Erdoğan-Biden görüşmesi: ABD Lideri hangi bahisleri gündeme getirecek?

Muhabir

New member
Getty Images

Amerikalı yetkililerin ABD Lideri Joe Biden ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan içinde NATO Doruğu sırasında yapılacak görüşmeye ait yaptığı son açıklamalar, Biden’ın bildirilerinin üç ana öge üzerinde ağırlaşacağını gösteriyor.

Biden’ın 20 Ocak’ta vazifeye başlamasından daha sonra Erdoğan ile gerçekleştireceği birinci yüz yüze toplantıda, Türk-Amerikan münasebetlerindeki “fırsat ve anlaşmazlıkları” farklı başka ele alacağı, insan hakları ve pahalar konusunu da kıymetli bir başka başlıkta değerlendireceği kaydediliyor.

İki başkan, Biden 20 Ocak’ta nazaranve başladıktan daha sonra yalnızca 23 Nisan’da telefonda görüşmüşlerdi.

O konuşma sırasında Biden’ın evvel Erdoğan ile NATO Tepesi’nde bir ortaya gelmek istediğini kaydettiği, akabinde da 24 Nisan açıklamasında “soykırım” tabirini kullanacağını söylemiş olduği basına yansımıştı.

Birinci yurt dışı ziyareti sırasında ikili görüşme gerçekleştireceği başkanlar ortasına Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı da koyan Biden’ın bu biçimdece Türkiye Cumhurbaşkanı’na değerli bir milletlerarası görünüm imkanı yarattığı, bunun Ankara’ya sağlanmış değerli bir kazanım olduğu Washington’da yapılan değerlendirmeler içinde.

İki başkanın birbirlerini Biden’ın 2008-2016 ortası lider yardımcılığı periyodundan âlâ tanıdıkları ABD’li yetkililer tarafınca çoğunlukla yapılan bir referans olarak dikkat çekiyor. Washington’da yapılan değerlendirmelerde, bu tanışıklığın görüşmeye olumlu bir biçimde yansıyacağı beklentisi de yer alıyor.

Türk-Amerikan bağlantılarındaki fırsat ve uyuşmazlıklar

Beyaz Saray Sözcüsü Jan Psaki, Biden-Erdoğan görüşmesiyle ilgili bir soruyu yanıtlarken, Türkiye ile var olan alakayı “yapıcı bir biçimde bir arada çalışmaya devam edilmesi gerektiğini hissettiğimiz alanların ve fırsatların olduğu, bununla birlikte önemli uyuşmazlıklar yaşadığımız alanların da olduğu bir NATO ortağıyla olan ilişki” kelamlarıyla tanımladı.

Biden periyodunda Türkiye-ABD ilgilerinin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun tanımladığı üzere “pozitif gündem” üzerinden devam ettirilebileceği, bilhassa bölgesel konularda yapılacak işbirliğinin bu sürecin dinamik bir biçimde yürümesine katkıda bulunacağı bedellendiriliyor.

Getty ImagesAnkara’nın Kabil milletlerarası havalimanının inançlı bir biçimde işletmeye açık tutulması önerisi Washington’da memnunyietle karşılandı.

Afganistan’da hükümet ve Taliban içinde siyasi muahede sağlanması konusunda Türk ve Amerikan dışişleri bakanlıklarının son aylarda gerçekleştirdiği işbirliği ve Ankara’nın Kabil milletlerarası havalimanının inançlı bir biçimde işletmeye açık tutulması için teklifte bulunması Washington’un memnuniyetle karşıladığı gelişmeler oldu.

NATO önderler doruğunda de gündeme gelecek bu teklifin Biden tarafınca da olumlu biçimde ele alınabileceği öngörülüyor. bir daha bu kapsamda, Suriye ve Libya’da örtüşen görüşlerin Erdoğan-Biden görüşmesine olumlu yansıyacağı beklentisi güçleniyor. Türkiye’nin son devirde Ukrayna-Rusya tansiyonunda Rusya ile alakalarını tehlikeye atabilecek biçimde konumunu değiştirmesi ABD tarafınca not edilen bir gelişme.

Ankara-Washington sınırında derin uyuşmazlıklar

Lakin Türk-Amerikan bağlantılarının son devrinde yaşanan gelişmeler, görüş ayrılığı yaşanan bahislerin fırsatlara bakılırsa fazlaca daha fazla ve derin olduğunu ortaya koyuyor.

ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken’ın Senato Dış Münasebetler Komitesi üyelerinin Türkiye ile ilgili sorularını yanıtlarken yaptığı “Türkiye’nin kimi vakit, olması gerekenin tersine, bir NATO müttefiki üzere davranmadığı” vurgusu Washington’un Ankara’ya yönelttiği en temel tenkit ögelerinden biri.

ReutersABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, Senato’da Türkiye ile ilgili açıklamalarda bulundu. Senato Dış İlgiler Komitesi Lideri Bob Menendez’in sorusu üzerine Blinken, “Türkiye’nin kimi bazı olması gerektiği üzere bir NATO müttefiki olarak davranmadığını” lisana getirdi

Blinken, Türkiye’nin Rusya’dan S-400 hava savunma sistemleri almasını, Güney Kafkasya, Doğu Akdeniz ve Kıbrıs’ta milletlerarası hukuka karşı davranışlarını en değerli olarak sıraladı ve bu hususların Erdoğan-Biden görüşmesinde lisana getirileceğini bildirdi.

Milletlerarası ve Türk basınında çıkan birtakım haberlere rağmen, ABD’nin S-400 sorunun tahlili konusunda Türk hükümetine yeni bir teklifte bulunmadığı ancak “işleri daha da sıkıntı sokacak adımlar atmaması” ikazında bulunduğu kaydediliyor. ABD tarafı, Rusya’dan yeni bir silah sistemi alınması, mevcut S-400’lerin aktive edilmemesi ve test edilmemesi konusunda Türkiye’yi uyarırken, Rus savunma sistemleriyle ilgili statükonun değişmesinin daha ağır yaptırımlara niye olacağını da anımsatıyor.

Biden, Kıbrıs’a dikkat çekebilir

ABD Lideri’nin dikkat çekeceği dış siyaset mevzularının başında Doğu Akdeniz ve Kıbrıs’ın olacağı kaydediliyor. Yunanistan ile diyalog sürecine giren Türkiye’ye Doğu Akdeniz’in tartışmalı bölgelerine araştırma gemilerini ve donanmasını göndermemesi konusunda kuvvetli telkinde bulunan ABD, emsal biçimde Kıbrıs açıklarına da gemi gönderilmemesini istiyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 20 Temmuz’da Kuzey Kıbrıs’a yapacağı ziyarette değerli açıklamalarda bulunacağını açıklaması ve hatta Geçitkale’de Türk silahlı insansız hava araçları için bir üs açılacağının basına yansıması Batı’nın korkularını artırmıştı.

Getty ImagesErdoğan’ın Geçitkale’de Türk silahlı insansız hava araçları için bir üs açılacağının basına yansıması Batı’nın telaşlarını artırmıştı.

Kıbrıs Problemi’nde tarihi olarak Rumlara yakınlığı niçiniyle Türkiye tarafınca eleştirilen Biden’ın Erdoğan ile görüşmesinde bu mevzuyu da gündeme getireceği, başta kapalı Maraş bölgesi olmak üzere adada istikrarları değiştirecek adımlardan kaçınılması iletisini vereceği öngörülüyor.

İnsan hakları ve demokrasi sorunu masada

Biden’ın gündeminde yer almasına kesin gözüyle bakılan konulardan biri de Türkiye’nin insan hakları ve demokrasi konusunda giderek olumsuzlaşan sicili. Biden idaresi, 20 Ocak’ta misyona geldikten daha sonra yaptığı biroldukça açıklamada, Türkiye’nin insan hakları ihlallerini, temel hak ve özgürlükleri kısıtlayıcı adımlarını, siyasi muhalifleri ve gazetecileri yasal süreçlerle susturma yolunu seçmesini ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına rağmen Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala’nın cezaevinde tutmaya devam etmesini eleştirmişti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bir kararnameyle Türkiye’yi İstanbul Sözleşmesi’nden çekmesine direkt Beyaz Saray reaksiyon göstermiş, Ankara’nın bu sonucunı gözden geçirmesini istemişti. Biden’ın Erdoğan ile görüşmesinde bu bahisleri bir kere daha lisana getirmesi bunu yaparken de Türk-Amerikan ilgilerinin değerli bir bileşenin paylaşılan bedeller olduğunu anımsatması bekleniyor.

Türkiye’yi Batı bloğunda tutmak

ABD Lideri’nin Erdoğan ile görüşmesinin temel maksatlarından birisi de bir taraftan ikili ilgiyi makul bir rayda tutarken, öteki yandan da NATO ve Avrupa güvenliği için hayli kıymetli olan Türkiye’yi Batı bloğunda tutacak bir siyasi çerçeve yaratmak olduğu bedellendiriliyor. Dışişleri Bakanı Blinken da, Senato’daki konuşmasında, ABD’nin “Türkiye’nin çıpasını Batı’da tutmaya çalışacağını” kaydetmişti.

Getty Images

ABD, Türkiye’yi Batı’da tutmak için Avrupa Birliği ile de işbirliği yaptığını saklamıyor. Biden’ın 14 Haziran’da Erdoğan ile 15 Haziran’da AB önderleriyle yapacağı görüşmelerde, Türkiye-AB bağlarını de gündeme getirmesi ve AB başkanları ile Türkiye daha yakın çalışacağı iletisini vereceği öngörülüyor.

Biden’ın, ekonomik ve siyasi olarak güç bir müddetçten geçen Erdoğan ile birinci yüz yüze görüşmesinde Türk-Amerikan bağlantılarının muhakkak bir raya oturabileceği fakat bunun bu biçimde devam etmesinin Ankara’nın başta S-400 olmak üzere sıkıntılı alanlarda tek taraflı aksiyonlardan kaçınmasına bağlı olacağı iletisini verebileceği bedellendiriliyor.
 
Üst