Muhabir
New member
Büyük Okyanus’ta yer alan Kiribati’ye bağlı Banaba Adası’nda halkın içme suyu kalmadı. Salgın hastalıklar ve kıtlıkla uğraş eden ülke pek makus günler geçiriyor. İngiltere, Yeni Zelanda ve Avustralya’nın 1900’lerde başladığı fosfat madenciliğinin tükettiği adada toprak o kadar ağır bir biçimde sömürüldü ki, ada topraklarının yüzde 90’ı çıplak kaldı.
Yerli halk üç ülkeden de tazminat istediklerini belirterek adada sürdürebilir bir hayat sağlamak için yardım davetinde bulundu.
‘TUZLU SU İÇMEKTEN DİĞER BAHTIMIZ YOK’
Banaba’ya son düzgün yağmur bir yıldan daha uzun bir süre evvel yağdı. Kiribati ülkesinin bir modülü olan izole orta Pasifik adasındaki beşerler yağmur olmadan, içme, banyo yapma ve mahsul yetiştirme için gereken suyu denizden karşılamaya çalıştı fakat, geçtiğimiz Kasım ayında tuz arıtma tesisi bozuldu.
Durum adada yaşayan yaklaşık 300 kişi için umutsuz bir hal aldı. Kirlenmiş su içmeye zorlanan beşerler, salgın hastalıklara yakalandı ve açlıktan ölme kaygısıyla uğraş etmeye başladı.
Bir Banaba sakini olan Taboree Biremon, “Deri hastalığı ve ishal bilhassa çocuklarda epey yaygın, zira kontamine su yahut tuzlu su içmekten diğer seçeneğimiz yok. Çocuklar uygun değiller, zira anlamıyorlar. Alamayacakları yiyecekleri istiyorlar. Çok üzüldük lakin yapacak bir şey yok” sözlerini kullandı.
‘SU ARAMAKTAN UYUYAMADIK’
Taboree, ada sakinlerin içecek suları olmadığını ve balıktan diğer yiyecekleri olmadığını belirterek, tüm ekinlerin öldüğünü söylemiş oldu:
“Ayrıca uyuyamadık zira tek yapmak istediğimiz adada su aramaktı. Yalnızca hayatta kalmanın bir yolunu arıyoruz. Sahip olduğumuz his, denizde sürüklendiğimiz, kaybolduğumuz ve kimsenin umrunda olmadığımız.”
ADA YÜZEYİNİN YÜZDE 90’I ÇIPLAK KALDI
tıpkı vakitte, Banaba’nın yaşadığı kabusun başlangıcı 20. yüzyılın başına uzanıyor. Avustralya ve Yeni Zelanda, 1900 yılında Avustralyalı madenci Albert Ellis tarafınca başlatılan fosfat madenciliği yoluyla 20. yüzyılda yerliler tarafınca kutsal kabul edilen “te bangabanga” mağaralarının yok edilmesine katkıda bulundu.
daha sonraki 80 yıl boyunca, eşit oranda Avustralya, Yeni Zelanda ve İngiltere’ye ilişkin olan İngiliz Fosfat Komitesi (BPC), Banaba’daki madenleri o kadar ağır bir biçimde çıkardı ki, adanın yüzeyinin yaklaşık yüzde 90’ı çıplak kaldı. BPC ayrıldığında, adadaki 22 milyon ton arazi kazınmıştı.
‘GELDİLER, PARA KAZANIP GİTTİLER’
Avustralya Ulusal Üniversitesi’nde doçent ve “Consuming Ocean Island: Stories of People and Phosphate from Banaba” isimli kitabının müellifi Katerina Teaiwa, “Yıkım katiyetle onların faaliyetlerinin bir kararı. Geldiler, büyük bir parti verdiler, hayli para kazandılar ve gittiler” dedi.
Öte yandan, Banabanlar, mağaraların suyu yakalama ve depolama konusundaki doğal yetenekleri niçiniyle tarihi olarak kuraklıktan kurtulabilmeyi başardı. Lakin adanın ihtiyarlarına göre, mağaraların neredeyse tamamı yok edildi ve kalan birkaç tanesi kirlendi.
Yaşlılardan biri olan Pelenise Alofa, “Biroldukça Banabanlı için, te bangabanga artık sadece kuşaklar boyunca aktarılan kıssalarda ve danslarda var” dedi ve tarihi olarak, bayanların toplumdaki kıymetini vurgulayan mağaralara sadece bayanların girebileceğini kelamlarına ekledi. Alofa, “Şimdi hepsi kayboldu. Dans ediyoruz ve atalarımızın makûs bir kuraklık sırasında mağaraları nasıl bulduğuna dair kıssalar anlatıyoruz. Kim olduğumuzun bir kesimi. Ben bu sıkıntıların şimdiye kadar çözüleceğini düşünürdüm, fakat artık umudumu yitirdim” dedi.
MAHKEME KARAR VERDİ
İngiliz hükümeti sonunda Banaba’ya, tüm öteki yasal süreçleri geri çekmeleri şartıyla, BPC ortak hükümetleri ismine 10 milyon Avustralya doları teklif etti.
NTV/BirGün
Yerli halk üç ülkeden de tazminat istediklerini belirterek adada sürdürebilir bir hayat sağlamak için yardım davetinde bulundu.
‘TUZLU SU İÇMEKTEN DİĞER BAHTIMIZ YOK’
Banaba’ya son düzgün yağmur bir yıldan daha uzun bir süre evvel yağdı. Kiribati ülkesinin bir modülü olan izole orta Pasifik adasındaki beşerler yağmur olmadan, içme, banyo yapma ve mahsul yetiştirme için gereken suyu denizden karşılamaya çalıştı fakat, geçtiğimiz Kasım ayında tuz arıtma tesisi bozuldu.
Durum adada yaşayan yaklaşık 300 kişi için umutsuz bir hal aldı. Kirlenmiş su içmeye zorlanan beşerler, salgın hastalıklara yakalandı ve açlıktan ölme kaygısıyla uğraş etmeye başladı.
Bir Banaba sakini olan Taboree Biremon, “Deri hastalığı ve ishal bilhassa çocuklarda epey yaygın, zira kontamine su yahut tuzlu su içmekten diğer seçeneğimiz yok. Çocuklar uygun değiller, zira anlamıyorlar. Alamayacakları yiyecekleri istiyorlar. Çok üzüldük lakin yapacak bir şey yok” sözlerini kullandı.
‘SU ARAMAKTAN UYUYAMADIK’
Taboree, ada sakinlerin içecek suları olmadığını ve balıktan diğer yiyecekleri olmadığını belirterek, tüm ekinlerin öldüğünü söylemiş oldu:
“Ayrıca uyuyamadık zira tek yapmak istediğimiz adada su aramaktı. Yalnızca hayatta kalmanın bir yolunu arıyoruz. Sahip olduğumuz his, denizde sürüklendiğimiz, kaybolduğumuz ve kimsenin umrunda olmadığımız.”
ADA YÜZEYİNİN YÜZDE 90’I ÇIPLAK KALDI
tıpkı vakitte, Banaba’nın yaşadığı kabusun başlangıcı 20. yüzyılın başına uzanıyor. Avustralya ve Yeni Zelanda, 1900 yılında Avustralyalı madenci Albert Ellis tarafınca başlatılan fosfat madenciliği yoluyla 20. yüzyılda yerliler tarafınca kutsal kabul edilen “te bangabanga” mağaralarının yok edilmesine katkıda bulundu.
daha sonraki 80 yıl boyunca, eşit oranda Avustralya, Yeni Zelanda ve İngiltere’ye ilişkin olan İngiliz Fosfat Komitesi (BPC), Banaba’daki madenleri o kadar ağır bir biçimde çıkardı ki, adanın yüzeyinin yaklaşık yüzde 90’ı çıplak kaldı. BPC ayrıldığında, adadaki 22 milyon ton arazi kazınmıştı.
‘GELDİLER, PARA KAZANIP GİTTİLER’
Avustralya Ulusal Üniversitesi’nde doçent ve “Consuming Ocean Island: Stories of People and Phosphate from Banaba” isimli kitabının müellifi Katerina Teaiwa, “Yıkım katiyetle onların faaliyetlerinin bir kararı. Geldiler, büyük bir parti verdiler, hayli para kazandılar ve gittiler” dedi.
Öte yandan, Banabanlar, mağaraların suyu yakalama ve depolama konusundaki doğal yetenekleri niçiniyle tarihi olarak kuraklıktan kurtulabilmeyi başardı. Lakin adanın ihtiyarlarına göre, mağaraların neredeyse tamamı yok edildi ve kalan birkaç tanesi kirlendi.
Yaşlılardan biri olan Pelenise Alofa, “Biroldukça Banabanlı için, te bangabanga artık sadece kuşaklar boyunca aktarılan kıssalarda ve danslarda var” dedi ve tarihi olarak, bayanların toplumdaki kıymetini vurgulayan mağaralara sadece bayanların girebileceğini kelamlarına ekledi. Alofa, “Şimdi hepsi kayboldu. Dans ediyoruz ve atalarımızın makûs bir kuraklık sırasında mağaraları nasıl bulduğuna dair kıssalar anlatıyoruz. Kim olduğumuzun bir kesimi. Ben bu sıkıntıların şimdiye kadar çözüleceğini düşünürdüm, fakat artık umudumu yitirdim” dedi.
MAHKEME KARAR VERDİ
İngiliz hükümeti sonunda Banaba’ya, tüm öteki yasal süreçleri geri çekmeleri şartıyla, BPC ortak hükümetleri ismine 10 milyon Avustralya doları teklif etti.
NTV/BirGün