyük ölçüde seri cinayetleri aydınlatma eforundan yol aldığı için “Saygı”yı da bu listeye ekleyebiliriz.
Tüm bu dizilerin yöneldiği sorunlar ise farklılık gösteriyor. “Bozkır”, “çürümüş toplumda vicdanlı polis” dizisiydi, “Yarım Kalan Aşklar”, “yozlaşmış polis” üzerinden ilerleyen bir kara güldürüydü. “Behzat Ç.” bir televizyon fenomeniydi ve nevi şahsına münhasır Behzat Amirin televizyonda yayınlandığı periyodun tersine anlatısını hayli sonlandırarak derin devletle çekişmesini işliyordu. “Alef” ise öteki bir alana uzanarak tarikatların kapalı yapısını, kültürel dünyasını ele alan bir hikayeye odaklandı ve polisiyelerin örgüsünü akıcı kılmak ismine çoğunlukla başvurduğu “uyumsuz polisler”i kullandı. Birinci dönem kapalı kültürden muvaffakiyetle materyal devşirilirken, mistik yoğunluk sonucunda tutularak eli yüzü düzgün bir anlatı ortaya kondu diyebiliriz.
GÖREME’DE ŞİFANIN PEŞİNE DÜŞMEK
Itır Arda ile Avni Tuna Dilligil’in senaryosunu yazdığı dizide olaylar Nevşehir’e bağlı nazaranme’de geçiyor. Nesiller boyunca hekimlik yapan bir ailenin son temsilcisi Yüksel Yıldırımoğlu, sahibi olduğu kliniğin bahçesinde meyyit bulunur. Müzenin de yer aldığı en üst kattan düşüp oracıkta can vermiştir. Müze ise soyulmuş, tarihi kıymet taşıyan el yazmaları ve eski tıp aletleri çalınmıştır. Genç cinayet komiseri Çınar Demir (Taner Ölmez) olayı soruştururken bu kere eski tıp kitaplarının bulunduğu bir sahafta cinayet işlenir. Kitapçı Rıfat Andıç, yabanî halde öldürülmüştür. Kızı Defne (Aybüke Pusat) üzerine ağırlaşan kuşkular kentin ileri gelenlerinden olan eski kocası Akın Saka’ya (Mehmetcan Mincinözlü) ulaşır ve soruşturma giderek genişler.
YERLİ GİZEM DİZİLERİMİZDE OSMANLICA YA DA ‘ÖLÜ VE YARI ULU’ BİR LİSANA İSTEK
“Alef”, ikinci döneminde geriye dönüşlere başvururken birinci iki kısım şifahane, bimarhane (akıl hastanesi) üzere tarihi yerlerde çeşitli yüzsenelerda yaşanan baskın, katliam, azap içerikli gizemli olaylarla açılmakta… Bu tarihe dönüşler günümüzde geçen olaylara bir derinlik ve zenginlik katarken başka yandan frene de basılmış oluyor. Dizide gizem öğesinin yaratılmak gayretinde elbet Osmanlıca öne çıkıyor! Alfabesi ile merak uyandıran, bir gecede bilgisiz bırakılmışlığımıza seslenen bu meyyit ve “yarı ulu” lisan, kullanıldığı periyot dâhil olmak üzere yalnız yazıya hizmet ettiği için görsel bir mana taşıyor. Bu mana ise çağrışımlara, örtük bir üsluba kapı aralıyor. Lisandan ve gündelik ömürden soyutlanmış bu sembolik irtibat, dizide gizem ögesinin örülmesine katkı sağlamış.
Çevrimiçi platformlarda yayınlanan yerli gizem dizilerinde hele Anadolu’da geçiyorlarsa Osmanlıca yazmalara, not defterlerine, günlüklere kesinlikle rastlıyoruz. “Olaylar geçmişe uzanıyorsa bu epeyce doğal (değil mi)” diye düşünebiliriz ama Osmanlıcada siyasi ve toplumsal açıdan kışkırtıcı bir damar da bulunuyor. Zira bu lisanı bilmek, halkın okuryazarlığı göz önüne alınırsa güç erişilir bir pozisyon ve dizilerde Osmanlıca izlerin sürülmesi sınıfsal bir ayrılığın devamlılığını da ortaya koymakta… Yani bir bakıma Osmanlıca en yaygın olduğu periyotta dahi az okunan, daha fazla ‘devlet işleri’yle meşgul olanlara veyahut devletle tıpkı masaya oturanlara hitap eden bir lisan ve bilinmezlik, güç erişilirlik hallerinin her vakit gizem hissine hizmet ettiğini söyleyebiliriz. Bu usul her vakit çalışır! “Atiye” ve “Hakan Muhafız” üzere Netflix aksiyonları da el yazmalarını, bilinmesi güç, konuşulması imkânsız bir lisanı ön cepheye sürüyordu. İsmini alfabenin birinci harfinden alan “Alef” de bu alana özel bir ilgi gösteriyor. çok anlaşılır bir tercih… Tarihi ve mistik bir mana yüklenen coğrafyalarla, yerlerle ilgi geliştirmenin, kurmacanın ayağını geçmişe uzatmanın en kestirme yolu bu olsa gerek…
ANADOLU POLİSİYELERİNE GİRİŞ
Elbet çabucak hemen bu biçimde isimlendirecek seviyede Anadolu polisiyesi izlemedik ancak eldekilerden yola çıkarak bir çizgi çekebileceğimizi düşünüyorum. Nedir, bu tipten polisiyeler Anadolu’ya özellikle İç Anadolu’ya mı yakışır? “Behzat Ç.”yi hatırlayalım. Milyonların yaşadığı bir kentte, yurdun başşehrinde geçmesine karşın onunla özdeşleştirebileceğimiz bir sahne de cinayet şubenin Ankara çıkışında durup bozkıra hakikat küçük abdestlerini yaptıkları sahneydi. Çoraklıktan takviye alan ve yalnız o çoraklıkla mana bulabilecek bir meydan okuma izliyorduk bu sahnede. İstanbul’la özdeşleşmiş “seni yeneceğim” söylemi bozkırda, bozkıra karşı “sana yenilmeyeceğim” manası kazanıyor, dahası bu “yenilmeyeceğim” hali da bir umursamazlıkla harmanlanıyordu. bu biçimdece bozkırın o çorak, tek tip ve buna bağlı içe atmış, bastırmış toplumsal ortamı suça yardım yataklık ediyor, kriminal bir cazibe kazanıyordu.
BluTv “Bozkır” dizisinde bu iddiayı daha ileri taşıdı ve çeşitli meseleleri, kimlik buhranlarını derleyip toplayarak, biraz çocukluktan travma, biraz muhafazakar toplumdan nefret hatası sağarak yeni bir lisan kazandırdı. Diyebiliriz ki “Bozkır”la birlikte Anadolu polisiyeleri de bir çizgiye kavuştu. şüphesiz bu standartlaşma -yeterli data olmadığını tekrar not düşmekle birlikte- çeşitli klişe ve tiplemeleri dayatmaya başladı. Gözüme çarpanlar şöyleki.
Bir: Cinayeti soruşturan polislerin zirvesinde bir müdür bulunur. Bu müdür özünde yeterlidir, kimi vakit şirin birçok vakit küfürbazdır, olaylara daima sığ yaklaşır. Kaba saba bir üsluba sahiptir. Onu polis değil amir olarak görürüz. Yönetimden sorumludur ve tüm polislik yetenekleri elinden alınmış, oldukçatan emekliliğe ayrılmıştır. “Alef”te müdürün makam odasına torununu getirmesi, masasının çabucak yanına koyduğu bebek otomobilini sallaması da bu duruma bariz bir örnektir. Bu müdür polisliğin yüz karası olduğu üzere bununla birlikte (işsizlikten olacak!) kendini bulunduğu kentin iktisadından sorumlu hisseder. “Alef”te balon esnafının şikâyetlerini lisana getirir örneğin. Dahası üst makamların baskısından yakınıp durur. Basının ilgisinden rahatsızdır. Bu atakları savuşturmak amacıyla palavraya ve hile hurdaya yeltenmekten çekinmez. Özetle müdürümüz “Anadolu’da cinayet işlenmez” yargısının beden bulmuş halidir. Anadolu’da o kadar cinayet işlenmez ki emniyetin yetkili bireyleri, müdürleri bir cinayet soruşturmasının nasıl yürütüleceğini dahi unutmuştur.
İki: Cinayeti soruşturan komiser idealist ve vicdanlıdır. İçe kapanık olabilir, konuşmayı sevmeyebilir, gözünü bir noktaya dikip boş boş bakabilir. Hepsi teferruat… Bir Anadolu polisiyesinde cinayeti çözmeye en istekli kişi komiserdir. Üstelik hevesinin asıl niçini komiser olması değildir, işini yapmaktan fazla tutunacak bir kol arıyordur. Zira sıkıntısı, derinlerde bir yarası vardır. Cinayetler kermeyi kaldırıp yarayı kanatmıştır. Bu komiser kesinlikle rakı içer, fırsat buldukça rakı sofrasına oturur. Polis emeklisi büyüklerin meyhanesi var ise tercih niçinidir. Öte yandan bu komiserler Can Yücel’e atfedilip imzası kullanılmış, bir manada edebiyatta sahtecilik yapılmış şiirlerdeki bayan figürüne de benzeri. Cinayet amiri dediğin “…şöyleki pastırmalı kuru fasulyenin yanına tereyağlı pilavı konduracak elbet./ Salatasız oturmayacak yemeğe…” vb.
Üç: Müdür ile vicdanlı komiser ve istekli yamağının çatışması bir mecburilik doğurur: Cinayetler bir an evvelden çözülmelidir! Bunun için de katili tanımak, neyin peşinde olduğunu öğrenmek gerekir. İş bu biçimdece bir bulmacaya dönüşür. Kelam konusu Anadolu ve bilhassa bozkır olduğundan tasavvuf devreye girer. Aşikâr ki Anadolu’da kimse ismi sebeplerle cinayet işlemez. Müge Anlı’ya gereç vermez Anadolu! Bir siyasal, bir toplumsal ne bileyim hiç yoksa bir ruhsal art plan kelam konusudur.
Dört: Bozkırda işlenen cinayetlerin bir ucu kesinlikle nüfuzlu bireylere dokunur. Bu şahıslar oldukça kodamandırlar, derhal üst makamlara ulaşıp “siz bunun kim olduğunu biliyor musunuz” ile başlayan telefonlar açtırır, “elinizde kanıt olmadan gözaltına alamazsınız” talimatı verdirirler. Dokunulmazdırlar lakin enteresan bir aymazlıkla azimli komiserlerin dokunacağı bir uzaklıkta beklemeyi sürdürürler. Bir noktada azimli ve idealist polisler kodamanlarla birebir masaya oturup oyuna ortak olmayı başarırlar. Gerisi gelir.
NEYMİŞ, KATİLİN YÜZÜ GÖZÜKMÜYORMUŞ!
tekrar “Alef”e dönersek dizide bu klişelerin ötesinde sorunlar görüyoruz. İki başlıkta toplayabiliriz: Senaryo ve oyunculuklar. Senaryodan başlayayım. Öncelikle “Alef” birinci dönemin gerisinde bir manzara sunmakta… Hikaye seyirciyi içine çekmiyor, tuzağa düşürmüyor; aşikâr bir temposu var, üzücü da ilerlemiyor lakin yani günün sonunda bir tren izleyeceksek niye “Alef”i izleyelim!
Birinci dört kısım itibariyle olayların seriminde bizi kavrayan, canlı tutan rastgele bir şey yok. Gizemden kelam etmiyorum. Gizem var ve cinayetler nereye bağlanacak veya melankolinin tedavisini arayan hekimbaşı karşımıza nasıl bir reçeteyle çıkacak merak konusu lakin en vasat polisiyede bile olayların nereye varacağı az epeyce merak edilir. Bunu ölçüt sayamayız. Öte yandan diyaloglar da sorunsuz akmıyor. Yan roller fazla pak konuşuyor. Ayrıyeten sahnenin hissine alışılmamış tabirlere rastlıyoruz. Bir sahnede Defne babasının mezarı başında ağlıyor, tek başına, harap biçimde; iç döktüğü sıra bir anısını lisana getiriyor ve “hemencecik” tabirini kullanıyor. Gündelik hayatta sık başvurulan bir pekiştirme değil. “Hemen” hâlihazırda “kararlı” bir tabir olduğundan fazladan pekişip, hele bir mezar başında, duygusal açıdan ağır bir sahnede anılınca sırıtıyor.
Şunu da söylemeden geçmeyelim. Katilin yüzünü görmüyoruz. kimi vakit soyunup kendince ayinler yapıyor, suya falan giriyor ancak kimliğini deşifre etmiyor. Bu noktada siyah kapüşon devreye giriyor. Katilimiz kapüşonlu bir siyah sweatshirt giyiyor vs. Katili göstermemek bir tercih olağan olarak… Üstelik polisiyelerde katil her vakit kilit roldedir ve kırılma noktasına kadar saklanması anlaşılır lakin Alef özelinde söylersek bu kısımların daha sade geçilmesi veya izleyiciye salt cesetlerin gösterilmesi isabet olurdu. Zira sırttan kapüşonlu, yüzden flu katil, anlatıyı müsamere sıradanliğine indirmiş. Bir kimlik yaratılmak istenmiş; soyunması ve şifaya ait bir arayışa bağlanması buna işaret ancak bari siyah giyinmeseydi, onu giyinikken o denli görmeseydik!
OYUNCULUKLAR ÜZERİNE
Oyunculuklara değinerek yazıyı noktalayacağım. Lafı dolandırmayayım, Ölmez ile Pusat’ın kimyası uyuşmamış! Başrollerde karşımıza çıkan bu uyumsuzluk ister istemez dizinin geneline yansımış. Yan rollerin de tesirini yitirdiğini görüyoruz. Örneğin komiser yardımcısı Fırat rolünde Cankat Aydos fazla geri planda kalmış. Önümüzdeki kısımlarda yükü artacaktır. Öteki komiser yardımcısı Narin’e (Begüm Bağca Tiryaki) de fark yaratacak bir rol yazılmamış. Lakin bu sorun cinayet şubeyle sonlu değil. Çınar’ın kardeşi Su’yu canlandıran Hande Soral da bir türlü oyuna giremiyor. Bir öbür meşakkat ise yetenekli ve geniş bir takım kurulması… “Kadronun yetenekli ve geniş olmasında ne kötülük var” diyebilirsiniz lakin bu dört kısma baktığımızda Serdar Orçin, Murat Akkoyunlu, Murat Kılıç ve Emel Çölgeçen üzere rüştünü ispatlamış oyuncuların çabucak hemen karakterlerine bir hudut çizemediklerini, senaryonun bir modülü olamadıklarını görüyoruz. Kıssa tam manasıyla açılmamış olsa dahi bu tereddüt pek olağan sayılmaz! Alzheimer’dan mustarip İsmihan Hanım rolünde izlediğimiz Çiğdem Selışık Onat’ı dışarıda tutabiliriz. Deneyimli oyuncu fazlaca aşikâr bir karakteri canlandırdığı için oyununu birinci sahniçin itibaren veriyor.
Başrollere gelirsek; Aybüke Pusat oyunculuğunu geliştirdi fakat hâlâ bir başrolü çekip çevirecek yetenekten mahrum. halbuki platformlar Pusat’ın yüzünü seviyor. “50 m2” ile “Hayaller ve Hayatlar” dizilerinde de izledik kendisini. Taner Ölmez’i de üzerine yapışabilecek riskli bir rolden (“Mucize Doktor”da Ali Vefa) daha sonra komiser olarak oturtamıyoruz başımızda. Ama bu yadırgayışın ötesinde, o da biraz tutuk oynamış. Bu tutukluğu ise üstte anmaya çalıştığım cinayet amirlerinin genel çizgisine bağlamak mümkün…
* *
“Alef” özetle birinci sezonki ihtimamı, özgünlüğü yakalayamamış görünüyor. Dizi açıldıkça senaryo toparlayacak, katil polis hesaplaşması uzaktan takibi aşarak aksaklıkları unutturan bir atmosfer yaratacaktır. tıpkı vakitte oyuncular ortası uyumsuzluk ve klişelerin anlatıda baskın oluşu üzere meseleler ise pek düzelecek üzere değil. BluTv polisiyelerinin standardını yakalayamayan “Alef”i melankolinin devasını öğrenmek için izleyebilirsiniz! bir daha de…