Muhabir
New member
Afganistan’ı, dış siyaset evvelari içinde çok uzak tutmuş Çin’in, kelam konusu ülkeye ait önemli bir siyaset değişikliğine gittiği görülüyor. Bunda Çin’in Afganistan kaynaklı tasaları elbette kıymetli bir rol oynuyor. Her ne kadar dokuz kişilik bir Taliban heyetini Çin’de ağırlayarak bir kadro garantiler almış olsa da diplomasi tecrübesi olmayan, anında karar değiştirmesi ile bilinen bir örgüt olduğunu unutmamak lazım Taliban’ın. Çin için başlı başına telaşa yol açan gelişme Taliban’ın Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi sonundaki Badakhshan eyaletini ele geçirmesidir evvela. Bu Afganistan sonundaki Wakhan koridorundan bir “terör gücü”nün bir daha canlanmak üzere olduğunu gösteriyor.
ŞİÖ DORUĞU
Her ne kadar Çinli uzmanlar bu koridordan Sincan’a girmenin kolay olmayacağını söyleseler de bunun gerçekleşmesi ihtimali olağan olarak var. Afganistan’da durum Taliban lehine olumlu tarafta seyrederse Çin’in buna yönelik tedbirler alması (belki de başlamıştır) hiç de şaşırtan olmaz. Geçen haftalarda Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin Türkmenistan, Tacikistan, Özbekistan’ı ziyaretinin yanı sıra Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ)-Afganistan Temas Grubu’nun Dışişleri Bakanları toplantısının Afganistan’da Taliban kaynaklı tehditlerin yükseldiği bir devirde gerçekleşmesi tesadüf değil olağan olarak.
ŞİÖ-Afganistan Temas Kümesi toplantısı, örgütün 2005 yılında kurulmasından bu yana birinci defa Dışişleri Bakanı seviyesinde toplandı. Bu, Afganistan’daki durumun aciliyet gösterdiğini ortaya koyuyor. Afganistan’ın altı komşusunun ŞİÖ üyesi olduğunu anımsayalım. Bölgedeki kıymetli aktörler olan Çin ile Rusya’nın Afganistan probleminin barışçı tahlili için her zamankinden daha hayli devreye girdiklerini görüyoruz. Dünyadaki tesirli merkezlerin Afganistan’da Çin’e yönelik tehditleri daima olarak lisana getirdikleri de sır değil. Lakin Çin idaresi değilse de idareye yakın olan Çinli uzmanlar kelamı edilen tehdidin abartıldığı görüşünde. Tsinghua Üniversitesi Ulusal Strateji Enstitüsü Araştırma Kısmı Yöneticisi Qian Feng bunlardan biri. Küresel Times’a verdiği demeçte, koridorun Çin’i sınırlayan kısmının yaklaşık 90 kilometre uzunluğunda olduğunu (ki fazlaca kısa) belirterek Çin’in buradan sızmaları engelleyeceği kanısında olduğunu ileri sürüyor. Fakat yaygın kanı, Afganistan’daki krizden kaynaklanan tehdit komşu ülkelere yayılmaya devam ederse “terör” kümelerinin Orta Asya ülkeleri ile Pakistan üzerinden Çin’e girme mümkünlüğünün yüksek oluşu tarafında.
TALİBAN İLE DİYALOG ATILIMI
Kimi Çinli uzmanlar da – tahminen de sahiden bu biçimde görmek istediklerinden olsa gerek -Taliban’ın 20 yıl evvelkinden farklı olduğunu düşünüyorlar. Bunda muhtemelen Taliban sözcülerinden Suhail Shaheen’in Taliban’ın Çin’i Afganistan’ın “dostu” olarak gördüğünü, Pekin ile “mümkün olan en kısa sürede” bir daha yapılanma çalışmalarına yatırım yapma konusunda görüşmeyi umduğunu söylemesi de tesirlidir. Sözcünün Çin’in duymak istediği şu açıklaması da yabana atılmamalı: “Taliban, kimileri daha evvel Afganistan’a sığınan Uygur ayrılıkçılarının ülkeye girmesine artık müsaade vermeyecek.”
Taliban bunu daima yinelıyor her vesilede. Yakınlarda Rusya’ya giden bir Taliban heyeti de Moskova idaresine Afganistan’ın diğerlerine saldırmak için bir platform olarak kullanılmasına müsaade vermeyeceğine dair teminat verdi. Buradan çıkan sonuç; Taliban artık yalnızca Afganistan’ın iç sıkıntılarına odaklanacak. O denli olup olmadığını da nazaranceğiz alışılmış.
Çinli analistlerin farklı bir de müşahedesi var. Afganistan’da Taliban’ın güç kazanmasıyla eski Sovyet ülkeleri üzerinden Rusya’ya, bilhassa Çeçenistan’ın da bulunduğu Kafkasya’ya “terör” kümeleri sızabilir. Bu niçinle Rusya Çin’den daha fazla “tehdit” altında. Bu niçinle Rusya, beş eski Sovyet devletini içeren Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü kapsamında Orta Asya’nın güvenliği için sorumluluğun büyük bir kısmını üstlenmiş durumda.
Afganistan’da durumu “iyi” sayılabilecek ülke ŞİÖ üyesi Hindistan. Bu ülke Afganistan’ı stratejik erişimini genişletmek için kullanmak istiyor. Kaosla, çatışmayla yıllardır boğuşan Afganistan’a son 20 yılda Hindistan 3 milyar dolar yardımda bulundu. Bu niçinle Kâbil hükümetiyle (her dönemde), bölgesel önderlerle, nihayet sivillerle âlâ münasebetleri var. Lakin bağının pek de güzel olmadığı bilinen Taliban’la teması kurup ileri götürmeyi istiyor. Bunda “ezeli düşmanı” Pakistan’ın Afganistan’daki etkisinin de hissesi var.
Çin’in Afganistan’la ilgileneceği kesin görülüyor. Lakin bunun yalnızca ekonomik yardım çerçevesinde kalacağını belirtiyor Çin’e yakın kaynaklar. Zira hem Çin’in birebir vakitte Rusya’nın “müdahale etmeme ilkesi” bunda etken. esasen Taliban da Çin’in bu yaklaşımından şad olduğunu söz etti birçok sefer. İdaresi ele alması halinde Çin başta olmak üzere komşu ülkelerle düzgün alakalar kurmak istediğini deklare etti Taliban biroldukça sefer.
Lakin bir daha kimi Çinli analistler Taliban’ın hem hâlâ koruduğu “Ortodoks” çizgisinin tıpkı vakitte ülkedeki öteki aşrı kümelerin varlığının Sincan’ı etkileyebileceği mümkünlüğünün hesaba katılmasını istiyor. Zira Afganistan’da Taliban’ın birtakım ünitelerinde Doğu Türkistan İslami Hareketi mensupları mevcut. Çin’i Afganistan’da son derece başat rollerde goreceğimiz de artık kesin üzere.
ŞİÖ DORUĞU
Her ne kadar Çinli uzmanlar bu koridordan Sincan’a girmenin kolay olmayacağını söyleseler de bunun gerçekleşmesi ihtimali olağan olarak var. Afganistan’da durum Taliban lehine olumlu tarafta seyrederse Çin’in buna yönelik tedbirler alması (belki de başlamıştır) hiç de şaşırtan olmaz. Geçen haftalarda Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi’nin Türkmenistan, Tacikistan, Özbekistan’ı ziyaretinin yanı sıra Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ)-Afganistan Temas Grubu’nun Dışişleri Bakanları toplantısının Afganistan’da Taliban kaynaklı tehditlerin yükseldiği bir devirde gerçekleşmesi tesadüf değil olağan olarak.
ŞİÖ-Afganistan Temas Kümesi toplantısı, örgütün 2005 yılında kurulmasından bu yana birinci defa Dışişleri Bakanı seviyesinde toplandı. Bu, Afganistan’daki durumun aciliyet gösterdiğini ortaya koyuyor. Afganistan’ın altı komşusunun ŞİÖ üyesi olduğunu anımsayalım. Bölgedeki kıymetli aktörler olan Çin ile Rusya’nın Afganistan probleminin barışçı tahlili için her zamankinden daha hayli devreye girdiklerini görüyoruz. Dünyadaki tesirli merkezlerin Afganistan’da Çin’e yönelik tehditleri daima olarak lisana getirdikleri de sır değil. Lakin Çin idaresi değilse de idareye yakın olan Çinli uzmanlar kelamı edilen tehdidin abartıldığı görüşünde. Tsinghua Üniversitesi Ulusal Strateji Enstitüsü Araştırma Kısmı Yöneticisi Qian Feng bunlardan biri. Küresel Times’a verdiği demeçte, koridorun Çin’i sınırlayan kısmının yaklaşık 90 kilometre uzunluğunda olduğunu (ki fazlaca kısa) belirterek Çin’in buradan sızmaları engelleyeceği kanısında olduğunu ileri sürüyor. Fakat yaygın kanı, Afganistan’daki krizden kaynaklanan tehdit komşu ülkelere yayılmaya devam ederse “terör” kümelerinin Orta Asya ülkeleri ile Pakistan üzerinden Çin’e girme mümkünlüğünün yüksek oluşu tarafında.
TALİBAN İLE DİYALOG ATILIMI
Kimi Çinli uzmanlar da – tahminen de sahiden bu biçimde görmek istediklerinden olsa gerek -Taliban’ın 20 yıl evvelkinden farklı olduğunu düşünüyorlar. Bunda muhtemelen Taliban sözcülerinden Suhail Shaheen’in Taliban’ın Çin’i Afganistan’ın “dostu” olarak gördüğünü, Pekin ile “mümkün olan en kısa sürede” bir daha yapılanma çalışmalarına yatırım yapma konusunda görüşmeyi umduğunu söylemesi de tesirlidir. Sözcünün Çin’in duymak istediği şu açıklaması da yabana atılmamalı: “Taliban, kimileri daha evvel Afganistan’a sığınan Uygur ayrılıkçılarının ülkeye girmesine artık müsaade vermeyecek.”
Taliban bunu daima yinelıyor her vesilede. Yakınlarda Rusya’ya giden bir Taliban heyeti de Moskova idaresine Afganistan’ın diğerlerine saldırmak için bir platform olarak kullanılmasına müsaade vermeyeceğine dair teminat verdi. Buradan çıkan sonuç; Taliban artık yalnızca Afganistan’ın iç sıkıntılarına odaklanacak. O denli olup olmadığını da nazaranceğiz alışılmış.
Çinli analistlerin farklı bir de müşahedesi var. Afganistan’da Taliban’ın güç kazanmasıyla eski Sovyet ülkeleri üzerinden Rusya’ya, bilhassa Çeçenistan’ın da bulunduğu Kafkasya’ya “terör” kümeleri sızabilir. Bu niçinle Rusya Çin’den daha fazla “tehdit” altında. Bu niçinle Rusya, beş eski Sovyet devletini içeren Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü kapsamında Orta Asya’nın güvenliği için sorumluluğun büyük bir kısmını üstlenmiş durumda.
Afganistan’da durumu “iyi” sayılabilecek ülke ŞİÖ üyesi Hindistan. Bu ülke Afganistan’ı stratejik erişimini genişletmek için kullanmak istiyor. Kaosla, çatışmayla yıllardır boğuşan Afganistan’a son 20 yılda Hindistan 3 milyar dolar yardımda bulundu. Bu niçinle Kâbil hükümetiyle (her dönemde), bölgesel önderlerle, nihayet sivillerle âlâ münasebetleri var. Lakin bağının pek de güzel olmadığı bilinen Taliban’la teması kurup ileri götürmeyi istiyor. Bunda “ezeli düşmanı” Pakistan’ın Afganistan’daki etkisinin de hissesi var.
Çin’in Afganistan’la ilgileneceği kesin görülüyor. Lakin bunun yalnızca ekonomik yardım çerçevesinde kalacağını belirtiyor Çin’e yakın kaynaklar. Zira hem Çin’in birebir vakitte Rusya’nın “müdahale etmeme ilkesi” bunda etken. esasen Taliban da Çin’in bu yaklaşımından şad olduğunu söz etti birçok sefer. İdaresi ele alması halinde Çin başta olmak üzere komşu ülkelerle düzgün alakalar kurmak istediğini deklare etti Taliban biroldukça sefer.
Lakin bir daha kimi Çinli analistler Taliban’ın hem hâlâ koruduğu “Ortodoks” çizgisinin tıpkı vakitte ülkedeki öteki aşrı kümelerin varlığının Sincan’ı etkileyebileceği mümkünlüğünün hesaba katılmasını istiyor. Zira Afganistan’da Taliban’ın birtakım ünitelerinde Doğu Türkistan İslami Hareketi mensupları mevcut. Çin’i Afganistan’da son derece başat rollerde goreceğimiz de artık kesin üzere.