Muhabir
New member
BBCTaliban başkanı Haybatullah Akundzade’nin (sol-önde) El Düstur önderi Eymen el Zevahiri’nin sadakat yeminini kabul edip etmediği bilinmeyen
Taliban’ın Afganistan’da iktidarı bir daha ele geçirmesinden daha sonra gündeme gelen kilit soru, hareketin uzun vakittir müttefiki olan El Düstur ile münasebetlerinin son gelişmelerden nasıl etkileneceği.
El Kural Taliban’a birinci vakit içinderda, 1990’larda hareketin önderi Molla Ömer tarafınca Usame Bin Ladin’e sunulan ittifak beyanı ya da sadakat yemini ile bağlı.
Bu yemin bu biçimdedan bu yana biroldukça sefer tazelendi fakat Taliban tarafınca hiç bir vakit varlığı açıkça kabul edilmedi.
2020 yılında ABD ile vardığı barış muahedesiyle Taliban, El Esas ya da öbür “radikal” kümelerin hiç birine denetimi altındaki topraklarda faaliyet imkanı vermemeyi kabul etti. Bu kelamı 15 Ağustos’ta Afganistan’ın başşehri Kabil’i aldığı vakit bir sefer daha yineladı.
Lakin Taliban kamuoyu önünde El Esas ile bağlarını açıkça kestiğini ilan etmedi.
El Düstur ise ABD konusundaki telaffuzunu hiç bir biçimde yumuşatmadı.
Getty ImagesTaliban 11 Eylül ataklarından daha sonra el Esas önderi Usame Bin Ladin’i ABD’ye teslim etmeyi reddetmişti
Sadakat yemininin yükü ne?
Arapça “Bey’ah” sözü ile tabir edilen bu sadakat yemini, cihatçı kümeler ve müttefikleri içindeki alakaların temelini oluşturuyor.
Bu beyan iki tarafa da belirli yükümlülükler getiriyor.
Bunlardan biri de ittifak kelamı vermeyi kabul eden tarafın, başka tarafın önderine sadakat yemini etmiş sayılması. Bu lafdan dönülmesi İslam’da ağır bir cürüm olarak kabul ediliyor.
El Esas’la ilgili olarak bu yemin, hareketi hiyerarşik olarak Taliban’a tabi kılıyor. Taliban başkanı ve bu misyonu daha devralacak bireyler El Kural tarafınca onursal olarak “Müminlerin komutanı” kabul edilmiş oluyor.
Bu bununla birlikte muhtemelen 11 Eylül hücumlarından daha sonra Taliban başkanı Molla Ömer’in Usame Bin Ladin’i ABD’ye teslim etmeyi reddetmesinin ardında yatan faktörlerden biri.
Irak’taki El Kural’a bağlı kümelerin, hareketin merkezine itaati reddetmesi ve ondan sonrasında da IŞİD ismiyle ortaya çıkmaları ise epey bilinen bir sadakat yeminine ters bir davranıştı.
IŞİD ve El Düstur içinde hala fazlaca sert bir hasımlık var.
IŞİD-H, IŞİD’in Afganistan da dahil olmak üzere Horasan bölgesindeki kolu.
El Kural, Afganistan’daki Taliban hareketine bağlılık yemini eden tek cihatçı küme değil.
Pakistan Talibanı da geçmişte Afganistan’daki harekete bağlılığını ilan etmişti ve yakınlarda Taliban’ın ülkenin idaresini ele geçirmesinden daha sonra sadakat yeminini yeniledi.
Ölmüş bir bireye edilen yemin
2011 yılında Usame Bin Ladin’in öldürülmesinden daha sonra halefi Eymen el Zevahiri de El Düstur ve bağlı örgütler ismine Taliban’ın o sıradaki önderi Molla Ömer’e sadakat yemini etti.
Bu yemin IŞİD 2014 yılında, Irak ve Suriye’nin kimi bölgelerinde halifelik ilan ettikten daha sonra da yenilendi.
Ama Temmuz 2015’te Temmuz ayında Taliban Molla Ömer’in iki yıl evvel ölmüş olduğunu deklare etti. El Zevahiri, bilmeden ölmüş bir adama bağlılık yemini etmişti.
Lakin bu açıklamadan daha sonra El Esas önderi el Zevahiri bu sefer yeni Taliban başkanı Molla Ahtar Muhammed Mansur’a sadakat yemini etti ve “işgal altındaki Müslüman topraklarının her bir karışını kurtarmak için” cihat kelamı verdi.
Mansur, milletlerarası bir cihat örgütü olan El Kural’ın önderinin sadakat yeminini kabul etti ve bu biçimdelikle onun global cihat amacını de onaylamış göründü.
Lakin bu, kendisini sırf Afganistan’da İslam devleti kurmakla sonlandıran ve komşu ülkelerle olağan münasebetler sürdüreceğini söyleyen Taliban’ınkinden hayli farklı bir gaye.
Mansur’un 2016 yılının Mayıs ayında bir Amerikan hava atağında öldürülmesinden daha sonra, Taliban’ın liderliğini hala sürdüren Haybatullah Akundzade onun yerini aldı.
Taliban bu sefer el Zevahiri’nin yenilediği sadakat yeminini açıkça kabul etmedi lakin reddetmedi de.
Yeminin hala geçerli olup olmadığı konusundaki bu belirsizlik, bugün iki küme içindeki bağlardaki belirsizliğin de ana niçini.
Artık ne olacak?
Afganistan’da bir daha iktidara gelen Taliban artık iki farklı tarafa yanlışsız çekiliyor.
El Esas ile bağları Taliban’a radikal cihatçı etraflarda prestij sağlıyor ve el Esas’a olan tarihî sadakati de, iktidara gelince eski müttefikini terketmekte isteksiz olması manasına gelebilir.
Ancak Taliban’ın beraberinde ABD ile yaptığı barış mutabakatının şartlarına ve kabul ettiği daha pragmatik idare yaklaşımına da bağlı kalması gerekiyor.
El Kural ve farklı bölgelerde ona bağlı kümelerden gelen tebrik bildirilerinde Afganistan Taliban’ının “zaferi” tebrik ediliyor ve Akundzade’den “Müminlerin komutanı” olarak kelam ediliyor.
Ancak Taliban mesela İslamcı Filistin hareketi Hamas’tan gelen bildirisi yanıtlamasına rağmen çabucak hemen el Kural’ın kutlamalarına kamuoyu önünde bir karşılık vermiş değil.
Buna karşılık Bin Ladin’in yakın etrafından olduğu bilinen Emin el Hak’ın Afganistan’a gittiği haberleri iki küme içindeki ilgilerin devam ettiğinin bir işareti.
Ayrıyeten gelen haberlere göre El Düstur, Taliban’ın bir modülü olan Hakkani örgütlenmesi ile de sıkı bağlarını sürdürüyor.
Bu bahis aslında Taliban’ın yüzyüze olduğu açmazın küçük çaplı bir özeti üzere. Bir yandan milletlerarası sahnede tanınmak ve bunun getireceği avantajlardan yararlanmak istiyorlar lakin başka yandan bunun olabilmesi için çok hareketleri reddetmeleri gerekiyor.
Lakin El Esas ile 20 yıllık ittifaklarını silmeleri de kolay değil.
Bunu yapmaları kendi örgütlenmeleri ortasındaki daha sert İslamcı kümeleri ve şu ana kadar Afganistan’daki Taliban zaferini büyük çoşkuyla kutlayan öbür birtakım radikal hareketleri kendisinden uzaklaştırabilir.
Taliban’ın Afganistan’da iktidarı bir daha ele geçirmesinden daha sonra gündeme gelen kilit soru, hareketin uzun vakittir müttefiki olan El Düstur ile münasebetlerinin son gelişmelerden nasıl etkileneceği.
El Kural Taliban’a birinci vakit içinderda, 1990’larda hareketin önderi Molla Ömer tarafınca Usame Bin Ladin’e sunulan ittifak beyanı ya da sadakat yemini ile bağlı.
Bu yemin bu biçimdedan bu yana biroldukça sefer tazelendi fakat Taliban tarafınca hiç bir vakit varlığı açıkça kabul edilmedi.
2020 yılında ABD ile vardığı barış muahedesiyle Taliban, El Esas ya da öbür “radikal” kümelerin hiç birine denetimi altındaki topraklarda faaliyet imkanı vermemeyi kabul etti. Bu kelamı 15 Ağustos’ta Afganistan’ın başşehri Kabil’i aldığı vakit bir sefer daha yineladı.
Lakin Taliban kamuoyu önünde El Esas ile bağlarını açıkça kestiğini ilan etmedi.
El Düstur ise ABD konusundaki telaffuzunu hiç bir biçimde yumuşatmadı.
Getty ImagesTaliban 11 Eylül ataklarından daha sonra el Esas önderi Usame Bin Ladin’i ABD’ye teslim etmeyi reddetmişti
Sadakat yemininin yükü ne?
Arapça “Bey’ah” sözü ile tabir edilen bu sadakat yemini, cihatçı kümeler ve müttefikleri içindeki alakaların temelini oluşturuyor.
Bu beyan iki tarafa da belirli yükümlülükler getiriyor.
Bunlardan biri de ittifak kelamı vermeyi kabul eden tarafın, başka tarafın önderine sadakat yemini etmiş sayılması. Bu lafdan dönülmesi İslam’da ağır bir cürüm olarak kabul ediliyor.
El Esas’la ilgili olarak bu yemin, hareketi hiyerarşik olarak Taliban’a tabi kılıyor. Taliban başkanı ve bu misyonu daha devralacak bireyler El Kural tarafınca onursal olarak “Müminlerin komutanı” kabul edilmiş oluyor.
Bu bununla birlikte muhtemelen 11 Eylül hücumlarından daha sonra Taliban başkanı Molla Ömer’in Usame Bin Ladin’i ABD’ye teslim etmeyi reddetmesinin ardında yatan faktörlerden biri.
Irak’taki El Kural’a bağlı kümelerin, hareketin merkezine itaati reddetmesi ve ondan sonrasında da IŞİD ismiyle ortaya çıkmaları ise epey bilinen bir sadakat yeminine ters bir davranıştı.
IŞİD ve El Düstur içinde hala fazlaca sert bir hasımlık var.
IŞİD-H, IŞİD’in Afganistan da dahil olmak üzere Horasan bölgesindeki kolu.
El Kural, Afganistan’daki Taliban hareketine bağlılık yemini eden tek cihatçı küme değil.
Pakistan Talibanı da geçmişte Afganistan’daki harekete bağlılığını ilan etmişti ve yakınlarda Taliban’ın ülkenin idaresini ele geçirmesinden daha sonra sadakat yeminini yeniledi.
Ölmüş bir bireye edilen yemin
2011 yılında Usame Bin Ladin’in öldürülmesinden daha sonra halefi Eymen el Zevahiri de El Düstur ve bağlı örgütler ismine Taliban’ın o sıradaki önderi Molla Ömer’e sadakat yemini etti.
Bu yemin IŞİD 2014 yılında, Irak ve Suriye’nin kimi bölgelerinde halifelik ilan ettikten daha sonra da yenilendi.
Ama Temmuz 2015’te Temmuz ayında Taliban Molla Ömer’in iki yıl evvel ölmüş olduğunu deklare etti. El Zevahiri, bilmeden ölmüş bir adama bağlılık yemini etmişti.
Lakin bu açıklamadan daha sonra El Esas önderi el Zevahiri bu sefer yeni Taliban başkanı Molla Ahtar Muhammed Mansur’a sadakat yemini etti ve “işgal altındaki Müslüman topraklarının her bir karışını kurtarmak için” cihat kelamı verdi.
Mansur, milletlerarası bir cihat örgütü olan El Kural’ın önderinin sadakat yeminini kabul etti ve bu biçimdelikle onun global cihat amacını de onaylamış göründü.
Lakin bu, kendisini sırf Afganistan’da İslam devleti kurmakla sonlandıran ve komşu ülkelerle olağan münasebetler sürdüreceğini söyleyen Taliban’ınkinden hayli farklı bir gaye.
Mansur’un 2016 yılının Mayıs ayında bir Amerikan hava atağında öldürülmesinden daha sonra, Taliban’ın liderliğini hala sürdüren Haybatullah Akundzade onun yerini aldı.
Taliban bu sefer el Zevahiri’nin yenilediği sadakat yeminini açıkça kabul etmedi lakin reddetmedi de.
Yeminin hala geçerli olup olmadığı konusundaki bu belirsizlik, bugün iki küme içindeki bağlardaki belirsizliğin de ana niçini.
Artık ne olacak?
Afganistan’da bir daha iktidara gelen Taliban artık iki farklı tarafa yanlışsız çekiliyor.
El Esas ile bağları Taliban’a radikal cihatçı etraflarda prestij sağlıyor ve el Esas’a olan tarihî sadakati de, iktidara gelince eski müttefikini terketmekte isteksiz olması manasına gelebilir.
Ancak Taliban’ın beraberinde ABD ile yaptığı barış mutabakatının şartlarına ve kabul ettiği daha pragmatik idare yaklaşımına da bağlı kalması gerekiyor.
El Kural ve farklı bölgelerde ona bağlı kümelerden gelen tebrik bildirilerinde Afganistan Taliban’ının “zaferi” tebrik ediliyor ve Akundzade’den “Müminlerin komutanı” olarak kelam ediliyor.
Ancak Taliban mesela İslamcı Filistin hareketi Hamas’tan gelen bildirisi yanıtlamasına rağmen çabucak hemen el Kural’ın kutlamalarına kamuoyu önünde bir karşılık vermiş değil.
Buna karşılık Bin Ladin’in yakın etrafından olduğu bilinen Emin el Hak’ın Afganistan’a gittiği haberleri iki küme içindeki ilgilerin devam ettiğinin bir işareti.
Ayrıyeten gelen haberlere göre El Düstur, Taliban’ın bir modülü olan Hakkani örgütlenmesi ile de sıkı bağlarını sürdürüyor.
Bu bahis aslında Taliban’ın yüzyüze olduğu açmazın küçük çaplı bir özeti üzere. Bir yandan milletlerarası sahnede tanınmak ve bunun getireceği avantajlardan yararlanmak istiyorlar lakin başka yandan bunun olabilmesi için çok hareketleri reddetmeleri gerekiyor.
Lakin El Esas ile 20 yıllık ittifaklarını silmeleri de kolay değil.
Bunu yapmaları kendi örgütlenmeleri ortasındaki daha sert İslamcı kümeleri ve şu ana kadar Afganistan’daki Taliban zaferini büyük çoşkuyla kutlayan öbür birtakım radikal hareketleri kendisinden uzaklaştırabilir.